Θα με αγαπήσουν όταν πεθάνω – Μόργκαν Νέβιλ, 2018

Η ιστορία: ο Όρσον Ουελς, αυτοεξόριστος στην Ευρώπη από το 1959, όταν τον απόλυσε η Universal μετά τον αριστουργηματικό Άρχοντα του Σκότους, επιστρέφει το 1970 με σκοπό να γυρίσει το magnum opus του, μια αυτοβιογραφική στην ουσία ταινία με κύριο θέμα της το σινεμά, το δικό του «8μιση» που και αυτός φιλοδοξούσε να τελειώσει την ιστορία του κινηματογράφου. Το Χόλιγουντ από το οποίο έφυγε δεν είναι το ίδιο με αυτό στο οποίο επιστρέφει. Ο άνεμος του καλοκαιριού της αγάπης έχει φυσήξει και στα μεγάλα στούντιο και σε θέσεις κλειδιά βρίσκονται άνθρωποι όπως ο Ρόμπερτ Έβανς, έτοιμοι να ρισκάρουν για να υλοποιήσουν ένα παράτολμο σχέδιο του Ουόρεν Μπίτι ή του Ντένις Χόππερ. Αυτό το χίππικο Χόλιγουντ λατρεύει την παραγνωρισμένη μεγαλοφυία που αναγκάστηκε να φύγει για να μπορέσει να δημιουργεί έτσι όπως αυτός ήθελε.
Σ’ αυτό το χίπικο Χόλιγουντ, ο Όρσον θέλει να πάρει εκδίκηση για όσα τράβηξε, γυρίζοντας μια ταινία πολύ πιο αυτοβιογραφική απ’ όσο ήθελε να παραδεχτεί, κάνοντας δώρο τον πρωταγωνιστικό ρόλο, «τον καλύτερο ρόλο που έχω γράψει», τον εαυτό του, στον καταξιωμένο -στο παλιό αλλά και στο Νέο Χόλιγουντ- Τζον Χιούστον.

Ο Νέβιλ με βάση αρχειακό υλικό, μαρτυρίες συγγενών και συνεργατών του και πλάνα από τη συγκεκριμένη αλλά και παλιότερες ταινίες του Ουελς, δουλεύει στο μοντάζ με μεγάλη επινοητικότητα και φαντασία για να αφηγηθεί το χρονικό των γυρισμάτων μιας ταινίας που ο Όρσον την ήθελε μοναδική, να μην έχει σενάριο αλλά οι ηθοποιοί του να αυτοσχεδιάζουν. «Συμπρωταγωνιστές» του ο κινηματογραφιστής Γκαρι Γκρέηβερ, ο αφοσιωμένος του μαθητής που τα παράτησε όλα για να τον ακολουθήσει και κατέληξε να σκηνοθετεί πορνό για να επιβιώσει. Η Οκγια Κοντάρ, η κροάτισσα που μοιάζει ινδιάνα, συνεργάτης, πρωταγωνίστρια, ερωμένη και έμπιστη στα τελευταία του χρόνια. Ο Πήτερ Μπογκντάνοβιτς, ο φτασμένος σκηνοθέτης της Τελευταίας Παράστασης, που τον λάτρευε, τον στήριξε, τον φιλοξένησε στο σπίτι του στο Χόλλυγουντ για ένα μήνα που έγιναν τρία χρόνια και τον είδε να τον λοιδορεί και να τον προδίδει, ποιος; ο Όρσον Ουέλς που διαλαλούσε πως το κύριο θέμα του έργου του ήταν η προδοσία. Μας δείχνει τέλος τον ίδιο τον Όρσον να παρουσιάζεται σε εκδηλώσεις ως επίσημος προσκεκλημένος και με το πλατύ του χαμόγελο και το ευφυΐες χιούμορ του να προσπαθεί να συγκεντρώσει χρήματα για να ολοκληρώσει την ταινία του, καθώς ο ένας παραγωγός μετά τον άλλο έφευγαν με ελαφρά πηδηματάκια.

Ο μόνος χρηματοδότης που του είχε μείνει ήταν ο κουνιάδος (ή μπατζανάκης;) του Σάχη της Περσίας. Αλλά το 1979 στο Ιράν έγινε επανάσταση και την εξουσία πήρε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί και οι μουλάδες του. Και η ταινία των ταινιών του Όρσον Ουελς κατέληξε σε ένα χρηματοκιβώτιο στο Παρίσι μέχρι το 2015, όταν μετά από αλλεπάλληλες προσπάθειες πολλών ανθρώπων του κινηματογράφου (ο Πολ Τόμας Άντερσον και ο Νοα Μπάουμπαχ ανάμεσα τους)  να μαζέψουν χρήματα για να την αγοράσουν και να τη αποκαταστήσουν, το χέρι βαθιά στην τσέπη έβαλε ο μιντιακός κολοσσός, Netflix.

Η απόλυτη χρησιμότητα αυτού του ντοκιμαντέρ είναι ότι μας εισάγει, μας βοηθάει δηλαδή να παρακολουθήσουμε με μεγαλύτερη ευκολία μία ταινία που σήμερα μπορεί να μοιάζει παρωχημένη αλλά σε μερικές δεκαετίες θα θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα του αμερικάνικου κινηματογράφου, την...

Άλλη πλευρά του Ανέμου – Όρσον Ουελς, 2018

Πώς είναι λοιπόν όταν είσαι μια μεγαλοφυία, να καταλαβαίνεις πως ο χρόνος τελειώνει και θέλεις να τα πεις όλα μεμιάς; Κάτι σαν αυτή την ταινία.

Χαοτική και καταιγιστική, με αρχή μέση και τέλος αλλά όχι απαραίτητα σε αυτή τη σειρά, προσπαθεί συνέχεια να χτίσει πάνω σε ένα παλίμψηστο προσώπων και καταστάσεων με αναφορές σε γνωστές προσωπικότητες (τον παραγωγό Ρόμπερτ Έβανς και την κριτικό Πωλίν Κάελ, η οποία σε άρθρο της του είχε αρνηθεί την "πατρότητα" του Πολίτη Κέην, μεταξύ άλλων) τη δική του εκδοχή για τον κινηματογράφο, την τέχνη που υπηρέτησε πιστά και τη βιομηχανία που τον πρόδωσε. Είναι μια ταινία για το Χόλιγουντ, το παλιό και το νέο, που θέλει να είναι και δεικτική σάτιρα του ευρωπαϊκού νέου κινηματογράφου, έτσι όπως τον γνώρισε τις δεκαετίες που έζησε και δούλεψε από τη δική μας μεριά του Ατλαντικού.

Η Άλλη Πλευρά του Ανέμου είναι δυο ταινίες σε μία. Το χαλαρό της σενάριο κινείται γύρω από το χρονικό της τελευταίας μέρας στη ζωή του διάσημου και εκκεντρικού σκηνοθέτη Τζον Χάναφορντ (αξέχαστος ο Τζον Χιούστον ακροβατεί  σ’ένα ρόλο που αιωρείται ανάμεσα στη δική του προσωπικότητα και αυτή του Ουελς που τον βλέπει μέσα από την κάμερα), που καταλήγει το βράδυ σε ένα τεράστιο πάρτι που δίνει στην έπαυλη της στην Αριζόνα, η φίλη του Ζάρα Βαλέσκα. Εκεί θα μαζευτούν φίλοι και εχθροί, σκηνοθέτες, παραγωγοί, δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, σε μια προσπάθεια να δουν την τελευταία ταινία του σκηνοθέτη, το ομότιτλο Η Άλλη Πλευρά του Ανέμου, σε μια προβολή η οποία, με μπονιουελικό τρόπο, σταματάει κάθε φορά λόγω τεχνικών δυσκολιών.

Η «ταινία μέσα στην ταινία» είναι μια σαφής αναφορά στον κινηματογράφο του Αντονιόνι, και πιο συγκεκριμένα στο Μπλόου Απ. Αν και οι περισσότεροι θεώρησαν πως το ανηλεές κυνήγι του απολλώνιου αρσενικού από την αμαζόνα Ογια Κοντάρ ως δεικτικό σχόλιο για τον νέο, μοντέρνο ευρωπαϊκό κινηματογράφο, πιο πολύ μου μοιάζει σαν μια επίδειξη δύναμης και βιρτουοσιτέ από τον Ουελς. Εκεί που μπορείτε εσείς, εγώ μπορώ καλύτερα. Αν παρακάμψουμε το ηθελημένα ασαφές και άναρχο σενάριο του, όλη η «ταινία» του Χαναφορντ είναι ένα εικαστικό θαύμα, όπου οι βασικές αρχές της ουελσιανής κινηματογραφίας τίθενται στην υπηρεσία της νέας κινηματογραφικής προσέγγισης με αριστουργηματικά πλάνα όπως το ερωτικό κυνήγι μέσα σε ένα λαβύρινθο από γραμμωτά σκιασμένους τοίχους και η ανεπανάληπτη σκηνή συνεύρεσης στο αυτοκίνητο. Υπερβαίνοντας εαυτόν, ο Ουελς αφήνει τα γοτθικά του σκηνικά για πλάνα γεμάτα ηδονιστικές φαντασιώσεις και κινηματογραφεί το υπέροχο γυμνό κορμί της Κοντάρ να διασχίζει απέραντα ερημικά τοπία.

Η επίδραση του ευρωπαϊκού κινηματογράφου δεν περιορίζεται μόνο στην "ταινία μέσα στην ταινία" αλλά γλιστράει και στον κύριο κορμό της Άλλης Πλευράς του Ανέμου, στο τεράστιο πάρτι όπου όλοι και όλα γυρνάν γύρω από τον Χάναφορντ -Χιούστον - Ουέλς. Γυρισμένο μισό έγχρωμο και μισό ασπρόμαυρο, με το χαρακτηριστικό κιαροσκούρο του σκηνοθέτη, το ψευδο-ντοκιμαντέρ έχει μια ντελιριακή κινηματογραφική γραφή όπου η κίνηση μπερδεύεται συνέχεια με το λόγο, τα πλάνα και τα πρόσωπα αλλάζουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα θυμίζοντας φελλινική γιορτή, χωρίς όμως τη χαρά που τη συνοδεύει. Ίσως κάποτε θα πρέπει να γράψει κάποιος μια μελέτη όπου θα συγκρίνει το 8μιση με την Άλλη Πλευρά του Ανέμου: πώς βλέπει ένας σκηνοθέτης τον εαυτό του στο απόγειο της καριέρας του και πως ένας άλλος στη δύση της;

Ο Όρσον Ουέλς προσπάθησε να τα χωρέσει όλα– τους φίλους και συνεργάτες του, τους εχθρούς του, όσους τον λάτρεψαν και όσους τον πρόδωσαν, τις γυναίκες της ζωής του - σε μια ταινία κύκνειο άσμα, που είναι ταυτόχρονα σύνοψη της ζωής και της καριέρας του και άλλες φορές γόνιμες και άλλες άγονος πειραματισμός πάνω σε νέες φόρμες. Και δεν χάρηκε να τη δει να προβάλλεται. (Ευτυχώς άνθρωποι που τον αγάπησαν, παρά τον δύστροπο και εξουσιαστικό χαρακτήρα του, όπως ο Πήτερ Μπογκντάνοβιτς που στην ταινία παίζει στην ουσία το εαυτό του, φρόντισαν το όνειρο του να γίνει, έστω και μετά θάνατον, πραγματικότητα). Διάχυτη όμως είναι η πίκρα του για την πόρτα που έφαγε από το Χόλιγουντ, που τιμώρησε το "παιδί θαύμα" του Πολίτη Κέην στερώντας του χρήματα και αναγνωρισιμότητα.

Όμως Όρσον, αυτό το ίδιο Χόλλυγουντ ήταν που δεν δέχτηκε τον Αϊζενστάιν και τον Μπέρτολ Μπρεχτ, δεν έδωσε δουλειά στον Μπουνιουέλ και έδιωξε κακήν κακώς τον Τσάρλι Τσάπλιν.

Στο ίδιο αυτό Χόλλυγουντ παρακαλούσε ο Φελλίνι στο τέλος της καριέρας του τον Σκορσέζε μήπως του βρει χρηματοδότηση.

Το Χόλλυγουντ αρέσκεται στις ιδιοφυίες αλλά απεχθάνεται τις μεγαλοφυΐες. Η πόρτα που έφαγες δεν είναι ατίμωση, είναι τίτλος τιμής.