Η αρχή γίνεται όταν ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, με γνωμοδότησή του την οποία κοινοποίησε στην Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) αλλά και στους παρόχους κινητής τηλεφωνίας, ζητά να μην ελεγχθούν τα αιτήματα που έχουν καταθέσει πολίτες προκειμένου να ελεγχθεί εάν είχαν τεθεί υπό παρακολούθηση από την ΕΥΠ. Και έκτοτε ανοίγει ο ασκός του Αιόλου.

16 υπογραφές που καίνε

Η ημέρα ξεκινά με την παρακάτω κοινή δήλωση 16 καθηγητών Συνταγματικού Δικαίου, ομότιμοι, εν ενεργεία και λοιποί διδάσκοντες στις δύο παλαιότερες Νομικές Σχολές και τα άλλα Πανεπιστήμια της χώρας:

«Οι υπογραφόμενοι ομότιμοι καθηγητές, εν ενεργεία καθηγητές και λοιποί διδάσκοντες Συνταγματικό Δίκαιο στις δύο παλαιότερες νομικές σχολές και τα άλλα πανεπιστήμια της χώρας, εκφράζουμε τη ζωηρή μας ανησυχία για την υπ’ αριθμ. 1/2023 γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, σε ερώτημα τηλεπικοινωνιακού παρόχου. Και τούτο διότι η γνωμοδότηση αυτή υποπίπτει σε μια σειρά σοβαρών ατοπημάτων:

1. Ο κ. εισαγγελέας συγχέει αβασάνιστα το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων με την ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ. Το μεν πρώτο, μπορεί πράγματι να ρυθμιστεί από τον νομοθέτη, όπως έγινε πρόσφατα με τον ν. 5002/2022. Η ρύθμιση του τελευταίου και ειδικά η προβλεπόμενη τριετία, είναι προβληματική. Εν τούτοις, μέχρις ότου κριθεί αντισυνταγματική ή και αντίθετη με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ισχύει.

2. Τουναντίον, η ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ, απονέμεται σε αυτήν απευθείας από το Σύνταγμα (άρθρο 19§2) και η έκτασή της δεν μπορεί να περιοριστεί ουδ’ επ’ ελάχιστο από τον νομοθέτη. Αρμόδια κατά το Σύνταγμα να διασφαλίζει το απόρρητο, η ΑΔΑΕ δεν έχει απλώς τη δυνατότητα αλλά την υποχρέωση να ελέγχει την ΕΥΠ, τους παρόχους και κάθε άλλον εμπλεκόμενο παράγοντα για το αν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Και τούτο ανά πάσα στιγμή, αυτεπαγγέλτως, ή κατόπιν καταγγελίας και χωρίς να μπορεί να της αντιταχθεί οποιοδήποτε απόρρητο, ακόμη και για λόγους εθνικής ασφαλείας. Είναι άλλο η ενημέρωση του θιγομένου, ύστερα από αίτησή του, και άλλο ο έλεγχος της ΑΔΑΕ, ο οποίος αποβλέπει στην τήρηση της αντικειμενικής νομιμότητας. Αυτό θέλησε ο συνταγματικός νομοθέτης και η περί του αντιθέτου άποψη του κ. εισαγγελέα, ότι δηλαδή ο εκάστοτε νομοθέτης μπορεί να καθορίζει κατά το δοκούν την έκταση της ελεγκτικής αρμοδιότητας της ΑΔΑΕ, δεν έχει το παραμικρό έρεισμα.

3. Σε κάθε περίπτωση, ενόψει της εκκρεμούς δίκης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας για το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων, η έκδοση της ανωτέρω γνωμοδότησης ήταν άτοπη, διότι, όπως έχει αποφανθεί παλαιότερα η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, γνωμοδοτήσεις δεν εκδίδονται για υποθέσεις «επί των οποίων επελήφθησαν ήδη ή πρόκειται να επιληφθούν οι αρμόδιες δικαστικές αρχές». Και τούτο, «προς αποφυγή επηρεασμού της κρίσης τους». (ΓνωμΕισΑΠ 10/2018, 15/2021 και 3/2022). Για το ζήτημα άλλωστε του αθέμιτου επηρεασμού εκκρεμών δικών έχουν αποφανθεί από μακρού οι Ολομέλειες τόσο του Αρείου Πάγου όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, κάθε φορά που η κυβερνώσα πλειοψηφία θέλησε να παρακάμψει την ετυμηγορία της Δικαιοσύνης [ΑΠ(Ολ.)40/1988, ΣτΕ(Ολ.) 542/1999, 677/2010].

4. Μια φράση, τέλος, όσον αφορά την αναφορά του κ. εισαγγελέα για πιθανή άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον, μεταξύ άλλων, και μελών της ΑΔΑΕ, ακόμη και για κατασκοπεία (άρθρο 148 ΠΚ). Επισημαίνουμε ότι η δύσκολα αποκρυπτόμενη αυτή απειλή δεν είναι σε καμιά περίπτωση ο προσήκων τρόπος για την υπέρβαση των διαφωνιών δύο άμεσων οργάνων του κράτους.

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ευάγγελος Βενιζέλος (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιώργος Δελλής (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Δρόσος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ακρίτας Καϊδατζής (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ιφιγένεια Καμτσίδου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Αλέξανδρος Κεσσόπουλος (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Ξενοφών Κοντιάδης (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Χαράλαμπος Κουρουνδής (Ανοικτό Πανεπιστήμιο), Παναγιώτης Μαντζούφας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Λίνα Παπαδοπούλου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Νίκος Παπασπύρου (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Φίλιππος Σπυρόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιώργος Σωτηρέλης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Τασόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βασιλική Χρήστου (Πανεπιστήμιο Αθηνών)».

Ασταμάτητες αντιδράσεις

Euractiv: «Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου θέτει σε δοκιμασία το κράτος δικαίου στην Ελλάδα»

Επιστολή για την αντισυνταγματική γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου απέστειλε στην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Δημήτρης Παπαδημούλης. Η επιστολή κοινοποιείται επίσης στους προέδρους των πολιτικών ομάδων του Ευρωκοινοβουλίου και σε όλα τα μέλη του Προεδρείου του Ευρωκοινοβουλίου.

Ο Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, Ξενοφών Κοντιάδης, επισημαίνει σε ανάρτησή του ότι είναι νομικά αστήρικτη η γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, η οποία, όπως σημειώνει, «είναι προφανές ότι αποσκοπεί στον ευνουχισμό της Αρχής».

Ως «εφιάλτη της εκτελεστικής εξουσίας» χαρακτηρίζει τον Ισίδωρο Ντογιάκο ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης, αναφορικά με τη σημερινή παρέμβαση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και το «στοπ» του στην ΑΔΑΕ.

Αναλυτικά η δήλωση του Θ. Καμπαγιάννη:

«Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισίδωρος Ντογιάκος, αντί για Θεματοφύλακας της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, αναδεικνύεται σε Εφιάλτη της εκτελεστικής εξουσίας.Η σημερινή γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, με την οποία επιχειρείται προληπτική καταστολή των προαναγγελθέντων ελέγχων της Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) στους ιδιώτες παρόχους, αποτελεί μαύρη σελίδα στην ιστορία των εισαγγελικών και δικαστικών αρχών της χώρας. Την ελληνική εισαγγελία την υπηρέτησε και ο Παύλος Δελαπόρτας, αλλά και ο Κωνσταντίνος Κόλλιας. Δεν θέλει πολλή σκέψη τη δόξα ποίων ζήλεψε ο συντάκτης της γνωμοδότησης. Θα μπορούσε κάποιος να απαντήσει στη μνημειώδη σύγχυση που διακατέχει τον γνωμοδοτούντα Εισαγγελέα ανάμεσα στις διατάξεις περί γνωστοποίησης σε ιδιώτη νόμιμης επισύνδεσης για λόγους εθνικής ασφάλειας και στις διατάξεις περί ελεγκτικών αρμοδιοτήτων της ΑΔΑΕ, της ανεξάρτητης αρχής που λογοδοτεί στο Κοινοβούλιο. Ωστόσο, το περιεχόμενο της γνωμοδότησης δεν είναι νομικό, αλλά αμιγώς πολιτικό.Σε μια κρίσιμη στιγμή, που η εκτελεστική εξουσία αποδείχτηκε ότι εργαλειοποίησε τη διαδικασία νόμιμων επισυνδέσεων διά της έκδοσης εισαγγελικών διατάξεων για λόγους “εθνικής ασφάλειας” με την παρακολούθηση πολιτικών προσώπων, δημοσιογράφων, κοκ, ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, αντί να διερευνήσει το σκάνδαλο, απειλεί ευθέως τον Πρόεδρο και τα μέλη της ΑΔΑΕ με ποινικες κυρώσεις: φτάνει μάλιστα στην έσχατη ασχημία να επικαλείται το άρθρο του Ποινικού Κώδικα περί κατασκοπείας. Κατάσκοπος ο Ράμμος που ανταποκρίνεται στο θεσμικό του καθήκον να διερευνήσει τις υποκλοπές και όχι αυτοί που τις διέπραξαν… Τέτοια ντροπή. Ο κύριος Ντογιάκος μέχρι σήμερα αδρανούσε. Σήμερα συνειδητά μετέτρεψε την ιστάμενη δικαιοσύνη σε ραβδούχο του καθεστώτος Μητσοτάκη. Το όνομά του θα γραφτεί με μελανά γράμματα στα χρονικά της ελληνικής δικαιοσύνης. Οι στιγμές είναι οριακές. Όσες και όσοι σιωπούσαν ή αμφέβαλλαν, ήρθε πλέον η ώρα να μιλήσουν».

Ακρίτας Καϊδατζής: «Απροκάλυπτη παρέμβαση, θεσμικά σοκαριστική»

Η παρέμβαση του Ντογιάκου συνιστά «απροκάλυπτη παρέμβαση στη λειτουργία συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξάρτητης αρχής», τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ, Ακρίτας Καϊδατζής.

Με δήλωσή του στο documentonews.gr, υπογραμμίζει ότι η ενέργεια του Ισίδωρου Ντογιάκου «δεν είναι απλώς άκομψη, είναι θεσμικά σοκαριστική».

Αναλυτικά τι λέει ο Ακρίτας Καϊδατζής:

«Η γνωμοδότηση 1/2023 του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου συνιστά απροκάλυπτη παρέμβαση στη λειτουργία συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξάρτητης αρχής. Ο εισαγγελέας μπορεί να γνωμοδοτεί για ζητήματα γενικότερου ενδιαφέροντος, όχι όμως σε υποθέσεις για τις οποίες διενεργείται αρμοδίως έρευνα από δικαστήριο ή ανεξάρτητη αρχή. Η παρέμβαση σε εν εξελίξει έρευνα δεν είναι απλώς άκομψη, είναι θεσμικά σοκαριστική.

Επί της ουσίας, η γνωμοδότηση συγχέει ανεπίτρεπτα δύο διαφορετικά πράγματα. Από τη μια, ο ν. 2225/1994 ορίζει τους όρους και τη διαδικασία άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών. Ο νόμος αυτός τροποποιήθηκε προσφάτως με το ν. 5002/2002, που προέβλεψε ότι ο θιγόμενος από άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας δεν μπορεί να ενημερωθεί γι’ αυτήν πριν την πάροδο τριετίας από το πέρας της. Από την άλλη, ο ν. 3115/2003 ορίζει τις ελεγκτικές αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ, η οποία έχει την εξουσία να διενεργεί οποτεδήποτε, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας, ελέγχους στην ΕΥΠ ή σε τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, προκειμένου να διαπιστώσει αν τηρούν τη νομιμότητα. Ο νόμος αυτός σε τίποτε δεν τροποποιήθηκε από το ν. 5002/2002. Παρόλα αυτά, κατά την εξωφρενική άποψη που διατυπώνεται στη γνωμοδότηση, ο νέος νόμος δεν απαγορεύει μόνο την ενημέρωση των θιγόμενων, αλλά κατ’ αποτέλεσμα απαγορεύει και στην ΑΔΑΕ να ασκεί τις ελεγκτικές της αρμοδιότητες.

Και κάτι τελευταίο: Η γνωμοδότηση δόθηκε μετά από ερώτημα όχι κάποιας δικαστικής ή διοικητικής αρχής, αλλά μεγάλης ιδιωτικής τηλεπικοινωνιακής επιχείρησης. Δηλαδή φορέα με επαρκέστατη νομική υπηρεσία, που δεν αναζητά νομική πληροφόρηση αλλά μια γνώμη με το κύρος του ανώτατου εισαγγελικού λειτουργού. Αυτή η ιδιότυπη ιδιωτικοποίηση της δικαστικής λειτουργίας μπορεί τυπικά να μην απαγορεύεται, είναι όμως σίγουρα θεσμικά άκομψη».

Ο δικηγόρος Βαγγέλης Γεωργακόπουλος κάνει λόγο για «φαλκίδευση» της λειτουργίας μιας ανεξάρτητης συνταγματικά προβλεπόμενης Αρχής. «Κατ’ αρχάς η παρεμπόδιση του ελέγχου των τρόπων που έχει παραβιασθεί το απόρρητο των επικοινωνιών είναι αφ' εαυτή προβληματική. Πολύ δε περισσότερο όταν αυτή επιχειρείται με αμφίβολης συνταγματικότητας επιχειρηματολογία που στην πραγματικότητα οδηγεί στην φαλκίδευση της λειτουργίας μιας ανεξάρτητης συνταγματικά προβλεπόμενης Αρχής», σημειώνει ο δικηγόρος σε δήλωσή του.

Ο δικηγόρος Βασίλης Χειρδάρης, τονίζει ότι η γνωμάτευση του Ισίδωρου Ντογιάκου «ακυρώνει τον έλεγχο της ανεξαρτησίας της ΑΔΑΕ και υποσκάπτει, ίσως άθελα, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών».

Εν εξελίξει η έκτακτη σύσκεψη του ΔΣ του Δικηγορικού Συλλόγου

Στην έκτακτη σύσκεψη του ΔΣ του ΔΣΑ που γίνεται αυτές τις ώρες μετέχουν και τα μέλη της Επιτροπής Συνταγματικών Δικαιωμάτων και Ελευθεριών του Συλλόγου. Ο ΔΣΑ στη χθεσινή ανακοίνωση για την έκτακτη σύσκεψη αναφέρθηκε στη σχετική παρέμβαση του τ. Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, για τη συνταγματική κατοχύρωση των αρμοδιοτήτων της ΑΔΑΕ. Όπως αναφέρει ο ΔΣΑ: «Δημοσιεύουμε τις Παρατηρήσεις του τ. Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, οι οποίες δημοσιεύθηκαν σήμερα 11.1.2023 στον ιστότοπο www.constitutionalism.gr ως προς την συνταγματική κατοχύρωση των αρμοδιοτήτων της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών».

Εκκινώντας -όπως σημειώνει ο ΔΣΑ- από τη διαπίστωση του Προκόπη Παυλόπουλου ότι «δυστυχώς, οι διατάξεις του ν. 5002/2022, τουλάχιστον σε ορισμένες περιπτώσεις, "διευκολύνουν" επικινδύνως την αυθαίρετη άρση του απορρήτου των επικοινωνιών», καταλήγει ότι «ουδεμία κρατική αρχή μπορεί να παρεμποδίσει, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, την ΑΔΑΕ κατά την άσκηση των, σύμφωνα με το Σύνταγμα ερμηνευόμενων, αρμοδιοτήτων της. Για το θέμα της ανωτέρω Γνωμοδότησης του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου συγκλήθηκε εκτάκτως το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΣΑ, το οποίο θα συνεδριάσει, με την παρουσία και συμμετοχή και των μελών της Επιτροπής Συνταγματικών Δικαιωμάτων και Ελευθεριών του ΔΣΑ».