Ψυχαναλύοντας τον Έρωτα

Εμείς οι ψυχολόγοι έχουμε μια «φήμη»: ότι δεν αγαπάμε και πολύ τον έρωτα, ότι τον υπεραναλύουμε και τον αποδομούμε, ότι τον θεωρούμε μια κατάσταση λίγο παθολογική. Άλλωστε είναι γνωστή η φράση ότι ο «έρωτας σκοτώνει την ψυχοθεραπεία», εκτός βέβαια αν αυτός ο έρωτας είναι με τον θεραπευτή οπότε την ονομάζουμε ερωτική μεταβίβαση και πάλι φυσικά την αναλύουμε (Πόσο ωραία θα ήταν τα κείμενα να μπορούν να συνοδεύονται και με τις ανάλογες εκφράσεις προσώπου αυτού που τα γράφει εκείνη τη στιγμή. Εγώ αυτή τη στιγμή έχω ένα «σκανταλιάρικο χαμόγελο…).

Ψυχαναλύοντας τον Έρωτα
ΠΡΟΒΟΛΗ

Πολλοί διαχωρίζουν τον έρωτα από την αγάπη. Ο έρωτας θεωρούμε ότι έχει πολύ πιο έντονα συναισθήματα, μπορεί να είναι και μια περίοδος που χάνεται η λογική υπό την έννοια ότι αλλάζουν οι διαστάσεις και η σχέση με την πραγματικότητα: κοιμόμαστε λιγότερο, δεν νιώθουμε κουρασμένοι, κάτι αρνητικό που συμβαίνει δεν το νιώθουμε σαν κάτι αρνητικό.
Θυμάμαι που μου έλεγε πρόσφατα ένας θεραπευόμενος που ήταν πάνω στη στιγμή του απόλυτου έρωτα – και φυσικά του ήταν αδύνατον μέσα στην ψυχοθεραπεία να μιλήσει για οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτό- πόσο τον ενοχλούσαν παλαιότερα κάποιες εταιρείες που τον έπαιρναν τηλέφωνο για να πληρώσει και του έβγαζαν απίστευτα συναισθήματα θυμού στην επιφάνεια, και τώρα που είναι ερωτευμένος μόνο κουβέντα δεν πιάνει μαζί τους. Η αίσθηση του χρόνου αλλάζει όταν είμαστε ερωτευμένοι, μεγαλώνει ή μικραίνει η μέρα. Οι πραγματικές διαστάσεις αλλάζουν.
Επίσης πριν λίγο καιρό, αναρωτιόταν μια θεραπευόμενη μου για το ύψος του ανθρώπου που είχε κάποια στιγμή σφόδρα ερωτευτεί, χώρισαν, πέρασε ο έρωτας και τον ξαναείδε μετά από καιρό και μου έλεγε «Μα καλά…κόντυνε; Εγώ τον θυμάμαι πάρα πολύ ψηλό». Είμαστε ερωτευμένοι όταν θεωρούμε τον άλλον τέλειο, όταν δεν μπορούμε να δούμε κανένα πρόβλημα στην συμπεριφορά του. Ο έρωτας είναι η απόλυτη εξιδανίκευση του άλλου.
Όταν ένας άνθρωπος ερωτεύεται είναι δύσκολο να οριοθετήσει τον εαυτό του. Προτεραιότητα είναι πάντα ο άλλος. Χάνει τον εαυτό του. Νομίζω ότι αυτό είναι και το βασικό χαρακτηριστικό του Έρωτα: η απώλεια ορίων.
Πολλές φορές βέβαια αυτή η απώλεια ορίων οδηγεί τον ερωτευμένο και σε δημιουργία. Οτιδήποτε δημιουργεί απώλεια ορίων, όπως ένας πολύ μεγάλος πόνος, ένας πολύ μεγάλος φόβος, οποιαδήποτε συναίσθημα πολύ έξω από τον έλεγχο μας μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργία και δη καλλιτεχνική.
Φυσικά και δεν προσπαθώ να δαιμονοποιήσω τον έρωτα.. Όταν κρατάει για κάποιο χρονικό διάστημα χωρίς να δημιουργεί πολλές καταστροφές, τότε μπορεί να είναι από τις ωραιότερες φάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου. Επίσης αποκτά άλλη υπόσταση όταν μπορεί να εξελιχθεί σε αγάπη.
Η αγάπη είναι πιο ήρεμο συναίσθημα. Είναι πιο σταθερό. Δεν έχει την οξύτητα του έρωτα. Στον έρωτα, ακόμα κι αν φαίνεται οξύμωρο γιατί νιώθουμε παντελώς δοσμένοι στον άλλον, τα συναισθήματα είναι ιδιαίτερα εγωκεντρικά.
Στον έρωτα αγαπάς τις ομοιότητες ενώ στην αγάπη αγαπάς τις διαφορές. Στον έρωτα αγαπάμε την αντανάκλαση του εαυτού μας: αυτού που θα θέλαμε να είμαστε, αυτού που μας λείπει, πως θα θέλαμε να μας βλέπει ο άλλος, αυτού που πολλοί άλλοι θα ερωτεύονταν άρα είμαστε και εμείς ερωτεύσιμοι για να μας έχει επιλέξει.
Όπως είπε ο Γάλλος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν «Αγάπη είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις σε κάποιον που δεν το θέλει». Όταν ένα άτομο αρχίζει να ερωτεύεται αυτό που πρέπει να προσφέρει στον αγαπημένο του είναι το γεγονός ότι κάτι λείπει από την ζωή του, μια τρύπα που μόνο ο αγαπημένος μπορεί να γεμίσει. Αυτό είναι που μπορεί να κάνει την ανεκπλήρωτη αγάπη τόσο οδυνηρή, γιατί όσο συνειδητοποιούμε αυτό που μας λείπει, τόσο περισσότερο πενθούμε εφόσον το άτομο που πιστεύουμε ότι μπορεί να καλύψει το κενό μέσα μας δεν ενδιαφέρεται καθόλου.
Και η αγάπη έχει καρδιοχτύπι αλλά και περισσότερη αίσθηση ασφαλείας. Όχι αγωνία. Ο έρωτας καθορίζεται από την αγωνία. Την αγωνία της απώλειας. Η φράση όλων των ερωτευμένων είναι «φοβάμαι μην σε χάσω». Η φράση της αγάπης είναι «χαίρομαι που σε έχω». Ο έρωτας καθορίζεται από την απουσία. Η αγάπη από την παρουσία.
Αυτό που είναι επίσης ενδιαφέρον είναι ότι σε πολλές γλώσσες δεν διαφοροποιείται η λέξη αγάπη από την λέξη έρωτα πάρα μόνο περιφραστικά. Αυτό προφανώς κάτι λέει για το ελληνικό συλλογικό ασυνείδητο που καθρεφτίζεται στη γλώσσα. Αυτό που ελληνικά ονομάζουμε έρωτα σε άλλες γλώσσες το ονομάζουν αγάπη.
Ένα βασανιστικό ερώτημα σε σχέση με τον έρωτα είναι αν επιλέγουμε ποιον θα ερωτευτούμε. Υπάρχει κάποια λογική σε αυτό ή είναι όλο τυχαίο, όλο «χημεία»; Ένα από τα πιο κοινά ψυχοθεραπευτικά αφηγήματα είναι η επανάληψη επιλογής λάθος συντρόφων: «όλο λάθος ανθρώπους ερωτεύομαι».
Η απάντηση είναι: Ναι, επιλέγουμε ποιον θα ερωτευτούμε.
Ίσως όχι με πρόθεση, ελεγχόμενα και με την λογική που χρησιμοποιούμε για να πάρουμε άλλες αποφάσεις στη ζωή μας. Αλλά με έναν ασυνείδητο τρόπο επιλέγουμε ξεκάθαρα. Για αυτό και πάντα αποτελεί πολύ μεγάλη έκπληξη στις ανθρώπους που κάνουν ψυχοθεραπεία η «επανάληψη στην επιλογή». Στην αρχή πιστεύουν ότι όλοι όσοι ερωτεύτηκαν ήταν διαφορετικοί μεταξύ τους. Η ανάλυση όμως των σχέσεων κρύβει πολύ μεγάλη έκπληξη στις ομοιότητες τους, ακόμα και αν με «γυμνό μάτι» δεν είναι φανερές.
Αν ακολουθήσουμε έναν πιο ψυχαναλυτικό τρόπο σκέψης θα λέγαμε ότι υπάρχουν δύο είδη επιλογής. Ο πρώτος ονομάζεται ναρκισσιστικός τρόπος επιλογής και με απλά λόγια αγαπάμε κάποιον που είναι σαν εμάς ή είναι όπως είμασταν παλιότερα ή όπως θα θέλαμε να είμαστε. Ο δεύτερος ονομάζεται προσκολλητικός τρόπος και έχει να κάνει με την συμπλήρωση εσωτερικών κενών. Ερωτευόμαστε «την γυναίκα που μας τρέφει» ή «τον άντρα που μας προστατεύει». Υπάρχει και ένας τρίτος τρόπος που έχει να κάνει με την επανάληψη του τραύματος. Οσμιζόμαστε υποσυνείδητα (ασυνείδητες φερομόνες) ποιος είναι ο άνθρωπος που θα μας προκαλέσει κάποιο τραύμα από την παιδική μας ηλικία (εγκατάλειψη, απόρριψη, κακοποίηση, χειρισμό, υποτίμηση, προσδοκίες που δεν μπορούμε να ικανοποιήσουμε, αισθήματα ντροπής και ανεπάρκειας), τον επιλέγουμε με σκοπό στην ουσία να επαναλάβουμε το τραύμα αλλά συγχρόνως και με την ελπίδα για μια διαφορετική έκβαση. Αν είχαμε μια διαφορετική έκβαση η φαντασίωση είναι ότι θα επουλωνόταν και το τραύμα.
Υπάρχουν πολλές ακόμα προσεγγίσεις για το πως και ποιους ερωτευόμαστε, επίσης για το αν οι άντρες και οι γυναίκες ερωτεύονται με τον ίδιο τρόπο. Προσεχώς θα γράψουμε για όλα αυτά.
Θα ήθελα να τελειώσω με μια όμορφη – προσωπικά για εμένα- εικόνα. Ο έρωτας – η αγάπη πρέπει να είναι δημιουργία. Είναι η δημιουργία καινούργιων ψυχικών, εγκεφαλικών και συναισθηματικών καινούργιων νευρομεταβιβαστών μέσα από την συνάντηση με τον άλλον άνθρωπο. Ακόμα και αν καθορίζεται από το παρελθόν ανακαλείται από το μέλλον. Πρέπει να είναι η επιτάχυνση στη διαδικασία της αλλαγής, η αντικατάσταση του παλιού με το καινούργιο δημιουργώντας ένα νέο ζευγάρι, μια νέα κοινότητα ζωής. Είναι η συνάντηση για να μεγαλώσουμε και να κάνουμε πράξη νέες δυνατότητες.

Ακολουθήστε το 20/20 Magazine στο Google News, στο Facebook, το Twitter και το Instagram.
ΠΡΟΒΟΛΗ