Γεννήθηκε 18 Μαρτίου του 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Στον Γιάννη Μαρκόπουλο δεν αρμόζει τόσο η ιδιότητα του συνθέτη, όσο αυτή του μουσουργού. Κι αυτό γιατί το μουσικό έργο που έχει καταθέσει έχει τεράστια ιστορική αξία για τη μουσική του τόπου, η οποία, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να εκτιμηθεί ακόμη περισσότερο. Όχι μόνο για την θαυμαστή ενότητα της αισθητικής που το διακρίνει, αλλά και για την πολιτική του διάσταση. Στα έργα του δεν εντοπίζεται ουδεμία υποψία ένοχης «απολιτικοποίησης», παρά η βεβαιότητα του ιδεολογικού αυτοπροσδιορισμού. Θα έλεγε κανείς πως τα έργα του Μαρκόπουλου λειτουργούν σαν άλλες πολιτικές οντότητες.

Ήδη από την παιδική του ηλικία δέχεται τις πρώτες του μουσικές επιδράσεις, οι οποίες έχουν τη βάση τους στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης, την κλασική μουσική, αλλά και στη μουσική της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου. Το σύνθημα «Επιστροφή στις Ρίζες» αποτέλεσε το ιδεολογικό και καλλιτεχνικό του πρόταγμα καθ΄όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Σε συνδυασμό με τις γενικότερες φιλοσοφικές και κοινωνικές του πεποιθήσεις, η πρότασή του αυτή έλαβε διαστάσεις μουσικού κινήματος και είχε ως στόχο έναν καινούριο σχεδιασμό του μέλλοντος, ο οποίος κατά τον ίδιο «θα περιείχε στοιχεία από άφθαρτες πηγές της ζωντανής μας παράδοσης, σε συνδυασμό με επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης».

Και πράγματι, το καλλιτεχνικό του αυτό όραμα αρχίζει και πραγματώνεται το 1969 με τον δίσκο «Ήλιος ο Πρώτος», ο οποίος αποτέλεσε την προσωπική του μουσική απόδοση για την ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη. Το έργο του Ελύτη, ο οποίος κατά σύμπτωση έφυγε από τη ζωή την ημέρα των γενεθλίων του Μαρκόπουλου, κυκλοφόρησε το 1943, στα απελπισμένα χρόνια της Κατοχής. Σε μια δύσκολη ιστορική περίοδο όπου πολλοί δε δίστασαν να συνεργαστούν με τον εχθρό, ο ποιητής προσπαθεί μέσω της ποίησής του να μεταφέρει το μήνυμα πως οι τολμηροί είναι αυτοί που μπορούν να επιφέρουν τελικά την Αλλαγή. Σε ένα αντίστοιχο ιστορικό πλαίσιο, το 1969, στα πρώτα χρόνια της Χούντας των Συνταγματαρχών, ο Μαρκόπουλος προσεγγίζει με τον δικό του τρόπο το ποιητικό έργο του Έλληνα Νομπελίστα και επιχειρεί να χαρίσει στον κόσμο έναν κύκλο τραγουδιών που θα λειτουργήσει ως καταπραϋντικό στην καταπίεση.

Το εμβληματικότερο, ίσως, έργο του, χωρίς φυσικά να υπονομεύεται η αξία των υπολοίπων, είναι με διαφορά το «Χρονικό». Ο μουσικός αυτός κύκλος αποτέλεσε μια νέα πρόταση για την ελληνική μουσική σε μια ιδιαίτερη ιστορική στιγμή. Κυκλοφόρησε το 1970, σε μια εποχή κατά την οποία η επιτροπή λογοκρισίας περνούσε από κόσκινο πλήθος εικαστικών έργων που όφειλαν να μην ενέχουν πολιτικά και αντιστασιακά μηνύματα, με αποτέλεσμα πολλοί καλλιτέχνες να κρύβονται και να διστάζουν να επικοινωνήσουν την τέχνη τους. Το «Χρονικό» αποτελεί ένα κυριολεκτικά διαχρονικό έργο που συντάραξε τόσο με την πρωτότυπη μουσική του, όσο και με τους πολύ γενναίους στίχους του.

Επιχειρώντας μια αναδρομή στην ελληνική ιστορία, τα τραγούδια αυτά περιγράφουν  επιλεγμένες στιγμές της ελληνικής ιστορίας από π.Χ. μέχρι και το 1946. Στα τραγούδια αυτά εντοπίζει κανείς, εκτός από την ξεχωριστή φωνή της αξέχαστης Μαρίας Δημητριάδη, ποικιλία μουσικών οργάνων, όπως κλαρίνα, ποντιακές και κρητικές λύρες, λαούτα και βιολοντσέλα. Μάλιστα, αξίζει να αναφερθεί πως στο έργο αυτό εγκαινιάζεται και η συνεργασία του συνθέτη με τον Νίκο Ξυλούρη. Οι στίχοι του κριτικού του θεάτρου Κώστα Γεωργουσόπουλου, ο οποίος υπογράφει με το ψευδώνυμο Κ.Χ. Μύρης, δημιουργούν ξεχωριστές εικόνες με ιδιότυπες αλληγορίες και σαρκασμούς. Στο ιστορικό στούντιο ηχογραφήσεων της ΕΡΑ στο Μαρούσι δισκογραφήθηκε ένας από τους πιο αξιόλογους κύκλους τραγουδιών της ελληνικής μουσικής, στιγματίζοντας τη νεότερη ιστορία με έναν ευρηματικό τρόπο, αφού έδωσε δύναμη στους φοιτητές και γενικότερα στους νέους ανθρώπους, έτσι ώστε να αγωνιστούν ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς.

Ένας ακόμη σταθμός στην καριέρα του αποτέλεσε κι ο δίσκος «Ριζίτικα», ο οποίος αποτελεί έναν ακόμη θησαυρό για την ελληνική δισκογραφία. Ο δίσκος αυτός ήταν που χάρισε στον τότε ανερχόμενο Νίκο Ξυλούρη ή Ψαρονίκο, πανελλήνια αναγνώριση.  Κυκλοφόρησε το 1971, με τον λυράρη από τα Ανώγεια να γίνεται ο εκφραστής των συναισθημάτων του λαού στα δύσκολα χρόνια της χούντας, κυρίως μέσα από το «Πότε θα κάνει Ξαστεριά», το οποίο τραγουδούσαν οι φοιτητές του Πολυτεχνείου και κατέληξε να αναγορεύεται στο μουσικό σύμβολο του αγώνα κατά της δικτατορίας. Μια ακόμη αξιοσημείωτη δουλειά του ήταν και οι «Μετανάστες», οι οποίοι κυκλοφόρησαν το 1974 σε στίχους Γιώργου Σκούρτη, με δέκα τραγούδια ερμηνευμένα από τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Λάκη Χαλκιά. Οι συνθέσεις αυτές αποτέλεσαν το ειλικρινές και πικρό αφιέρωμα του Μαρκόπουλου στους Έλληνες που άφησαν την πατρίδα τους προκειμένου να βρουν μια καλύτερη ζωή, ως βιοπαλαιστές εργάτες στα βιομηχανικά κέντρα των ανεπτυγμένων χωρών.

Η καλλιτεχνική του παραγωγή, φυσικά, περιλαμβάνει και την σπουδαία συνεισφορά του στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Ο Μαρκόπουλος έχει γράψει μουσική για έργα του Αριστοφάνη και του Ευριπίδη, του Τσέχωφ, του Μπέκετ αλλά και για τα έργα των νεότερων Ελλήνων σκηνοθετών, όπως ο Κούνδουρος, ο Ντασέν, ο Σκαλενάκης. Αυτά που έχουν επιδράσει, όμως, στη λαϊκή συνείδηση είναι τα πιο πολιτικά τραγούδια του, που έχουν καταστεί σύμβολα και μύθοι, όπως το «Τα Λόγια και τα χρόνια», οι «Οχτροί», η «Λένγκω (Ελλάδα)», τα «Παραπονεμένα λόγια», το συγκινητικό «Μιλώ για τα παιδιά μου», το επικό «Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι», το σαρκαστικό «Καφενείον η Ελλάς».

Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το γεγονός ότι ο μεγάλος μαέστρος Γιάννης Μαρκόπουλος έχει κληροδοτήσει στους Έλληνες τραγούδια όμορφα κι αξιόλογα, που θα τους συνοδεύουν πάντοτε στους δρόμους και θα τους θυμίζουν την ιστορία τους. Ειδικά σήμερα, που η χώρα μας πορεύεται για άλλη μια φορά επικίνδυνα ακρωτηριασμένη, μέσα σε μια ατμόσφαιρα τρόμου, διχασμού και εξαναγκασμένης εσωστρέφειας, τραγούδια σαν του Μαρκόπουλου και καλλιτέχνες σαν τον ίδιο είναι τα εξέχοντα εκείνα στοιχεία που θα συγκρατούν τα μέλη του σώματος από την πλήρη αποσύνθεση.

*Φωτογραφίες: Ρούλα Ρέβη