Αν θα μπορούσε κάποιος να αποστασιοποιηθεί από όλο αυτό και να το δει από μακριά, χωρίς προσωπικούς φόβους και ανασφάλειες, τα συμπεράσματα είναι μοναδικά. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά την ψυχολογία του ανθρώπου και των κοινωνιών. Νομίζω ότι θα έχουμε την ευκαιρία να τα συζητήσουμε όλα αυτά από εδώ.

Στην αρχή ήμασταν όλοι πολύ φοβισμένοι. Μας κατέκλυζαν εικόνες από την Κίνα και ιδιαίτερα από την Ιταλία. Οι εικόνες των ανθρώπων να αποχαιρετούν δικούς τους ανθρώπους τόσο μαζικά από τα τάμπλετ ήταν σοκαριστικές. Δεν γνωρίζαμε και πολλά πράγματα για τον ίδιο τον ιό. Έτσι όλοι σχεδόν υπακούσαμε τυφλά στις οδηγίες. Θεοποιήσαμε αυτούς που κατάφεραν να μας σώσουν. Αλλά όπως σε όλες τις καταστάσεις και σχέσεις που βασίζονται σε φόβο, ανασφάλεια και θεοποίηση, τα συναισθήματα στην πορεία αλλάζουν και μετατρέπονται σε καχυποψία, δυσπιστία και κανιβαλισμό. Η ανασφάλεια βέβαια παραμένει και μεγαλώνει και μπερδεύεται με το θυμό.

Στο πρώτο λοκντάουν, λοιπόν, όλοι απόλυτα πειθαρχημένοι, στημένοι στις οθόνες μας για την ενημέρωση των 6, να ακούσουμε τα καινούργια δεδομένα και τις καινούργιες οδηγίες. Καινούργιες καταστάσεις με καινούργιους ήρωες. Πολλοί το βρήκαμε σαν ευκαιρία για κάτι θετικό. Εμείς οι ειδικοί ψυχικής υγείας βρίσκαμε πολλούς τρόπους ευφάνταστους για ένα δημιουργικό πρώτο λοκντάουν. Οι περισσότεροι δρόμοι έρημοι, σχεδόν όλα κλειστά, ανακαλύψαμε την πολύ στενή σχέση με τους υπολογιστές μας. Έγιναν όλα «τηλέ...».
Η αλήθεια είναι ότι αν κάποιος πριν από λίγα χρόνια μού έλεγε ότι θα κάνω από ζουμ ομαδική ψυχοθεραπεία, απλά θα γέλαγα. Μέχρι και τα μηνύματα που στέλναμε για να λέμε πού πάμε για πολλούς ήταν διασκεδαστικά, μας έδιναν μία αίσθηση ασφάλειας ότι όλα λειτουργούν, ότι κάποιοι μας φροντίζουν. Οι άνθρωποι ήταν χαμογελαστοί. Τότε δεν φορούσαμε μάσκες. Μας είχαν πει ότι δεν χρειάζεται παντού. Με αντισηπτικά ήμασταν όλοι και με οδηγίες να μην ακουμπάμε το πρόσωπό μας.
Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από μεσσίες. Στο πρώτο λοκντάουν βρέθηκαν πολλοί. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από θεοποίηση. Στο πρώτο λοκντάουν υπήρξε πολλή.

Ο καιρός όμως πέρασε, καθώς και το πρώτο λοκντάουν. Ήρθε το καλοκαιράκι. Άνοιξαν τα μαγαζιά, άνοιξαν όλα, άνοιξαν και τα σύνορα. ΜΕΘ δεν ξέρω αν άνοιξαν, το δημόσιο σύστημα υγείας δεν ξέρω αν ενισχύθηκε, τα σχολεία δεν ξέρω αν τροποποιήθηκαν ανάλογα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν ξέρω αν αυξήθηκαν.
Επίσης ο κόσμος άρχισε και να ενημερώνεται, να διαβάζει, να βλέπει τα νούμερα, να παρατηρεί όλες τις αντιφατικές πληροφορίες. Τα βασικά επιχειρήματα στις αντιδράσεις αυτές: «Όλες οι χώρες τα ίδια κάνουν», «εμείς δεν έχουμε νεκρούς», «δεν τα ξέραμε όλα από την αρχή».

Και εκεί κάπου στον Σεπτέμβριο, μπαίνει στη ζωή μας μία έννοια που θα μας απασχολήσει γενικά αλλά και πιο ειδικά, γιατί ο πειρασμός να γράψω για αυτήν είναι πολύ μεγάλος. Η «ατομική ευθύνη». Αρχίζουν οι πολίτες να μην είναι τόσο «καλά παιδιά». Γιατί απλά έχουν κουραστεί, γιατί εχει αρχίσει να μπαίνει καχυποψία, γιατί ψάχνουν να βρουν τη  συλλογική και κυβερνητική ευθύνη, γιατί ακούν και διαβάζουν και άλλες απόψεις.
Αρχίζει στη κοινωνία έντονος διχασμός (όχι ότι είμαστε και πολύ ψύχραιμοι στα διχαστικά). Αν εκφέρεις μία άλλη άποψη είσαι αμέσως αρνητής του ιού, είσαι «ψεκασμένος», είσαι αριστερός.

Από τον Σεπτέμβριο - Οκτώβριο τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται πολύ δύσκολα ψυχολογικά. Οι υποψίες για ένα επόμενο λοκντάουν είναι πια βεβαιότητα. Αλλάζουν και τα δεδομένα: τώρα μάσκες παντού. Άντε να μην πιάνεις το πρόσωπό σου 180 φορές την ημέρα. Πολλές αντιφάσεις, άλλες πληροφορίες το πρωί και άλλες το βράδυ, αλλά «σε όλες τις χώρες έτσι συμβαίνει».

Έρχεται το λοκντάουν Νοεμβρίου. Και εδώ έρχεται η απόλυτη σύγχυση. Θεωρητικά πολύ πιο αυστηρό από το πρώτο. Μηνύματα πάλι, μάσκες παντού, περιορισμός κυκλοφορίας το βράδυ, 24ωρα περίπτερα κλειστά (νομίζω μετά ξανάνοιξαν; Έχω μπερδευτεί τελείως), πρόστιμα. Στη πράξη, παντού μποτιλιαρίσματα, πολύς κόσμος έξω. Η μισή χώρα ανοικτή και η άλλη μισή πάνκλειστη.

Τέλος του 2020 και αρχές του 2021. Συναισθήματα: κούραση, αβεβαιότητα, σύγχυση, αδικία, φόβος, μπερδεμένη αίσθηση χρόνου. Εμπόριο ελπίδας που ασκείται παράλληλα με το εμπόριο του φόβου. Σωματική επαφή περιορισμένη, τα παιδιά μικρότερης και μεγαλύτερης ηλικίας σαστισμένα, γονείς στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Πρόληψη υγείας σε αναβολή. Αναρωτιέμαι πόσες παθήσεις που δεν διαγνώσθηκαν τώρα, θα εξελιχθούν στο επόμενο χρονικό διάστημα. Αναρωτιέμαι τα παιδιά πώς θα το μεταβολίσουν όλο αυτό και τι θα προκύψει. Αναρωτιέμαι πόσο περισσότερες ψυχικές ασθένειες θα προκύψουν από όλο αυτό.

Θα έχουμε την ευκαιρία να μιλάμε συχνά από αυτή τη στήλη. Προς το παρόν, το μόνο που θα μπορούσα να πω είναι το εξής: Ψυχραιμία και σωστή ενημέρωση. Αν μπορούσατε να κλείσετε τις τηλεοράσεις και να διαβάζετε μόνο τα νούμερα και την αντικειμενική ανάλυσή τους. Φυσικά και όλοι ξέρουμε πώς θα προστατευτούμε και θα προστατέψουμε και τους ανθρώπους γύρω μας. Αν νομίζετε ότι υπάρχουν άνθρωποι γύρω σας που δεν το γνωρίζουν, με αγάπη και καλοσύνη συζητήστε το μαζί τους, δείξτε τους. Με ψυχραιμία, όμως, με συνέπεια, χωρίς υπερβολές και μελοδραματισμούς. Σημασία έχει να επιβιώσουμε για να μπορέσουμε και να ζήσουμε. Αλλά για να ζήσουμε πρέπει να σκεφτόμαστε, να διεκδικούμε, να αμφισβητούμε, να δημιουργούμε.

* Η Μαρία Ρώτα είναι Ψυχολόγος