Πρόκειται για ένα πολύ προσφιλές αφήγημα σε συγκεκριμένους πολιτικούς κύκλους που το αναδεικνύουν τακτικά με ηδονή, όχι χωρίς υστεροβουλία.
Ο στιγματισμός της περιοχής είναι και δυσφήμιση όλων όσων κατοικούμε εκεί και που –με κάποιο παράδοξο τρόπο– θεωρούμαστε σχεδόν συν-υπεύθυνοι γι’αυτό που οι ίδιοι βιώνουμε καθημερινά. Γιατί πραγματικά, είναι αδύνατον να κατοικείς, να δουλεύεις ή απλά να περνάς από τα Εξάρχεια χωρίς να καταλαβαίνεις πως όντως υπάρχει θέμα. Αλλά ποιο ακριβώς είναι αυτό;

Πίσω από την «ανομία» –λέξη που αν δεν ήταν τόσο επικίνδυνη στην υπερβολή της θα ήταν απλά αστεία– κρύβονται πολύ διαφορετικά πράγματα που εσκεμμένα μπαίνουν στο ίδιο σακί: ανομία η παραβατικότητα των λαθραίων τσιγάρων, ανομία οι άστεγοι που κοιμούνται στις εισόδους πολυκατοικιών, ανομία το εμπόριο ναρκωτικών, ανομία οι καταλήψεις, ανομία η κατοχή όπλων, ανομία οι διαρρήξεις, ανομία το γκραφίτι, ανομία οι επιθέσεις και οι ληστείες, ανομία η πολιτική διαμαρτυρία.
Προφανώς πρόκειται για εντελώς διαφορετικά πράγματα με διαφορετικά σημεία αφετηρίας και διαφορετική αντιμετώπιση. Βολεύει όμως στο αφήγημα να μπουν όλα στον ίδιο κουβά, μαζί με την κατασκευή γενικευμένης και αφηρημένης εντύπωσης πως η περιοχή αποτελεί ένα παράλληλο ακυβέρνητο σύμπαν.

Το καλοκαίρι πηγαίνω τακτικά από το σπίτι μου στο Μουσείο μέχρι την οδό Βαλτετσίου, στο αγαπημένο μου σινεμά, το Ριβιέρα. Κάνω ένα σλάλομ για να φτάσω από το ένα στο άλλο, έτσι ώστε να μην περάσω από δρόμους που μου φαίνονται επικίνδυνοι ή τουλάχιστον δυσάρεστοι. Έχω καταγράψει την πορεία μου: δρόμοι με πλάτος, με φωτισμό, χωρίς χαμηλή βλάστηση και στους οποίους έχω καλή ορατότητα σε απόσταση. Και είμαι αρτιμελής, ψηλός άντρας – όχι το πιο εύκολο θύμα επίθεσης. Είναι στη φαντασία μου ο κίνδυνος; Μπορεί. Αλλά μπορεί και όχι. Πάει καιρός που στην πολεοδομία θεωρούμε τον «φόβο τους εγκλήματος» ισότιμο με το πραγματικό έγκλημα σε ότι αφορά τον τρόπο που βιώνουμε τον δημόσιο χώρο.

Το κράτος καταφεύγει σε αυτό που γνωρίζει καλύτερα: την καταστολή. Είμαι γέννημα θρέμμα της γειτονιάς και δεν έχω δει ποτέ μου τόσα όργανα της αστυνομίας μαζεμένα. Αυτό δεν με κάνει να νιώθω πιο ασφαλής – κάθε άλλο. Νιώθω πως τίποτα δεν με προστατεύει από τυχόν αυθαιρεσίες, κατάχρηση εξουσίας ή χρήση βίας σχεδόν ανεξέλεγκτων δημοσίων λειτουργών.

Κατά τ’άλλα πάει καιρός που ο δήμος Αθηναίων έχει παρατήσει την περιοχή στην τύχη της: οι μισές λάμπες είναι καμμένες, οι θάμνοι ακλάδευτοι, οι πεζόδρομοι γύρω από την πλατεία, όπως συχνά οι πεζόδρομοι τη νύχτα, είναι πολύ δυσάρεστοι. Μετά το σούρουπο η οδός Τρικούπη με τα κλειστά ρολά μυρίζει ούρα και απελπισία. Δεν ξέρω αν πλένεται ποτέ η γειτονιά μας. Αν προσθέσουμε και τα πολυάριθμα εγκαταλελειμμένα και κλειστά κτήρια, στο σκοτάδι η περιοχή φέρνει κάτι από άδειο κουφάρι.

Κάτοικοι και επιχειρηματίες της περιοχής έχουν επανειλημμένα κάνει προσπάθειες να ανακτήσουν την πλατεία από τα βαποράκια. Το βιβλιοπωλείο Bibliothèque στη γωνία Θεμιστοκλέους και Βαλτετσίου προσπαθεί απελπισμένα να οργανώσει εκδηλώσεις το καλοκαίρι για να ζωντανέψει τον χώρο. Τον Δήμο τον ενόχλησε το κοντέινερ που είχε στηθεί πριν λίγα χρόνια για ένα μπαζάρ βιβλίων (ναι χωρίς άδεια), που είχε στόχο να πάρει πίσω την πλατεία από το εμπόριο ναρκωτικών, έστω και εφήμερα. Η βιασύνη με την οποία ήρθαν να το απομακρύνουν οι αρχές ήταν εντυπωσιακή, κυρίως αν την συγκρίνουμε με την ταχύτητα χελώνας που αντιδρούν στα υπόλοιπα. Λίγο παραπάνω, π.χ. ο κινηματογράφος Ριβιέρα πέρασε μια καφκική περιπέτεια για να καταφέρει να αντικατασταθούν οι καμμένες λάμπες της οδού Βαλτετσίου.

Αυτό που αντιμετωπίζουμε στα Εξάρχεια έχει υπαίτιους -κι αυτοί δεν είναι μόνον οι προφανείς. Χρόνια εγκατάλειψη, συνειδητή αδιαφορία, στιγματισμός και υπονόμευση κάθε προσπάθειας των ίδιων των κατοίκων είναι τα πρώτα που πρέπει να αλλάξουν. Και, όσο δύσκολο και να είναι αυτό, χωρίς την πρόθεση να καθίσουμε μαζί σε ένα τραπέζι και να τα συζητήσουμε –δήμος, κάτοικοι, επιχειρήσεις κι αστυνομία– αυτά δεν λύνονται.