Εκείνη την καταπληκτικά... ομαλή, εκπαιδευτική διαδικασία που λόγω πανδημίας ήταν απαραίτητη.

Πέρυσι με 1/3 κρουσμάτων από τα σημερινά. Φέτος με τριπλάσια καταγεγραμμένα κρούσματα και 27άρια σχολικά τμήματα λόγω συγχωνεύσεων δεν είναι. Αλλά ας αφήσουμε αυτές τις... γραφικά λαϊκιστικές συγκρίσεις και ας πάμε σε κάτι πιο βαθύ που τους λερώνει.

Η περσινή επίσημη διαβεβαίωση της Νίκης Κεραμέως ότι τα προσωπικά δεδομένα 1,5 εκατομμυρίων πολιτών αφορούσαν στατιστικούς σκοπούς του υπουργείου, δεν έπεισαν κανέναν. Καθώς η παραχώρηση τους «για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα στην εταιρεία που μπορεί να τα εκμεταλλευτεί η ίδια ή να τα μεταπωλήσει όσες φορές και σε όποιες εταιρίες επιθυμεί» βρίσκεται στην σελίδα 109 του εγγράφου της συμφωνίας, στην ενότητα 8 που είναι σαφής ως προς τα παραπάνω.

Από τον Μάιο του 2020, γινόταν λόγος για την έκθεση αντικτύπου την οποία δεν είχε φροντίσει να κάνει το υπουργείο, με αποτέλεσμα τον Σεπτέμβριο του 2020, να εκδοθεί η Γνωμοδότηση 4/2020 (7.9.2020), της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) που έκρινε ότι η παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν αντίκειται στη νοµοθεσία, ωστόσο ανέφερε ρητά ότι αποκλείστηκαν από τη διαδικασία οι εμπλεκόμενοι φορείς και οι κατάλληλοι εμπειρογνώμονες, ενώ οι έκτακτες συνθήκες της πανδημίας δεν καθιστούν επαρκή αιτιολόγηση για την παράκαµψη της διαδικασίας λήψης γνώµης των υποκειµένων των δεδοµένων.

Σκάνδαλο Cisco: Πληρώσαμε 2 εκατομμύρια ευρώ, για να χαρίσουμε προσωπικά δεδομένα 1,5 εκατομμυρίων πολιτών

"Καταπέλτης" κατά Κεραμέως η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα 

Χθες 16/11/2021, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με την απόφαση 50/21 που αφορά τη διαδικασία της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα, εκθέτει ανεπανόρθωτα τόσο την ηγεσία του υπουργείου παιδείας όσο και την κυβέρνηση.

«Η Αρχή εξέτασε αυτεπάγγελτα τη συμμόρφωση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με τις συστάσεις της γνωμοδότησης 4/2020 για τη συμβατότητα της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στις σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τις διατάξεις της νομοθεσίας για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Στο πλαίσιο της υπόθεσης εξετάστηκε η επικαιροποιημένη Εκτίμηση Αντικτύπου σχετικά με την Προστασία Δεδομένων καθώς και οι ενέργειες συμμόρφωσης του Υπουργείου.

Η Αρχή διαπίστωσε ελλείψεις ως εξής:

α) Δεν έχει διενεργηθεί αναλυτική διερεύνηση της νομιμότητας των σκοπών επεξεργασίας από την πλευρά του Υπουργείου, ιδίως σε σχέση με τη συγκατάθεση για την πρόσβαση σε πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες στον τερματικό εξοπλισμό ενός χρήστη, όταν αυτό δεν είναι απαραίτητο για την παροχή της υπηρεσίας που ζήτησε ο χρήστης.

β) Οι παρεχόμενες στα υποκείμενα δεδομένων πληροφορίες είναι λιγότερες από όσες επιβάλλει ο ΓΚΠΔ, ενώ οι πληροφορίες αυτές δεν είναι σε κατανοητή και εύκολα προσβάσιμη μορφή με σαφή και απλή διατύπωση, ιδίως εφόσον πρόκειται για πληροφορία που απευθύνεται και σε παιδιά.

γ) Τα εφαρμοζόμενα μέτρα ασφάλειας αν και βρίσκονται προς τη σωστή κατεύθυνση πρέπει να συμπληρωθούν, με τρόπο που να είναι διαθέσιμος σε κάθε εκπαιδευτικό, ενώ πρέπει να εξασφαλιστεί ότι το σύνολο των εκπαιδευτικών που εμπλέκονται στη διαδικασία εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έχουν λάβει ελάχιστη ενημέρωση.

δ) Το Υπουργείο παραβίασε την υποχρέωση του άρθρου 35 παρ. 9 του ΓΚΠΔ σε σχέση με την έκφραση γνώμης των υποκειμένων των δεδομένων ή των εκπροσώπων τους για τη σχεδιαζόμενη επεξεργασία.

ε) Δεν έχει πραγματοποιηθεί ορθή αξιολόγηση της διαβίβασης δεδομένων σε χώρες εκτός Ε.Ε. ιδίως αν ληφθεί υπόψη η απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση C-311/18 (Schrems ΙΙ).

ζ) Σε σχέση με τους κινδύνους που ενέχει η συγκεκριμένη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα όπως αναλύονται στη σκέψη 18 της παρούσης, 44διαπιστώνεται ότι το Υπουργείο έχει παραβιάσει τις διατάξεις του άρθρου 25 παρ. 1 του ΓΚΠΔ, καθώς τα λαμβανόμενα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα δεν προστατεύουν επαρκώς τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων.

η) Σε σχέση με το ζήτημα της διαβίβασης δεδομένων εκτός Ε.Ε., όπως αναλύεται στη σκέψη 20 της παρούσης, διαπιστώνεται ότι το ΥΠΑΙΘ παραβίασε τις υποχρεώσεις του άρθρου 46 του ΓΚΠΔ, καθώς δεν έχει πραγματοποιηθεί αξιολόγηση της διαβίβασης με τον τρόπο που περιγράφεται στην εν λόγω σκέψη.

θ) Σε σχέση με τα ζητήματα νομιμότητας της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως ιδίως εκτίθενται στις σκέψεις 11 έως και 16 της παρούσης, διαπιστώνεται ότι το Υπουργείο έχει παραβιάσει τις διατάξεις του άρθρου 6 του ΓΚΠΔ, σε συνδυασμό με το άρθρο 4 παρ. 5 του ν. 3471/2006, όπως ισχύει».

Για τις εν λόγω παραβάσεις η Αρχή προχώρησε σε επιπλήξεις προς το Υπουργείο ενώ έδωσε εντολή στο Υπουργείο να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις με τον τρόπο που αναλύεται στην απόφαση εντός χρονικού διαστήματος δύο μηνών ώστε να αρθούν οι παραβάσεις.

Τι έλεγε ο Φίλης στο 2020mag.gr

Για την ιστορία τότε ο Νίκος Φίλης -τομεάρχης Παιδείας και βουλευτής Α' Αθήνας ΣΥΡΙΖΑ-, απαντούσε στην ερώτηση για τα προσωπικά δεδομένα στο 2020mag.gr, με την απάντηση του να δικαιώνεται -πλήρως- σήμερα.

«Η "δωρεάν" σύμβαση με τη Cisco κοστίζει 2 εκατομμύρια ευρώ, για δώδεκα μήνες»

«Οι ειδικοί επιστήμονες, από τη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε το τμήμα της συμφωνίας που αφορά τα δεδομένα, εξηγούν ότι επιτρέπει τη συλλογή και επεξεργασία τους και ότι από αυτήν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για το προφίλ των χρηστών. Μάλιστα, η εταιρία διατηρεί το δικαίωμα να τα χρησιμοποιεί για τους δικούς της σκοπούς, για όσο χρόνο θέλει, χωρίς το υπουργείο να μπορεί να προβάλλει αντιρρήσεις, να κάνει ερωτήσεις ή να αξιώνει αποζημίωση.

Πέρα από την αρθρογραφία πολλών ειδικών, του καθενός χωριστά, διάβασα την πολύ διαυγή ανακοίνωση - ανάλυση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδος για τη χρήση και εμπορική αξία των δεδομένων που έχουν πλέον περάσει στην κατοχή της Cisco. Διαπιστώνεται ότι, για παράδειγμα, από τη συλλογή της “υπογραφής” κάθε υπολογιστή (της IP όπως την ονομάζουν), που επιτρέπεται από τη σύμβαση, ακόμα και αν “ανωνυμοποιηθεί” εκ των υστέρων, μπορούν να εξαχθούν στοιχεία υψηλής εμπορικής αξίας αλλά και στοιχεία για τη σύνθεση, την οικονομική κατάσταση της οικογένειας και άλλα πολλά.

Ποιο είναι το συμπέρασμά τους: ότι η συμφωνία για τα δεδομένα έγινε με προχειρότητα και παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων και των ανήλικων μαθητών. Και είναι να απορεί κανείς πώς, για ένα τόσο σημαντικό θέμα, η κυβέρνηση κρατούσε πεισματικά κρυφά από τους ενδιαφερόμενους τα συμφωνηθέντα. Εδώ μπαίνουμε στον πυρήνα του προβλήματος, στο πώς δηλαδή το υπουργείο αντιμετωπίζει την εκπαιδευτική κοινότητα. Ως ένα “αντικείμενο”, που δεν οφείλει να γνωρίζει αν παραβιάζονται τα δικαιώματά του -πόσο πιο σαφές;

Δυστυχώς όμως, εκπαιδευτικοί και μαθητές έπρεπε υποχρεωτικά να κάνουν αποδεκτούς τους όρους της Cisco για να πάρουν μέρος στην τηλεκπαίδευση. Χωρίς ενημέρωση, χωρίς να γνωρίζουν λεπτομέρειες. Είμαι βέβαιος ότι αυτή η ιστορία θα έχει συνέχεια.

Το υπουργείο, όμως, ισχυριζόταν ότι δεν συλλέγονται προσωπικά δεδομένα. Το υπουργείο επίσης ισχυριζόταν ότι ήταν φιάσκο η κατάθεση από μέρους μου, στη Βουλή, στοιχείων για τη διαρροή δεδομένων με ευθύνη δική του -όχι της Cisco αυτή τη φορά- πέρσι την άνοιξη. Ίσως θυμάστε τι είχαν απαντήσει με ανακοίνωσή τους. Ότι “κορόιδεψα την εθνική αντιπροσωπεία”. Κι όταν η Αρχή Προστασίας Δεδομένων, στην οποία κατέφυγα επισήμως με αναφορά μου, με δικαίωσε πλήρως, κατάπιαν τη γλώσσα τους. Δεν βγήκαν να ζητήσουν καν μια συγγνώμη, όχι από μένα, από τους εκπαιδευτικούς που είχαν δει τα δεδομένα τους να διαρρέουν. Κάτι που δείχνει ποια είναι σήμερα η Νέα Δημοκρατία και οι περισσότεροι πολιτικοί στην κορυφή της. Πόσο λίγη σχέση έχουν με φιλελεύθερους του δεξιού χώρου σε άλλες περιόδους της μεταπολίτευσης, που είχαν την ευθιξία και συγγνώμη να ζητούν, και να παραιτούνται ακόμα. Τίποτα ανάλογο από τους σημερινούς αστέρες της Δεξιάς, που είναι ξεκάθαρο ότι αισθάνονται ιδιοκτήτες της εξουσίας.

Πολύ περισσότερο όταν στις 7 Σεπτεμβρίου 2020 η Αρχή διαπίστωσε ότι η Εκτίμηση Αντικτύπου που είχε γίνει από το υπουργείο δεν ήταν πλήρης, καλώντας το να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες τροποποίησης και συμπλήρωσής της, εντός τριμήνου.

Εκείνη η απόφαση της Αρχής ήταν κόλαφος για το υπουργείο. Βέβαια δεν ιδρώνει το αυτί τους. Εξακολουθούσαν κατόπιν να παραπληροφορούν για δήθεν “έγκριση”, όταν το μόνο για το οποίο είχε γνωμοδοτήσει θετικά η Αρχή, ήταν μόνο για το σκοπό της τηλεκπαίδευσης, εν μέσω των ειδικών συνθηκών. Σε αυτό δηλαδή που όλοι συμφωνούσαμε.

Κατά τα άλλα, τους έδωσε 3 μήνες να καταθέσουν “διορθωμένη” Εκτίμηση Αντικτύπου, με τόσα σημεία προς διόρθωση που ουσιαστικά σήμαινε “νέα”. Μια ολόκληρη εκπαιδευτική χρονιά παρήλθε με τηλεκπαίδευση που κρίθηκε από την Αρχή, αμετάκλητα, ανεπαρκής ως προς τη μεθοδολογία, την ανάλυση, τα μέτρα που λάμβανε, ουσιαστικά στο σύνολό της. Να είναι σαφές αυτό: Ως -τουλάχιστον- τον Ιούλιο 2020 δεν υπήρξε καμιά ουσιαστική πρόνοια για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών και η Cisco είχε το ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει. Για την περίοδο μετά τον Ιούλιο 2020, τα συζητήσαμε παραπάνω.

Αλλά και για τη νέα Εκτίμηση που έχουν καταθέσει εδώ και λίγους μήνες, ακούω ότι έχει σημαντικά προβλήματα και ελλείψεις. Εξάλλου τα δεδομένα των μαθητών και εκπαιδευτικών είναι, όπως είπαμε, στα χέρια της Cisco. Δεν νομίζω λοιπόν ότι η Αρχή θα την αξιολογήσει θετικά, αλλά σε κάθε περίπτωση αναμένουμε με ενδιαφέρον την απόφασή της. Αναδεικνύεται τελικώς ότι τα προβλήματα της τηλεκπαίδευσης ήταν πολλά. Δύο συνεχόμενες χρονιές, μαθητές και φοιτητές έμειναν μακριά από τα σχολεία τους, χωρίς η ζημιά να περιορίζεται στεγνά στις γνώσεις. Πολύ περισσότερο έχει πληγεί η ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, η κοινωνικοποίησή τους, η ψυχική και φυσική τους κατάσταση και άλλα πολλά. Είναι μεγάλη η αγωνία μήπως αυτή η κατάσταση συνεχιστεί για τρίτη χρονιά. Κυριολεκτικά, χωρίς να επενδύω στον τρόμο, πιστεύω ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε οι αρνητικές συνέπειες στα παιδιά θα είναι ανυπολόγιστες και θα τις βιώνουμε πολλά χρόνια μετά.

Το κρίσιμο λοιπόν είναι εκείνο που ανέφερα παραπάνω. Η τηλεκπαίδευση ήταν μέτρο ανάγκης, η κυβέρνηση έπρεπε να έχει κάνει το παν για να λειτουργήσουν περισσότερο τα σχολεία. Να είχαν κερδηθεί στις τάξεις μήνες, έστω εβδομάδες. Με τη γνώση που χαρίζει το πέρασμα του χρόνου, είναι τραγικό να βλέπει κανείς ότι το μόνο μέτρο που πήραν ήταν ότι μοίρασαν ένα παγουρίνο στα δημοτικά, ενώ την ίδια ώρα νομοθετούσαν πυρετωδώς για κολέγια, περικοπή εισακτέων και πανεπιστημιακή αστυνομία. Αυτές ήταν οι προτεραιότητές τους. Νομίζω στην ιστορία θα καταγραφούν ως η χειρότερη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας σε ολόκληρη τη μεταπολίτευση».