Στη Μαρία Λούκα λείπει ο βιωματικός γυναικείος λόγος για το σώμα, τη σεξουαλικότητα και τη βία

Στο τελευταίο της βιβλίο "Μια γυναίκα απολογείται" εξιστορεί την πραγματική ιστορία μια κακοποιημένης από τον πατέρα της κοπέλας, που βρέθηκε άστεγη και υπό απειλή βιασμού σκότωσε τον επίδοξο βιαστή της.

Στη Μαρία Λούκα λείπει ο βιωματικός γυναικείος λόγος για το σώμα, τη σεξουαλικότητα και τη βία
ΠΡΟΒΟΛΗ

Πάνε πάνω από οχτώ χρόνια, μπορεί και δέκα. Εγώ στο τμήμα ανθρωπολογίας εκείνη στο ψυχολογίας, και οι δύο στο ίδιο αμφιθέατρο συνέλευσης. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορώ να ανακαλέσω πολλές κοινές μας ιστορίες από τότε, γι’ αυτό και τόσα χρόνια μετά βαλθήκαμε να αποδείξουμε τη σχετικότητα του χρόνου, δημιουργώντας καθημερινές αναμνήσεις.

Η Μαρία Λούκα, είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και σεναριογράφος και ο θαυμασμός μου προς εκείνη θα ήταν ίδιος και αδιαπραγμάτευτος, ακόμη και αν δεν είχα τη χαρά να είναι απ’ τους σημαντικότερους και σπουδαιότερους ανθρώπους στη ζωή μου.

Στο βιβλίο της "Μια γυναίκα απολογείται" από τις εκδόσεις Τόπος, που μόλις κυκλοφόρησε, αντανακλάται όλη η τρυφερότητα της ματιάς της, πάνω σε όλα εκείνα τα τραύματα που διαχρονικά και αδιάκοπα πληγώνουν τη γυναικεία μας ύπαρξη, γιγαντώνοντας τη μοναξιά μέσα στην αδικία, που γεννά η παραβίαση.

Διαβάζοντας κάθε μια από τις σελίδες της νουβέλας, νιώθεις ότι μπορείς να περιηγηθείς σε εκείνα τα δυσκολοδιάβατα μονοπάτια της ψυχής σου, που χρειάστηκε για χρόνια να κρατήσεις αφώτιστα, σε μια κοινωνία που επιμένει να συσκοτίζει την έμφυλη κακοποίηση που βιώνουμε με ενοχή και φόβο.

"Αν δεν τον σκότωνα, θα με βίαζε. Εμένα. Την Ελένη. Όπως βιάζουν καθημερινά χιλιάδες γυναίκες που παγώνουν κι αντιδρούν. Ο φόβος σε παγώνει, είναι σαν να σβήνει ένα κερί μέσα σου, δεν μπορείς να δώσεις κίνηση στο σώμα σου, όλα σου τα όργανα έχουν νεκρώσει. Γίνεσαι αιχμάλωτη, γιατί ο πόλεμος διεξάγεται πάνω στο σώμα σου, πάνω στην επιθυμία σου και στο μυαλό σου. Είσαι ηττημένη".

Συζητάμε ξανά και ξανά τους λόγους που οφείλουμε να διηγούμαστε τις ιστορίες, να μη ξεχνάμε, να δημιουργήσουμε μνήμη που δεν θα αμελεί ούτε θα αμφισβητεί τον πόνο. "Νομίζω ότι η ίδια μας ύπαρξη ως θηλυκοτήτων στην πατριαρχία γεννά τους λόγους για να μιλήσουμε και να γράψουμε για εμάς. Εμένα μου λείπει πολύ ο βιωματικός γυναικείος λόγος για το σώμα, για τη σεξουαλικότητα, για την καθημερινότητα και τη βία. Κάθε φορά που βρίσκω τέτοια λεκτικά θραύσματα στη λογοτεχνία ή στο δοκίμιο, νιώθω ότι λειτουργούν ως προβολείς που ρίχνουν φως και στον δικό μου κόσμο και στη δική μου μνήμη.

Το έναυσμα γι’ αυτή τη νουβέλα ήταν η πραγματική ιστορία μιας κακοποιημένης από τον πατέρα της νέας κοπέλας που βρέθηκε άστεγη και υπό απειλή βιασμού και σκότωσε τον επίδοξο βιαστή της ίδιας και της ανήλικης φίλης της σε συνθήκη αυτοάμυνας. Ήταν μια ιστορία που πλαισίωσαν ατομικότητες και συλλογικότητες του φεμινιστικού κινήματος, στηρίζοντας την κοπέλα. Πρόκειται για μια ενσυναίσθηση και μια τρυφερότητα που δυστυχώς δεν έδειξε το δικαστικό και σωφρονιστικό σύστημα. Καταδικάστηκε σε β’ βαθμό σε 10 χρόνια φυλάκισης – κάτι που σαφώς συνιστά σχετικά ηπιότερη ποινική μεταχείριση αλλά δεν παύει να είναι μια άδικη μεταχείριση για μια γυναίκα που έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της από τη βία του «οικογενειακού θεσμού», στη βία της δημόσιας σφαίρας και μετά στη βία του εγκλεισμού.

Είναι σαν η ζωή να σε βγάζει πάντα σε γκρεμό. Αυτή η ιστορία, λοιπόν, σε συνδυασμό με άλλες συζητήσεις που έχω κάνει με επιζώσες έμφυλης βίας ή πρώην κρατούμενες και στο παράλληλο συγκείμενο του θεσμικού victim blaming που εκτυλίσσεται συχνά στις δικαστικές αίθουσες αλλά και της ανόδου των φεμινιστικών δράσεων ήταν οι σκέψεις που τροφοδότησαν το βιβλίο. Και μαζί αυτή η άβολη και δυσάρεστη συλλογική αίσθηση της απολογίας, ότι ως γυναίκες καλούμαστε σε μια αέναη απολογία γι’ αυτό που είμαστε, γι’ αυτό «αποτύχαμε» να εκλπηρώσουμε σύμφωνα με τους κοινωνικούς ρόλους, για τους τρόπους που μας αναπαριστά το ανδρικό βλέμμα, για τις ίδιες τις πληγές μας".

Η περίοδος έκδοσης του βιβλίου της Μαρίας, συμπίπτει με ένα ποτάμι καταγγελιών από γυναίκες που σπάνε τη σιωπή, δηλώνοντας πως έχουν υπάρξει θύματα έμφυλης βίας. 'Όταν σχεδιάζαμε την έκδοση του βιβλίου, δεν είχαμε διανοηθεί ότι θα συνέπεφτε μ’ αυτό το παλιρροϊκό κύμα μαρτυριών που μπορούμε να κωδικοποιήσουμε ως ελληνικό #metoo. Ήταν μια αναπάντεχη σύμπτωση και ταυτόχρονα μια ιστορικού τύπου τομή που φέρνει μια συναισθηματική καταιγίδα για όλα μας. Προσωπικά πέρα από εκτίμηση και θαυμασμό για τις γυναίκες αλλά και τα αγόρια που μοιράστηκαν εμπειρίες σεξουαλικής κακοποίησης, νιώθω την ανάγκη γι’ αυτό που κάνουμε πάντα η μία στην άλλην όταν ανοίγουμε α τραύματα μας, για μια αγκαλιά, νοητή, πελώρια και αληθινή. Γιατί οι αγκαλιές που ανταλλάσουμε μεταξύ μας σε κάθε τέτοιο γεγονός πέρα από μια ενσώματη πράξη αλληλεγγύης και μια ροή αγάπης, συμβολίζουν ένα sisterhood, ένα πλέγμα προστασίας που υφαίνεται με τα χέρια μας, ώστε να μη μας πειράξουν, να μη μας πονέσουν άλλο.

Θεωρώ σίγουρα ότι καθεμιά μας σ’ αυτές τις εξομολογήσεις βρίσκει δύσκολα, ενδεχομένως και ανομολόγητα στοιχεία της ατομικής της βιογραφίας που μας σημάδεψαν. Είναι στιγμές ταύτισης που εκλύουν ατόφια συγκίνηση, μαζί με θυμό, πίκρα αλλά και μια ανακούφιση για το ξέβρασμα τους στο φως. Επίσης, βρίσκουμε εργαλεία να ερμηνεύσουμε και λέξεις να ονομάσουμε μια σειρά συμβάντων της ζωής μας που παρέμεναν αταξινόμητα και κρυπτογραφημένα, γιατί ήταν κανονικοποιημένα. Μάλλον για τις περισσότερες από εμάς έχουν υπάρξει φορές που νιώσαμε αμηχανία ή δυσφορία απέναντι σε κάποια παραβιαστική συμπεριφορά αλλά θεωρήσαμε ότι ήταν δικό μας πρόβλημα. Είναι η στιγμή που μπορούμε να αναλογιστούμε ότι αυτές οι πράξεις παραβίασαν το χώρο μας και τις επιθυμίες μας. Κι ότι αυτό δεν είναι δικό μας πρόβλημα. Είναι πρόβλημα των ανθρώπων που μας έφεραν σ’ αυτή τη θέση και των σχέσεων έμφυλης κυριαρχίας που ευνοούν την καταπίεση και την κακοποίηση. Μ’ αυτή την έννοια θα σου έλεγα ότι είναι μια εποχή επώδυνης μα και απελευθερωτικής συνειδητότητας που μπορούμε επιτέλους να μην αμφισβητούμε να συναισθήματα μας".

Πριν δύο χρόνια, η Μαρία, μαζί με τον φωτογράφο Αλέξανδρο Κατσή, δημιούργησαν ένα βιβλίο μνήμης για τον Ζακ, τη Zackie Oh. Σήμερα, η ιστορία της Π. έρχεται να ενωθεί σε εκείνες τις ιστορίες πόνου και απώλειας που αφήνουν ανεξίτηλα τα σημάδια τους σε μια κοινωνία που θρέφει την πατριαρχεία και θρέφεται απ’ τη ματσίλα της. Τη ρωτάω αν η καταγραφή όσων θρηνούμε, τη βοήθησε να μεταβολίσει μέσα της τις υπαρξιακές εντάσεις που γεννά αυτή η βαρβαρότητα. "Ο Γκαλεάνο μίλαγε για τα σπασμένα γυαλάκια που είχε μέσα σου και πως γράφοντας αυτά έβγαιναν προς τα έξω και άρα δε μπορούσαν πια να τον ματώσουν. Πιστεύω βαθιά στη λυτρωτική διάσταση του λόγου αλλά και στην πικρή διαπίστωση ότι κάποια τραύματα παραμένουν ανεπούλωτα και απλά μαθαίνουμε να πορευόμαστε μαζί τους. Προσπαθώ, όχι πάντα επιτυχώς, να βρίσκω τη διαλεκτική ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο πεποιθήσεις. Το βιβλίο για τον Ζακ είναι στην πραγματικότητα το βιβλίο του Ζακ, ένα αποτύπωμα των δικών του ιδεών και βγήκε μέσα από την αχλή του πένθους. Η απώλεια του και το τραύμα που προκάλεσε δε θα μαλακώσουν ούτε για τα οικεία του πρόσωπα, ούτε για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Η υπεράσπιση της μνήμης των δολοφονημένων, όμως, απέναντι σε κάθε είδους τυμβωρυχίες είναι μια ιερή λειτουργία που κρατάει δεμένους τους δεσμούς μας με τα νεκρά αδέρφια μας, κουβαλώντας τα σε κάθε διεκδίκηση ζωής. Είμαστε φτιαγμένες και από πόνο. Επομένως, δυσκολεύομαι να φανταστώ οποιαδήποτε διαδικασία γραφής ή δημιουργίας που δεν θα εμπεριέχει αυτά που πονάνε. Δεν ξέρω αν μετασχηματίζονται σε κάτι άλλο γράφοντας τα. Μπορεί και όχι. Καθρεφτίζονται όμως. Αυτό σημαίνει ότι δεν παραμένουν εγκιβωτισμένα στα εσωτερικά σκοτάδια να μας κατατρώνε. Νιώθω ότι είναι ταυτόχρονα μια προσωπική επεξεργασία και μια συνομιλία με το έξω".

Τα τελευταία αρκετά χρόνια, τη Μαρία μπορείς να τη συναντήσεις εκεί που ανθίζουν καθημερινά οι αγώνες, δίπλα σε όσους παλεύουν για κάθε μορφή ορατότητας, διεκδικώντας ισότητα, τρυφερότητα και φεμινιστική φροντίδα. "Νιώθω τυχερή που συνάντησα το φεμινισμό ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια. Συνέβαλλε αποφασιστικά στην αυτογνωσία, την εκπαίδευση και την ανακάλυψη του κόσμου. Είναι μια επανεπινόηση του κόσμου ο φεμινισμός, αν το σκεφτείς. Ενας πολύ διαφορετικός τρόπος να διαβάζεις τα γεγονότα και να διαπραγματεύεσαι τη δική σου ύπαρξη μέσα σ’ αυτά. Αυτήν τη στιγμή διεθνώς οι φεμινισμοί βρίσκονται σε ανάταση κι αποτελούν ένα από τα πιο ισχυρά αναχώματα στην ακροδεξιά επίθεση. Δεν οραματίζομαι μόνο το φεμινισμό. Τον έχω ζήσει και ακόμα και στις αντιφατικές ή ατελείς όψεις του, θεωρώ ότι είναι ευεργετικός για τα υποκείμενα. Σίγουρα, όμως, υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές φεμινισμού. Η εκδοχή που προσωπικά με ενδιαφέρει είναι αυτή που προσπαθεί να διατηρήσει τη ριζοσπαστικότητα και την ανοιχτότητα της, δηλαδή να συνδυάζει στην οπτική της τις διαστάσεις του φύλου με αυτές της τάξης, της φυλής, της εθνότητας, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της σωματικής κατάστασης. Να είναι ένας φεμινισμός που να μπορεί να χωράει και να απευθύνεται σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, προσφύγισσες, κρατούμενες, εργαζόμενες, άνεργες, άστεγες, χρήστριες ουσιών, κρατούμενες, ανάπηρες, γυναίκες με ψυχιατρική εμπειρία, σεξεργάτριες. Να συνομιλεί με τους σύγχρονους αγώνες για την εργασία, τον αντιρατσισμό, τον αντιφασισμό, τα δικαιώματα. Να συνομιλεί με μη δυτικούς φεμινισμούς. Να μην αναπαράγει τα πρότυπα ανταγωνισμού πάνω στα οποία έχουμε γαλουχηθεί ούτε στο εσωτερικό του, ούτε στο κίνημα. Να μαθαίνει, να φροντίζει, να κάνει λάθη αλλά να επανορθώνει. Να φτιάχνει σήμερα τόπους απαλότητας απέναντι στη βιωμένη αγριότητα".

Οι τελευταίες σελίδες του βιβλίου, είναι αφιερωμένες σε ορισμούς που καθημερινά ακούμε ή διαβάζουμε όπως  "Γυναικοκτονία" και "Τοξική Αρρενωπότητα" και που ίσως δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε, μιας και κανείς δεν μας εκπαιδεύει στο να αποσαφηνίζουμε από τι υποφέρουμε. Επίσης, εμπεριέχονται φορείς στους οποίους το θύμα μπορεί να απευθυνθεί για να εμψυχωθεί και να υποστηριχτεί προστατευμένα, χωρίς επιπλέον τραυματισμούς.

* Το βιβλίο "Μια γυναίκα απολογείται" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος και μπορείς να το βρεις σε όλα τα κεντρικά βιβλιοπωλεία.

Ακολουθήστε το 20/20 Magazine στο Google News, στο Facebook, το Twitter και το Instagram.
ΠΡΟΒΟΛΗ