ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΑΝΣΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

Βία, αρρώστιες, θάνατο και άλλες κατάρες- κάπως έτσι απαντούν οι χρήστες των social media σε θύτες βίας.

Και ενώ δε θα βρείτε ούτε ένα άτομο να επικροτεί ή να αδιαφορεί για την υπόθεση -συμπεριλαμβανομένης της υποφαινόμενης- καλό θα ήταν να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναρωτηθούμε: είναι άραγε σωστή η δική μας συμπεριφορά/αντίδραση, ή μήπως όχι;

Με τσουγκράνες και δαδιά

Το διαδίκτυο είναι σχεδιασμένο για το διάλογο και την πιο άμεση αντίδραση των χρηστών. Ταυτόχρονα η ανωνυμία –ή μάλλον η ψευδαίσθηση της ανωνυμίας- που προσφέρει το ίντερνετ, «σπρώχνει» τους χρήστες να δημοσιοποιήσουν την πιο ακραία άποψή τους, δίχως δεύτερη σκέψη. Ταυτόχρονα, στο παιχνίδι των social media έχουν μπει και οι πολιτικοί, με πλατφόρμες όπως το twitter να έχουν γίνει ένα ακόμη μέσο με το οποίο μπορούν να δείξουν την πιο ανθρώπινη (;) πλευρά τους και να κάνουν τους απλούς πολίτες να ταυτιστούν με αυτούς και τις απόψεις τους.

Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι να μην αντιδράσουν έντονα –όπως ίσως να έκαναν μόνο στην ασφάλεια του σπιτιού τους και όχι στη δημόσια ζωή*;

Και θα αντιδράσουν, και θα εξαγριωθούν, και θα θυμώσουν, και θα βρίσουν ενώ ίσως έχουν ακόμη πιο βλαβερές επιπτώσεις στο δράστη και στους δικούς του. Όταν τέτοια εγκλήματα έρχονται στην επιφάνεια, όλοι, παρόλα τα apple watches και το wi-fi σε κάθε γωνιά, δε γινόμαστε κάτι παραπάνω από ένας όχλος. Και ο όχλος ανέκαθεν διψούσε για αίμα.

Πάτρα: Τι εννοεί η Σοφία Νικολάου με το αν υπάρχει τιμωρία για τέτοιο έγκλημα;

Ανταποδοτική δικαιοσύνη

Η νόμιμη δικαιοσύνη, στα περισσότερα κράτη, βασίζεται στην αποκαταστατική δικαιοσύνη. Στόχος της είναι ακριβώς η αποκατάσταση –κατά το δυνατόν- των βλαβών στο θύμα ή την οικογένεια του, η πρόληψη παρόμοιας μελλοντικής συμπεριφοράς και τελικά, η ασφάλεια όλων.** Από την άλλη η ανταποδοτική δικαιοσύνη (retributive justice) που κυριαρχεί σε άνομα κράτη, επιδιώκει την ανακούφιση του θύματος-οικογένειας, με την τιμωρία του θύτη, δηλαδή την εκδίκηση. Η ανταποδοτική δικαιοσύνη και οι υπέρμαχοι της βασίζονται στο οφθαλμόν αντί οφθαλμού- ασχέτως αν το μόνο αποτέλεσμα θα είναι να γίνει όλος ο κόσμος "τυφλός".

Ο απλός κόσμος στο διδίκτυο λοιπόν, δεν αρκείται στην έννομη δικαιοσύνη ή στην προσπάθεια της βελτίωσής της, αλλά επιδιώκει να συνεισφέρει με ό,τι μπορεί. Ακόμη κι αν αυτό που μπορεί είναι μια εκδικητική, ανταποδοτική δικαιοσύνη, την οποία παίρνουν στα χέρια τους (πλέον και στο πληκτρολόγιό τους).

Οι τηλε-ήρωες

Όλοι μπορούμε να γινουμ ήρωες της μικροσκοπικής οθόνης. Ένα share, ένα like ή ακόμη καλύτερα ένα θυμωμένο comment ή post δείχνει την αηδία μας και είναι μια ευκαιρία να συνεισφέρουμε, έστω και εικονικά, στη συνολική εικόνα της κοινωνίας για ένα άτομο.

Ταυτόχρονα μας δίνεται και η ευκαιρία να επιβεβαιώσουμε την εικόνα που ήδη έχουμε για τον εαυτό μας, ή τουλάχιστον που θα θέλαμε να έχουμε για εμάς: είμαστε οι καλοί, οι ήρωες, ακριβώς γιατί εμείς πότε δεν θα κάναμε κάτι τέτοιο. Το minimum δηλαδή.

Are we the bad guy?

Θυμάστε στην αρχή του κειμένου που πρότεινα να κάνουμε όλοι ένα βήμα πίσω; Νομίζω ότι οι περισσότεροι που το διαβάζουν αυτό έκαναν αντίθετα ένα βήμα μπροστά. Μπορεί να τους φάνηκε ότι υποστηρίζω την θύτη ή ότι ισχυρίζομαι πως ο χείμαρρος διαδικτυακού μίσους που ξεχύνεται με αφορμή το έγκλημά της είναι περιττός.

Το πρώτο δεν ισχύει: στους θύτες βίας ή στη συγκεκριμένη περίπτωση μία μητέρα-κηδεμόνα που φαίνεται να δολοφόνησε εκ προμελέτης τα παιδιά της θεωρώ πως πρέπει να δοθεί η ανωτάτη των ποινών -αντίστοιχη με τα εγκλήματά που διέπραξε.

Αλλά το δεύτερο ισχύει: θεωρώ τα επιπλέον καλέσματα για βία ή τα αθώα «αν μπορούσα θα της…» άχρηστα και βλαβερά. Και για τους συγγενείς της, οι οποίοι πιθανότατα δεν γνώριζαν σε τελική ανάλυση δεν πείραξαν κανέναν, αλλά κυρίως για την απόδοση της δικαιοσύνης από τα αρμόδια όργανα (που ειρωνικά τόσο πολύ θέλουμε), που θα καταντήσει να χαθεί κάπου ανάμεσα στις θυμωμένες αναρτήσεις.

Κι αν τελικά είμαστε όντως τόσο διαφορετικοί από τον εγκληματία, ας το δείξουμε με τα όσα πραγματικά λέμε και κάνουμε, και όχι τα πράγματα που δε θα κάναμε ποτέ.

Καλό θα ήταν σε τέτοιες περιπτώσεις, ως θεατές ενός σκανδάλου, πριν αρχίσουμε να εξαπολύουμε τα λεκτικά μας πυρά, να θυμόμαστε το παρακάτω:

Το μίσος έχει προκαλέσει πολλά προβλήματα αλλά δεν έχει λύσει κανένα.

* Βέβαια, πρόσφατες εικόνες απέδειξαν ότι οι Έλληνες κατάφεραν να σηκωθούν σύσσωμοι από τον καναπέ τους για να βγάλουν στόρι έξω από ξένα σπίτια.

** Ειδικότερα, «η αποκαταστατική δικαιοσύνη ενισχύει το λόγο και την ελεύθερη έκφραση των άμεσα εμπλεκόμενων ατόμων, μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες» ανάλογα με τις ιδιαίτερες περιστάσεις του εγκλήματος και την κατάσταση των φυσικών προσώπων που εμπλέκονται, μέσα στο κοινωνικό τους πλαίσιο. Οι εφαρμογές της αποκαταστατικής δικαιοσύνης επικεντρώνονται στην «επανόρθωση των βλαβών και απωλειών», στη «συναισθηματική αποκατάσταση», στην «αποκατάσταση των σχέσεων», στην «αποκατάσταση της αξιοπρέπειας» και στην «πρόληψη μελλοντικής αδικίας και άλλων αξιόποινων πράξεων (πρόληψη υποτροπής)» (Αρτινοπούλου 2016: 723). –από το www.nomotelia.gr