Ο COVID-19 μάς έπληξε με πολύ άνισους τρόπους.
Ήρθε να τονίσει εκείνες τις διαχωριστικές γραμμές που ήταν πάντα εκεί:
Ανάμεσα σε όσους ζουν σε σπίτι με κήπο κι όσους ζουν σε ένα ημιυπόγειο.
Ανάμεσα σε όσες έχουν δουλειά και όσες δεν έχουν.
Ανάμεσα σε όσους κατοικούν σε περιοχές με πράσινο και όσους κατοικούν σε τσιμεντένιες ερήμους.
Ανάμεσα σε όσες μετακινούνται με λεωφορεία και όσες χρησιμοποιούν το δεύτερο αυτοκίνητο της οικογένειας.

Εκτιμήσαμε τα σπίτια μας, όσοι έχουμε. Μας έλειψαν τα τραπέζια το Σαββατοκύριακο και οι επισκέψεις των φίλων. Μας έλειψε ο σύντροφός μας. Εκτιμήσαμε τι θα πει να έχεις χώρο, αέρα, φως. Να έχεις σπίτι. Ίσως θεωρήσαμε δεδομένο πως τα έχουν όλοι. Γιατί δεν καταδεχτήκαμε να κάνουμε μια βόλτα στις γειτονιές της Αθήνας με ανοιχτά τα μάτια, να δούμε και τα ισόγεια και τα ημιυπόγεια δυάρια στα οποία στοιβάζονται ολόκληρες οικογένειες. Να δούμε κι όσους κοιμούνται στις εισόδους πολυκατοικιών. Και να αναρωτηθούμε τι σήμαινε γι’ αυτούς το «μείναμε σπίτι» για τόσο χρόνο.

Εκτιμήσαμε τα πάρκα, όσοι και όσες μένουμε αρκετά κοντά για να βγούμε βόλτα με κωδικό «6». Αλλά φαίνεται πως μπορούσε ο κάθε αστυνομικός να αποφασίσει μόνος του τι σημαίνει «σωματική άσκηση», τι σημαίνει «κοντά στην κατοικία μου» ή «σύντομη μετακίνηση ». Γιατί τελικά μοιάζει το χρώμα του δέρματός μας να έπαιξε ρόλο σ’ αυτήν του την εκτίμηση. Για τον ένα, κοντά στο σπίτι είναι η Πάρνηθα κι ας μένει στο Κολωνάκι, για την άλλη, ακόμη και μια βόλτα στη γειτονική πλατεία μπορεί να είναι απειλητική. Ο χώρος είναι πολύ σχετικό πράγμα, όπως και ο χρόνος.

Εκτιμήσαμε τον πολιτισμό γιατί μας έλλειψε. Τα θερινά και χειμερινά σινεμά, τις συναυλίες, τα μουσεία, τις εκθέσεις. Τα οργανωμένα, αλλά και τα πιο αυθόρμητα: τις στιγμές που βγαίνει μια κιθάρα στο μαγαζί (ναι, συμβαίνει ακόμη).
Εκτιμήσαμε τις ταβέρνες. Τα εστιατόρια. Τις καφετέριες στις πλατείες. Εκτιμήσαμε τι σημαίνει να έχεις χώρους όχι μόνο για κατανάλωση, αλλά και για κοινωνικές συναναστροφές.
Εκτιμήσαμε τα βιβλιοπωλεία και το ατελείωτο ψάξιμο στα ράφια. Εκτιμήσαμε το μικροεμπόριο. Το μαγαζί της γειτονιάς, στο οποίο μπορούμε να πεταχτούμε αν καεί μια λάμπα. Γιατί την πολυεθνική αλυσίδα της οδού Ερμού τη ζήσαμε επαρκώς, καθώς στήθηκε σύστημα click-away.

Θα βγούμε από το σπίτι. Αλλά μπορεί όταν βγούμε από το σπίτι να μην υπάρχει το ψιλικατζίδικο της γειτονιάς. Να μη λειτουργεί πια το συνοικιακό βιβλιοπωλείο. Να έχει εξαφανιστεί το μικρό θέατρο. Να έχει κλείσει το αγαπημένο μας στέκι.

Μπορεί οι πόλεις να θυμίζουν γι’ άλλη μια φορά την εικόνα που άφησε πίσω της η μεγάλη οικονομική κρίση των μνημονίων.
Και μπορεί να βγουν κάποιοι να μας λένε πως «η κρίση είναι ευκαιρία». Ευκαιρία να ξεκαθαρίσει το τοπίο από τις μη υγιείς επιχειρήσεις, ευκαιρία να γεννηθούν νέες ιδέες, ευκαιρία για δημιουργική καταστροφή και καινοτομία. Μπορεί.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι νομοτελειακό.
Όπως και με τις φυσικές καταστροφές, έτσι και η διαχείριση και οι επιπτώσεις της πανδημίας έχουν πολιτικό πρόσημο: το σύστημα υγείας, η οργάνωση των πόλεων, η κατάσταση των κατοικιών και του δημόσιου χώρου, ο σχεδιασμός των ΜΜΜ, η εργασία και η πολιτιστική παραγωγή, η λειτουργία της αγοράς -είναι όλα κατασκευασμένα από ανθρώπους. Ακολουθούν κοινωνικές συνθήκες κι όχι φυσικούς νόμους. Η σχετικότητα του χώρου και του χρόνου συνδέονται με την άνιση πρόσβαση στην πόλη.
Αν φτιάξαμε τις πόλεις μας όπως τις φτιάξαμε, μπορούμε να τις φτιάξουμε και διαφορετικά. Όμως να κάτσουμε πάλι σε ένα τραπέζι να συζητήσουμε γι’ αυτήν την πόλη που θέλουμε -και να παλέψουμε γι’ αυτήν.

* Ο Άρης Καλαντίδης είναι Πολεοδόμος, καθηγητής αστικής διαχείρισης στο Μάντσεστερ. Ζει στην Αθήνα και το Βερολίνο.