Tέλος πρώτης εβδομάδας επαναλειτουργίας των σχολείων και ενώ η κυβέρνηση πανηγυρίζει για ομαλή λειτουργία, 31.599 θετικά self-tests καταγράφηκαν σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Οι αριθμοί -σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας- είναι 15.547 τη Δευτέρα, 9.688 την Τρίτη και 6.364, χθες Παρασκευή. 

«Το άνοιγμα των σχολείων έχει πετύχει» λέει η κυβέρνηση και έχοντας κάθε λόγω να το κρίνουμε ως κάτι που ελέγχεται, απευθύναμε το ερώτημα σε κάποιον που είναι σε θέση να γνωρίζει καλύτερα, τη δασκάλα Ειδικής Αγωγής και μητέρα, Μυρτώ Τσιλιγκίρη, κάτοχο μεταπτυχιακού διπλώματος στην οργάνωση και διοίκηση εκπαιδευτικών μονάδων από το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος.

Το υπουργείο δείχνει σα να μην έχει στοιχειώδη γνώση λειτουργίας των σχολείων. Επενδύει στην επικοινωνία και όχι στην ουσία

Το άνοιγμα των σχολείων έχει πετύχει;  
«Κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα περίμενε σε συνθήκες ανωμαλίας να λειτουργήσουν τα πάντα άψογα. Αλλά θα περίμενε να έχουν ληφθεί περισσότερα μέτρα και έγκαιρα. Η εβδομάδα ξεκίνησε με το φιάσκο των self tests, με σημαντικές ελλείψεις προσωπικού, άγχος και ανασφάλεια. Η εικόνα που έχουμε είναι πως δεν προσήλθαν όλοι οι μη νοσήσαντες μαθητές στα σχολεία, λόγω φόβου γονέων».  

Το φίδι από την τρύπα το έβγαλαν πάλι οι πολίτες; 
«Είναι σαφές ότι αυτό συνέβη. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου, κύριος Κόπτσης ανέφερεότι η διάθεση των self tests στα φαρμακεία δεν ήταν ευθύνη του υπουργείου Παιδείας. Ότι υπήρχε η επάρκεια, αλλά δεν έγινε σωστά η διανομή. Θα  μπορούσε ωστόσο να έχει γίνει επιτυχώς διότι  το μαθητικό δυναμικό όλων των σχολικών μονάδωνείναι επισήμως καταχωρημένο, όπως και τα προσωπικά τους στοιχεία. Έχουν τα ΑΜΚΑ, ξέρουν ποιος είναι ο μαθητικός πληθυσμός σε κάθε περιφέρεια και θα μπορούσε πολύ εύκολα να έχει ελεγχθεί.

Όταν καταλήγεις σε απόφαση 2 μέρες πριν το άνοιγμα, για το τι θα γίνει τελικά, ενώ είχες 15 μέρες είναι επόμενο ότι θα δημιουργηθεί πρόβλημα. Απεγνωσμένοι γονείς έψαχναν ένα selftest, έστω επί πληρωμή και δεν έβρισκαν. Αυτό τον γονέα που δεν καλύφθηκε, που πρέπει να πάει στην δουλειά του άρα και το παιδί του σχολείο, αν δεν έχει επιλογή, θα τον κατηγορήσουμε εάν τυχόν προχώρησε σε ψεύδη δήλωση στο edupass; Όφειλε η Πολιτεία να έχει οργανωθεί σωστά. Τελικά αυτό που συνέβη, είναι να θριαμβολογούν ότι τα κατάφεραν μια χαρά και μάλιστα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Όμως τα κατάφερε το Υπουργείο; Όχι.Τα κατάφεραν οι σχολικές μονάδες, οι διευθύνσεις. Η εκπαιδευτική κοινότητα και κάποιοι Δήμοι, που όντως κινήθηκαν εγκαίρως».  

Ανοίγεις τα σχολεία μετά από 15 μέρες με 50.000 κρούσματα την ημέρα; Μπορεί να πάει καλά;
«Οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί που γνωρίζουμε πως λειτουργούν τα σχολεία, τι χρειάζεται για να λειτουργήσουν καλά, αναρωτιόμαστε. Τα κρούσματα στις τάξεις θα είναι πολλά. Αυτό είναι σίγουρο. Και δεν θα κλείνουν λόγω του 50 +1. Αυτό σημαίνει ότι πολύσυχνά μεγάλο πλήθος μαθητών θα πρέπει να πηγαίνει να κάνει rapid test, με το που θα εμφανίζεται κρούσμα στην τάξη του. Που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει επάρκεια και σε rapid tests και σημεία όπου θα πραγματοποιείται δωρεάν, η λήψη δειγμάτων. Είναι κάτι που θα πρέπεινα το προλάβουμε, γιατί θα έρθει από εβδομάδα. Είναι ανάγκη να αυξηθούν τα σημεία και να διευρυνθούν τα ωράρια τους, ώστε να εξυπηρετούνται όλοι σε λογικό χρόνο. Δυστυχώς όμως πληροφορούμαστε από Συλλόγους Γονέων ότι παρόλες τις προσπάθειές τους προς την κατεύθυνση αυτή, τα Κέντρα Υγείας -τουλάχιστον σε κάποιες περιοχές- δεν θα διευρυνθούν. Πριν τα Χριστούγεννα τα σημεία στα οποία διενεργούνταν τα rapid test έκλειναν στις 3 το μεσημέρι. Ποιος γονιός προλαβαίνει να είναι εκεί στις 3 το μεσημέρι; Άρα θα επιβαρυνθεί οικονομικά. Ούτε επιτρέπεται να γίνει κανονικότητα η πολύωρη αναμονή τόσων παιδιών και ταλαίπωρων γονιών». 

Γραφειοκρατία και προφορικές οδηγίες

Στα σχολεία τι συμβαίνει με τη διαχείριση; 
«Ας πάμε και στη γραφειοκρατία, στις σχολικές μονάδες. Όταν υπάρχει ένα κρούσμα στην τάξη, οι γονείς των μαθητών πρέπει -με φυσική παρουσία- να παραλάβουν έντυπο από τη διεύθυνση του σχολείου εν μέσω πανδημίας και αυστηρών πρωτοκόλλων. Το 2022, στο ψηφιακό κράτος, να το πάρει για να πάει στο Κέντρο Υγείας και να το παραδώσει. Δεν θα ήταν πιο ασφαλές, πρακτικό, οικονομικό, οικολογικό και αποδοτικό να προωθούν την λίστα των μαθητών στα τοπικά κέντρα υγείας και ένα ηλεκτρονικό μήνυμα στους γονείς, ώστε να αποφεύγουν και τα σχολεία την υπέρογκη γραφειοκρατία και οι γονείς την ταλαιπωρία και να αποφεύγεται έτσι η φυσική επαφή, άρα και διασπορά; Δεν μπορεί από την μια να πρέπει να έχει κλείσε κανείς ραντεβού και να έχει δηλωθεί στο edupass προκειμένου να εισέλθει στον χώρο του σχολείου και από την άλλη να υποχρεώνεις δεκάδες γονείς να έρχονται για ένα χαρτί».  

Τι έγινε λάθος; 
«Αυτό που θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί και να είμαστε σήμερα σε καλύτερη κατάσταση,σε ότι αφορά την επάρκεια προσωπικού, είναι το εξής: Έπρεπε να προηγηθούν τα self tests στους εκπαιδευτικούς ώστε να γνωρίζουμε κατά προσέγγιση πόσοι έχουν νοσήσει, πόσο αξιόμαχο προσωπικό έχει απομείνει, ώστε να υποδεχθεί τους μαθητές. Πώς ανοίγεις τα σχολεία, μη γνωρίζοντας, τι προσωπικό θα έχει κάθε σχολείο; Καλείς τους γονείς να στείλουν τα παιδιά τους και δεν έχεις επάρκεια προσωπικού. Και μπορεί να σου λείπουν 5, 6, 10 εκπαιδευτικοί. Ανάλογα το μέγεθος του σχολείου. Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι η δουλειά του εκπαιδευτικού δεν είναι, φεύγω από ένα γραφείο για να καλύψω ένα άλλο γραφείο. Δεν μπορώ να φύγω από μια τάξη για να καλύψω μια άλλη τάξη. Δεν μπορείς να αφήσεις παιδιά χωρίς επιτήρηση. Το λιγότερο χωρίς επιτήρηση, γιατί χωρίς εκπαίδευση τα αφήσαμε, σε αρκετές περιπτώσεις. Διακυβεύεται η ασφάλεια τους και μεγαλύτερη ευθύνη από αυτό δεν υπάρχει». 

Τα σχολεία είναι χώροι εκπάιδευσης και όχι φύλαξης. Δεν είναι παιδότοποι

Όμως τελικά λειτούργησαν έστω κι έτσι... 
«Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι τα σχολεία δεν είναι χώροι φύλαξης. Τι σημαίνει αυτό; Ότι είναι χώροι εκπαίδευσης. Αν δεν μπορείς να παρέχεις εκπαίδευση δεν τα κρατάς ανοιχτά. Δεν είναι παιδότοποι. Τα παιδιά μέσα στο σχολείο πρέπει να έχουν αντικείμενο εργασίας. Υπό αυτές τις συνθήκες που είναι περιορισμένα. Γιατί ούτε να παίξουν μεταξύ τους μπορούν, ούτε να αναμειχθούν με άλλα τμήματα. Όταν δεν υπάρχει επάρκεια προσωπικού, δεν υπάρχει δομημένο πρόγραμμα απλά κάθονται σε ένα  θρανίο με περιορισμένες δυνατότητες αλληλεπίδρασης, λόγω αυστηρών υγειονομικών πρωτοκόλλων. Επιπλέον, όταν ένας εκπαιδευτικός μπαίνει σε μια τάξη για να καλύψει ένα κενό είτε για να το αναλάβει όλη την ημέρα, αλλά δεν είναι η τάξη του και ειδικότητά του, δεν μπορεί να διδάξει και να το ήθελε. Τα παιδιά δεν ωφελούνται από αυτό. Αυτό πρέπει να καταλάβουμε, τα σχολεία πρέπει να είναι ανοιχτά, αλλά ταυτόχρονα και λειτουργικά». 

Δεν είναι λειτουργικά έτσι; 
«Οι επιπτώσεις των μετακινήσεων για να καλυφθούν τα κενά είναι σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι το θέμα υγείας, αυτό που παλεύουμε δηλαδή να μη συμβεί. Η ανάμειξη και η διασπορά. Το δεύτερο είναι το εκπαιδευτικό, που δεν είναι καθόλου λιγότερης σημασίας. Δεν γίνεται να έχουμε παιδιά που δεν μπορούν να προχωρήσουν στο μάθημά τους, δηλαδή το λόγο για τον οποίο έρχονται στο σχολείο. Γιατί ούτε σοβαρή κοινωνικοποίηση με αυτές τις συνθήκες επιτυγχάνεται. Είναι το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να είναι το σχολείο. Δεν αρκεί το παιδί να βρίσκεται σωματικά.Δεν είναι πάρκινγκ. Το σχολείο έχει προδιαγραφές και προϋποθέσεις για να λειτουργήσει. Δεν είναι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού γραφειοκρατικό, και δεν είναι η ανάγκη των παιδιών η φύλαξη. Δεν πρέπει να είναι αυτή η έγνοια και μέριμνα ούτε της Πολιτείας, ούτε των εκπαιδευτικών και πρωτίστως ούτε των γονιών». 

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο συνολικό πλάνο για την εκπαίδευση

Τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή; 
«Υπάρχει μεγάλη παραπληροφόρηση. Τα επίσημα πρωτόκολλα που έχουν έρθει στα σχολεία, οι εντολές και οδηγίες, οι επίσημες, γραπτές με υπογραφές και σφραγίδες, σταματάνε στην ιχνηλάτηση. Δεν υπάρχει καμία γραπτή, επίσημη οδηγία ή εντολή για το πως θα λειτουργήσουν τα σχολεία όταν θα συμβούν όλα αυτά που προβλέπει το ΦΕΚ. Δηλαδή τα κρούσματα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, σε βοηθητικόπροσωπικό. Σχετικά με την τηλεκπαίδευση, ο κύριος Κόπσης είπε ότι είναι η τελευταία λύση του υπουργείου. Ενώ ήταν η πρώτη παλαιότερα. Δεν εντυπωσιαζόμαστε.

Το υπουργείο δεν είναι φέτος θερμό με την τηλεκπαίδευση, λόγω του σκανδάλου Cisco, εξαιτίας του ραπίσματος της Ανεξάρτητης Αρχής Προσωπικών Δεδομένων και της πρόθεσης των εκπαιδευτικών να κάνουν πλέον webex από τα σχολεία με εξοπλισμό και σύνδεση των σχολικών μονάδων και όχι τον προσωπικό μας εξοπλισμό, πράγμα που θα ξεγύμνωνε το υπουργείο. Διότι δεν έχει εξοπλίσει τα σχολεία, ως όφειλε σαν εργοδότης που απαιτεί τηλεργασία.

Έχουμε μια μεγάλη γκάμα στη στη φαρέτρα μας για τα κενά των εκπαιδευτικών. Με τις τηλεδιασκέψεις και τις προτάσεις που κάναμε στους διευθυντές. Έχουμε βάλει σε τρία επίπεδα ανάλογα με τον αριθμό των απόντων, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες. Έχουμεδώσει οδηγίες» είναι οι δηλώσεις εκ μέρους του υπουργείου. Τι θέλει να πει; Ότι δεν εδόθη κάτι επίσημο από το υπουργείο, απλά επικοινωνήσαμε με τις Διευθύνσεις εκπαίδευσης. Και έφυγε η οδηγία στους διευθυντές και μετά στους εκπαιδευτικούς. Ποιες είναι αυτές οι οδηγίες που έχουν δώσει και είναι σε ετοιμότητα; Δεν θα έπρεπε να έχει ενημερωθεί ο γονέας και για αυτά τα ουσιαστικά ζητήματα, όπως ενημερώθηκε για όλα τα βήματα που θα γίνουν μέχρι να βρεθεί το κρούσμα;

Τα σχολεία δεν είναι νοσοκομεία. Δεν είμαστε ΕΟΔΥ για να μας απασχολεί αποκλειστικά το πως θα γίνει ιχνηλάτηση, δεν είμαστε ειδικοί. Εμείς είμαστε εκπαιδευτικά ιδρύματα, αυτό που πολύ περισσότερο θέλουμε να γνωρίζουμε είναι πως θα γίνει η εκπαίδευση.

Πώς θα λειτουργήσουμε όταν δεν υπάρχει επάρκεια προσωπικού; Οι επισημότητες σταματούν λοιπόν εκεί γιατί δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο συνολικό πλάνο. Άρα λοιπόν οι οδηγίες, που έδωσε προφορικά, το υπουργείο είναι αυτές που πάντα εφαρμόζουμε στις κρίσεις. Και έχουμε περάσει πολλές κρίσεις στα σχολεία. Τι κάνουμε πάντα; Όταν ο εκπαιδευτικός απουσιάζει –φυσικά- δε θα καλέσεις τον γονέα να έρθει να πάρει το παιδί νωρίτερα. Φυσικά θα μπεις με υπέρβαση του ωραρίου σου ή ακόμακαι στις περιπτώσεις που δεν νομιμοποιείσαι, με δική σου ευθύνη, σε άλλη τάξη γιατί είναι μικρά παιδιά και δεν μπορούν να μείνουν χωρίς επιτήρηση. Αυτό όμως στην πανδημία πώς γίνεται; Αφού η σημαία του υπουργείου, είναι η φούσκα της τάξης; Και όλη αυτή η συνθήκη, που αυτή τη στιγμή βιώνουμε την αναιρεί».  

Πως γίνεται αυτό; Όσον αφορά την ιχνηλάτηση; 
«Ξέρετε τη γραφειοκρατία είναι αυτή για το σχολειο; Δεν έχουμε χέρια. Ούτε γραμματεία,ούτε ρεσεψιόν. Είμαστε όλοι μάχιμοι εκπαιδευτικοί στα σχολεία, είμαστε μέσα στις τάξεις, πώς να το κάνουμε λιανά; Για να το καταλάβει η κοινωνία αρχικά,γιατί η κοινωνία θα το απαιτήσει. Το Υπουργείο το ξέρει, δεν το κάνει από άγνοια. Θέλει να καλύψει και να κουκουλώσει ότι μπορεί. Και να δείχνει μια άλλη εικόνα». 

Αυτό γινόταν πάντα, έτσι δεν είναι; 
«Ας υποθέσουμε ότι μπαίνεις το πρωί στο σχολείο σου και απουσιάζουν συνάδελφοι. Έτσι θα τα αφήσουμε τα παιδιά; Φυσικά και θα καλύψω το κενό. Δεν χρειάζομαι κάποια οδηγία για να το κάνω αυτό. Πατάνε σε αυτό, πατούσαν πάντα. Έτσι έγινε και με την τηλεκπαίδευση. Και δεν εκτιμήθηκε στο ελάχιστο η καθοριστική συμβολή των εκπαιδευτικών που το πήραν εξολοκλήρου πάνω τους. Αντιθέτως…». 

Προεραιτική Τηλεκπαίδευση από νοσούντες εκπαιδευτικούς

Σε ό,τι αφορά την τηλεκπαίδευση; 
«Το σίγουρο είναι ότι γίνεται σε περίπτωση που το τμήμα κλείσει λόγω κρουσμάτων μετο 50+1. Με βάση τα επίσημα δεδομένα του υπουργείου. Το τι γίνεται στην περίπτωση που νοσήσει ο υπεύθυνος  εκπαιδευτικός της τάξης, δεν είναι και πολύ ξεκάθαρο. Να γίνει η τηλεκπαίδευση από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό που νοσεί, προαιρετικά φυσικά, λέει το υπουργείο. Ας πούμε ότι ήσουν διατεθειμένος να το κάνεις και αυτό. Πως το κάνεις αφού τα παιδιά είναι στο σχολείο; Αν έχει νοσήσει μόνο οεκπαιδευτικός και δεν έχει κλείσει το τμήμα ώστε να δικαιούται ο γονέας άδεια ειδικού σκοπού; Ο γονέας το παιδί το στέλνει γιατί δεν έχει άλλη λύση. Πώς θα γίνεται η τηλεκπαίδευση; Είναι πράγματα που δε στέκουν στη λογική. Το Υπουργείο δείχνεισαν να μην έχει στοιχειώδη γνώση λειτουργίας  των σχολείων. Επενδύει στην επικοινωνία και όχι στην ουσία». 

Απλά πράγματα που δεν έγιναν. Απόδειξη της προχειρότητας στο σχεδιασμό

Τι έπρεπε να έχει γίνει ή έστω να μην γίνει; 
«Ένα ακόμα κομμάτι είναι πολύ σημαντικό. Οι καιρικές συνθήκες είναι άσχημες το χειμώνα. Τα σχολικά μας κτίρια δεν είναι κατάλληλα διαμορφωμένα για να μπορούννα προαυλίζονται τα παιδιά, με ότι καιρό και να έχει. Που σημαίνει ότι με την πρώτη ψιχάλα, τα παιδιά παραμένουν μέσα στις αίθουσες. Είναι από τα 2-3 πράγματα που θα μπορούσαν να έχουν γίνει. Δεν θα πω το «ακραίο» να χωρίσουμε τις τάξεις, να βρουν καινούργια κτίρια. Που είναι αυτονόητα, αλλά γελάμε στην παρούσα συνθήκη. Ωστόσο υπάρχουν κάποια που θα μπορούσαν να έχουν γίνει. Αρχικά το 50 + 1 είναι αστείο.

Στις περισσότερες χώρες με 2-3 κρούσματα κλείνει το τμήμα. Και αυτό γιατί έτσι το τμήμα «καθαρίζει», τα παιδιά επανέρχονται με pcr όλα μαζί και το μάθημα μπορεί να προχωρήσει κανονικά. Ενώ τώρα αρρωσταίνουν τα μισά. Επανέρχονται, αρρωσταίνουν τα άλλα μισά. Μένει στάσιμη η εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Και εκπαιδευτικά δε στέκει το 50+1 λοιπόν. Αντιθέτως είναι απολύτως καταστροφικό για την εκπαιδευτική διαδικασία και την πρόοδο στο εκάστοτε μάθημα. Χρειάζεται να βελτιωθεί η κατάσταση στα ολοήμερα όπου αναμιγνύονται μαθητές διαφορετικών τάξεων σε κοινή αίθουσα όπου και σιτίζονται, χωρίς μάσκες φυσικά.

Επιπλέον οι μαθητές δε φορούν τις κατάλληλες μάσκες, που είναι το μόνο όπλο που έχουμε. Θα έπρεπε με πρωτοβουλία του υπουργείου να έχουν εφοδιαστεί τα σχολεία με μάσκες υψηλής προστασίας, τις όποιες θα μοιράζουν στους μαθητές τους. Πολλές οικογένειες έχουν εξουθενωθεί οικονομικά δεν περισσεύουν χρήματα για σωστές μάσκες. Έτσι αναγκαστικά κάνουν εκπτώσεις στην ασφάλεια του παιδιού τους. Είναι απαραίτητη η διαρκής παρουσία προσωπικού καθαριότητας και απολυμάνσεων. Κρίνεται αναγκαία η παρουσία νοσηλευτή σε κάθε σχολείο –γενικά- και πολύ περισσότερο στην παρούσα συγκυρία. Το να γίνονται δε συγχωνεύσεις τμημάτων και αύξηση μαθητών ανά τμήμα,εν μέσω πανδημίας μόνο παράλογο και επικίνδυνο μπορεί να χαρακτηριστεί. Μέσα σε αυτά τα 2 χρόνια θα μπορούσαν να είχαν τοποθετηθεί συσκευές απολύμανσης αέρα εσωτερικών χώρων στις τάξεις και θα μπορούσαν να εξοπλιστούν οι αύλειοι χώροιτων σχολείων με υπόστεγα ώστε να είναι δυνατόν να προαυλίζονται οι μαθητές υπό οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μακροχρόνια επένδυση αφού έτσι και αλλιώς τα σχολεία μας βράζουν από τη ζέστη από τον Μάιο και μετά.

Και φυσικά χρειάζεται να προσληφθούν εκπαιδευτικοί, όχι βέβαια με τρίμηνη σύμβαση, ώστε να καλυφθούν όχι μόνο οι έκτακτες ανάγκες αλλά και τα χιλιάδες κενά που υπάρχουν ακόμα διότι δεν καλύφθηκαν εγκαίρως τον Σεπτέμβρη. Οι προσλήψεις στις οποίες προχώρησε άρον-άρον το υπουργείο είναι στο συντριπτικό ποσοστό τριμηνιαίες και ελάχιστες σε σχέση με τις υπάρχουσες ανάγκες». 

Ακραία παράλογοι οι πανηγυρισμοί της κυβερνησης

Ο πανηγυρισμός της κυβέρνησης, για τον εντοπισμό των κρουσμάτων; 
«Δεν μπορεί να σταθεί στη λογική κανενός ανθρώπου. Δηλαδή χρησιμοποιούμε ενάμισι εκατομμύριο εκπαιδευτικούς και μαθητές για να κάνουμε πείραμα στην κοινωνία και να δούμε τι παίζεται. Αυτό μας προσβάλει πάρα πολύ. Πρώτα ως γονείς, μετά ως πολίτες και τέλος ως εκπαιδευτικούς. Δεν υπάρχει καμία σοβαρότητα εν γένει σε ότι αφορά τουλάχιστον τα θέματα Παιδείας και πιθανόν ούτε καλή πρόθεση.

Απόδειξη αυτού είναι η εμμονή του υπουργείου να επιβάλλει βλαπτικές ή αν μη τι άλλο αντιδραστικές-κατά την άποψη μας- μεταρρυθμίσεις χωρίς συναίνεση, χωρίς διάλογο εν καιρώ πολέμου, όπως οι ίδιοι χαρακτηρίζουν την πανδημία. Στον πόλεμο παλεύουμε πρωτίστως να μείνουμε ασφαλείς,να περισώσουμε ό,τι περισώζεται, να συσπειρωθούμε, να συνεργαστούμε, να σταθούμε ο ένας στον άλλο ώστε να βγούμε όσο το δυνατόν αλώβητοι. Δεν προσπαθούμε να διχάσουμε, ούτε να εκμεταλλευτούμε καταστάσεις…»