Ανάμεσα μας (Young Ahmed), 2019

Από τα "χρωστούμενα" του τελευταίου Φεστιβάλ των Καννών, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2019, η τελευταία ταινία των αδερφών Νταρντέν που πήρε το βραβείο σκηνοθεσίας κατάφερε να φτάσει έστω και καθυστερημένα στη μεγάλη οθόνη. Βασικοί εκπρόσωποι του κοινωνικού κινηματογράφου στην Ηπειρωτική Ευρώπη, αναδεικνύουν την ταξική τοξικότητα – τοξική ταξικότητα της κοινωνίας . Έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με ‘δύσκολα’ θέματα και οι Κάννες τους έχουν τιμήσει δύο φορές με το Χρυσό Φοίνικα (για τη Ροζέττα και το Παιδί) και με πολλά άλλα βραβεία. Σκληρή ρεαλιστική ματιά στην πραγματικότητα, η κάμερα επάνω τους πρωταγωνιστές και ανάδειξη των πλευρών της κοινωνίας που συνήθως μένουν στο ημίφως, τους αόρατους πρωταγωνιστές.

Ανάμεσα μας (Young Ahmed), 2019
ΠΡΟΒΟΛΗ

Κι αυτή τη φορά στο ίδιο μοτίβο κινούνται. Μόνο που τώρα επέλεξαν ένα ιδιαίτερα απαιτητικό και διφορούμενο θέμα. Την διείσδυση των ακραίων θεωριών που καλούν σε θρησκευτικό πόλεμο (τζιχάντ) μέσα στους κύκλους των μουσουλμάνων μεταναστών στο Βέλγιο.
Το Βέλγιο, μαζί με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν από τις χώρες με τις περισσότερες στρατολογήσεις μαχητών του ISIS στην Ευρώπη. Αυτό έθεσε σε συναγερμό την κυβέρνηση της χώρας και ήταν το ερέθισμα για τους αδερφούς Νταρντέν, που έγραψαν ένα σενάριο για την ιστορία ενός έφηβου μουσουλμάνου μαθητή ο οποίος επηρεάζεται από τον ιμάμη του και προσπαθεί να σκοτώσει την “αιρετική“ δασκάλα του, της οποίας το έγκλημα είναι ότι έχει σχέση με έναν Εβραίο και προσπαθεί να διδάξει τα αραβικά, τη γλώσσα του προφήτη, μέσα από ποπ μουσικές επιτυχίες.

Οι Νταρντέν προσπαθούν να αποτυπώσουν με τον φακό τους τις αντιθέσεις και αντιφάσεις στο εσωτερικό της θρησκευτικής μειονότητας, η οποία αντιμετωπίζει την πρόκληση της ζωής σε ένα κοσμικό κράτος – ή, για να το πούμε αλλιώς, σε ένα κράτος όπου οι θρησκείες δεν παίζουν και μεγάλο ρόλο - και πρέπει να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με τη θρησκεία και το πώς επηρεάζει τη ζωή της.
Οι μουσουλμάνες και οι μουσουλμάνοι στην Ευρώπη – ή, για να το πούμε αλλιώς, στις χώρες των πρώην αποικιοκρατών τους – έρχονται αντιμέτωποι με πολιτισμικές πρακτικές αντίθετες από τις δικές τους. Καλούνται μάλιστα να ξεπεράσουν τις δικές τους πρακτικές για να αποδείξουν την ομαλότητα της ενταξιακής τους διαδικασίας. Κάποιες και κάποιοι δέχονται με χαρά αυτές τις αλλαγές, κυρίως νέες γυναίκες που γνωρίζουν μια ελευθερία που δεν θα είχαν αν έμεναν στις πατρίδες τους ή στις πατρίδες των γονιών τους. Άλλες και άλλοι επιμένουν στις αξίες που έχουν μάθει από τις κοινωνίες που μεγάλωσαν ή τις οικογένειες τους, καθώς αυτές είναι που τους δίνουν την ταυτότητα που χρειάζονται μέσα σε ένα περιβάλλον ξένο, και πολλές φορές εχθρικό.

Ποιος μπορεί να κρίνει ποια από τις δυο στάσεις είναι σωστή; Όχι πάντως ο αποικιοκράτης. Ούτε ο εγγονός του αποικιοκράτη.

Οι Νταρντέν αυτή τη φορά πέφτουν στα βαθιά καθώς κινηματογραφούν ένα μέρος της κοινωνίας για το οποίο έχουν άποψη αλλά δεν γνωρίζουν σε βάθος. Γι αυτό και η προσέγγιση τους είναι στερεοτυπική και οι ρόλοι είναι δοσμένοι από την αρχή: ο κακός ιμάμης, ο φανατικός που μέσα από τη θρησκεία προσπαθήσει να προσηλυτίσει νέους στον ιερό πόλεμο. Ο νεαρός Αχμέντ, γόνος μουσουλμάνου πατέρα (που δεν υπάρχει πλέον στη ζωή της οικογένειας) μυείται ταυτόχρονα στη θρησκεία και στον φανατισμό.

Όσο κι αν οι αδερφοί Νταρντέν στις συνεντεύξεις τους προσπαθούν να μας πείσουν πως πρόθεση τους δεν ήταν να δαιμονοποιήσουν καμία θρησκεία αλλά απλά να προβάλουν μια περίπτωση μελέτης, το αποτέλεσμα είναι να κάθεται στο εδώλιο το Ισλάμ.

Κανείς δεν αμφισβητεί τις καλές προθέσεις των Νταρντέν, που χρόνια προσπαθούν μέσα από το έργο τους να καταδείξουν και να καταγγείλουν τις κοινωνικές αδικίες. Όμως αυτή τη φορά δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τις ισορροπίες, ή μάλλον δεν μπόρεσαν να αποστασιοποιηθούν από τη δική τους οπτική αντίληψη της πραγματικότητας, την αντίληψη του λευκού ευρωπαίου που αναρωτιέται πως ‘ένα παιδί που μεγαλώνει σε δημοκρατικές κοινωνίες διακατέχεται από εμμονές και μετατρέπεται σε εξτρεμιστή φανατικό. (συνέντευξη των Νταρτνέν στο Filmmaker)  Μεγάλη μπουκιά να φας…

Σε μια Ευρώπη που από τη μια εξελίσσεται σε ένα όλο και πιο θωρακισμένο αστυνομικό κράτος, με τις ελευθερίες και τα εργασιακά δικαιώματα να περιστέλλονται, και από την άλλη έχει βρει τους εχθρούς της στο πρόσωπο των γειτόνων από τις νότιες ακτές της Μεσογείου, εναντίον των οποίων διεξάγει έναν πολιτισμικό πόλεμο (και πολλούς στρατιωτικούς και πολιτικούς), η προσέγγιση των Νταρντέν μάλλον κουβαλάει νερό στο μύλο της ισλαμοφοβίας.

Όσο τρυφερά και ανθρώπινα κι αν προσεγγίζουν τον νεαρό πρωταγωνιστή τους – που αδιαμφισβήτητα το κάνουν – δεν ξέρουν πώς να χειριστούν το θυμό του γιατί δεν εξετάζουν από πού προέρχεται. Εξ’ού και το αμήχανο και βεβιασμένο τέλος της ταινίας, που έρχεται να δώσει μια λύση απ’το πουθενά.

Α, οι μεταφραστές τίτλων έκαναν πάλι το θαύμα τους. Το Ανάμεσα Μας θυμίζει κάπως το Ζουν Ανάμεσα Μας, τη δυστοπική ταινία του Κάρπεντερ από το μακρινό 88, με τους εξωγήινους που είχαν παρεισφρήσει στη γη.

Τι συνειρμός!

Ακολουθήστε το 20/20 Magazine στο Google News, στο Facebook, το Twitter και το Instagram.
ΠΡΟΒΟΛΗ