Supernova - 2020

Σκηνοθεσία: Χάρρυ Μακουίν. Πρωταγωνιστούν: Κόλιν Φιρθ, Στάνλεϋ Τούτσι

Πέρσι τελικά ήταν μια COVID κινηματογραφική χρονιά εγκλεισμού, με πολλές ταινίες χαμηλών τόνων και προϋπολογισμού ταινίες που αναδεικνύουν την εσωτερικότητα και τις υπόγειες ψυχικές διαδρομές. Το Supernova, ένα two men show υποκριτικής, έρχεται να προστεθεί στον όλο και μακρύτερο κατάλογο των ταινιών που πραγματεύονται την άνοια.

Λιγότερο εφιαλτικό από τον Πατέρα που χάρισε φέτος το Όσκαρ στον Χόπκινς, δεν εστιάζει στον τρόπο που βιώνει το άτομο την εκφυλιστική ασθένεια αλλά στο πως αυτή κυριαρχεί στη σχέση. Τη σχέση δύο αντρών σε αρκετά προχωρημένη ηλικία, που ο ένας έχει διαγνωστεί εδώ και δυο χρόνια με άνοια και τα συμπτώματα γίνονται πλέον όλο και περισσότερο εμφανή.

Ο Σαμ και ο Τάσκι έχουν ζήσει μαζί είκοσι καλά χρόνια. Τώρα που η σχέση τους οδεύει προς το τέλος της, καθώς σύντομα ο Τάσκι θα χαθεί στην άβυσσο της νόσου, αποφασίζουν να κάνουν μαζί ένα ταξίδι από το Λονδίνο προς το Βορρά, όπου ο Σαμ έχει κλείσει μια συναυλία. Μουσικός ο ένας, συγγραφέας ο άλλος, οι διάλογοι τους είναι ευρηματικοί. Ο Τάσκερ ειρωνεύεται τα πάντα, και κυρίως το θέμα της αρρώστιας του που είναι και η μοιραία κατάληξη κάθε συζήτησης.  Στο δρόμο τους επισκέπτονται αγαπημένους ανθρώπους και τόπους επιτελώντας τελετουργικά μικρούς αποχαιρετισμούς σε ό,τι ήταν μέχρι τότε η κοινή τους ζωή.

Καθώς το τέλος αυτής της κοινής ζωής πλησιάζει με ταχύτητα, ερωτήματα μένουν για να απαντηθούν: πώς αντιμετωπίζει ο καθένας από τους δυο την επόμενη μέρα; Είναι ο ασθενής ο πιο αδύναμος κρίκος ή ο υγιής, που φοβάται τις ατέλειωτες νύχτες με μόνη συντροφιά τ’ αστέρια; Τι είναι εντέλει η αγάπη, η θυσία για τον άλλο ή ο φόβος απέναντι στη μοναξιά;

Στα θετικά της ταινίας είναι οτι πλέον επίσημοι κινηματογραφικοί θεσμοί της Αγγλίας, το BFI και το BBC, χρηματοδοτούν μια ταινία που προσεγγίζει με τόση ευαισθησία μια σχέση ομόφυλων, αφήνοντας απ’έξω κάθε τρίτη ματιά. Είναι μια ιστορία αφοσίωσης βαθιά ανθρώπινη και τον τόνο δεν δίνει το φύλο των ερωτικών συντρόφων αλλά η ίδια η σχέση και η προοπτική της απώλειας.
Κάτι τέτοιο θα ήταν κινηματογραφικά αδιανόητο τη δεκαετία του 70, όταν η ομοφυλοφιλία αποτυπωνόταν είτε με χαρακτήρες – καρικατούρες όπως στο Κλουβί με τις Τρελές είτε με τη βιαιότητα του Φασμπίντερ, που διεκδικούσε μέσα από το σινεμά του και τη δική του σεξουαλική ταυτότητα. Γι αυτό και είναι ανακουφιστικό να αποδίδεται η ομοφυλόφιλη σχέση ως κανονικότητα και όχι ως εκτροπή. Αυτό σίγουρα δείχνει πως οι κοινωνίες μας έχουν κάνει άλματα – ή τουλάχιστον ότι το προσπαθούν. Σ’ αυτό βοηθούν φυσικά και οι δυο πρωταγωνιστές που μπήκαν "στο πετσί του ρόλου τους" και έδωσαν ερμηνείες με πολλές λεπτές αποχρώσεις.

Αλλά οι ερμηνείες αυτές είναι και το αδύνατο σημείο της ταινίας. Γιατί ο σκηνοθέτης επικεντρώνεται σ’αυτές και θεωρεί πως επαρκούν για να στηθεί μια ταινία, αδιαφορώντας για όλα τα υπόλοιπα, τον χώρο γύρω από ζευγάρι, τα τοπία στις διαδρομές που ακολουθεί το βανάκι των δυο εραστών που είναι ολοφάνερα προϊόν ψηφιακής επεξεργασίας, σε τέτοιο βαθμό που μερικές φορές να νομίζεις πως είσαι σε περιβάλλον βιντεοπαιχνιδιού. Και έτσι όπως ο θεατής προσκολλάται στους πρωταγωνιστές και περιμένει από αυτούς κάτι, μια κορύφωση που δεν θα του δώσουν ή δεν θα είναι η αναμενόμενη, μένει στο τέλος η πικρή γεύση της τηλεταινίας.

Μάρτιν Ίντεν, 2019

Σκηνοθεσία: Πιέτρο Μαρσέλο. Πρωταγωνιστούν: Λούκα Ματινέλλι, Τσέζικα Κρέσι, Βιτσέντζο Νεμολάτο

Παλιά θα τη λέγαμε "ταινία εποχής". Σκηνικά και κοστούμια αρχών 20^ου αιώνα κ.λ.π. Τώρα το Μάρτιν Ίντεν χαρακτηρίζεται arthouse, πράγμα που σημαίνει κοντολογίς ότι προκρίνεται η καλλιτεχνία επί της εμπορικότητας και συμβάλλει και κάποιος κρατικός φορέας για την προώθηση της κινηματογραφικής κουλτούρας του τόπου. Ο Μάρτιν Ίντεν, πρωταγωνιστής του ομότιτλου βιβλίου του Τζακ Λόντον, έχει για τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο παγκόσμια χαρακτηριστικά και έτσι μπορεί αν μεταφερθεί σε άλλη ήπειρο και κοινωνικό συγκείμενο χωρίς να αλλοιωθεί η ουσία του.

Ουσία είναι η πάλη ενός ανήσυχου φτωχού ναυτικού να αυτομορφωθεί και στη συνέχεια να καταξιωθεί ως ποιητής, έχοντας να παλέψει με την οικονομική του δυσπραγία αλλά και με τις απαιτήσεις της γυναίκας που αγαπά και της αστικής της οικογένειας. Ουσία της ουσίας είναι οι προσπάθειες του Μάρτιν Ίντεν – όνομα διηπειρωτικό, που φαντάζει τόσο ξενικό στα χείλη των Ιταλών, που το προφέρουν συχνά με προφορά – να γίνει αποδεκτός από την αστική τάξη ως ισότιμο μέλος. Κι όταν καταλάβει πως αυτό είναι αδύνατον, πως πάντα θα τον θεωρούν παρακατιανό, θα γεμίσει τόση οργή και πίκρα που η επερχόμενη δόξα δεν θα είναι αρκετή για να το ξεπεράσει.

Το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Λόντον "κουμπώνει" με χαλαρότητα στην Ιταλία των αρχών του αιώνα, με φροντισμένα σκηνικά και κοστούμια, ένα καλό κάστινγκ από εκφραστικά πρόσωπα και εμβόλιμα, χοντρόκοκκα πλάνα που προσπαθούν να τονίσουν σημεία της ιστορίας – την παιδική ηλικία, τα πάθη της προλεταριακής καταγωγής, το ιστιοφόρο που ταξιδεύει σε άγνωστες θάλασσες – ποιητική αλληγορία της ζωής του; - εικόνες της τάξης εκείνης που κάποτε θα πρέπι να κάνει την έφοδο στον ουρανό.

Γυρισμένη σε φιλμ 16mm, για να προσδώσει μεγαλύτερη αυθεντικότητα, η ταινία ακολουθεί σεναριακά πιστά το πρωτότυπο στην αφήγηση του βίου και της πολιτείας του Μάρτιν: τη φιλία του με τον σοσιαλιστή συγγραφέα, την εφήμερη επαφή του με τους σοσιαλιστικούς κύκλους που στένευαν το υπερτροφικό "εγώ" του –ο Μάρτιν Ίντεν είχε πεισματικά επιλέξει τον ατομικό δρόμο της σύγκρουσης με την καθεστηκυία τάξη αντί του συλλογικού– τον έρωτα του με την όμορφη αστή Ελένα που τον απέρριψε κι αυτή, μαζί με την υπόλοιπη τάξη της, την πιστή Μαργκαρίτα που ποτέ δεν σταμάτησε να τον αγαπάει.

Το αποτέλεσμα είναι μια ευχάριστη ταινία, χωρίς όμως εκείνη την εσωτερική δύναμη που κάνει μια ταινία ξεχωριστή.