Οι αρχικές πληροφορίες για τα pushbacks στον Έβρο, έκαναν λόγο για μυστικό στρατό και ομάδες ομοιόμορφα ντυμένες, χωρίς διακριτικά, που προέβαινε στις παράνομες επαναπροωθήσεις μετά ληστείας και ξύλου. Η έρευνα των ξένων ΜΜΕ, είτε αφορά μετεξέλιξη αυτών των ομάδων, είτε αποτελεί την αποκάλυψη της δεκαετίας για τον βρόμικο ρόλο της ελληνικής κυβέρνησης, σε μια προσβολή για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το δημοκρατικό πολίτευμα.

Οι μαρτυρίες ανήκουν σε μετανάστες που υποχρεώθηκαν να συμμετάσχουν στις επαναπροωθήσεις, τρεις Έλληνες αστυνομικούς και ντόπιους που αναγνώρισαν μέλη των παραστρατιωτικών επιχειρήσεων που δρούσαν από κοινού με την Ελληνική Αστυνομία ή μόνοι τους. Κατά πάσα πιθανότητα, τα πράγματα δυσκόλεψαν για την ελληνική πλευρά, καθώς φαίνεται πως υπήρξαν αντιδράσεις για τις επαναπροωθήσεις από τον Ελληνικό Στρατό, που δεν συμμετείχε στις επιχειρήσεις για να μη θέσει σε κίνδυνο ζωές φαντάρων και μόνιμων στρατιωτικών απέναντι στους διακινητές. Η Ελληνική Αστυνομία, με τη σειρά της, εξαναγκάζει μετανάστες που φέρνει παράνομα στη χώρα σε συνεργασία με διακινητές, ώστε να κάνουν την δουλειά που πλέον αρνούνται να κάνουν οι Έλληνες αστυνομικοί.
Αναδημοσιεύουμε από το Reporters United:

• Στην έρευνα μιλούν έξι μετανάστες που πλέον βρίσκονται εκτός Ελλάδας και από τις αρχές του 2020 και μετά «υπηρέτησαν» (ανεπίσημα φυσικά) στα αστυνομικά τμήματα του Νέου Χειμωνίου και του Τυχερού, στη μεθοριακή γραμμή του Έβρου, συμμετέχοντας ενεργά σε επαναπροωθήσεις. (Μαρτυρίες, προερχόμενες από αστυνομικούς, αναφέρουν ανάλογες πρακτικές και στο αστυνομικό τμήμα του Ισαάκιου.) Οι ίδιοι οι μετανάστες αποκαλούν τους εαυτούς τους «σκλάβους» και περιγράφουν με λεπτομέρειες την εμπειρία τους.
• Για πρώτη φορά τρεις ελληνικές αστυνομικές πηγές όχι μόνο επιβεβαιώνουν την πρακτική των pushbacks, αλλά αποκαλύπτουν τις επιχειρησιακές λεπτομέρειες του κυκλώματος που χρησιμοποιεί μετανάστες.
• Έλληνες κάτοικοι της μεθορίου επιβεβαιώνουν την πρακτική ως «κοινό μυστικό», καθώς έρχονται καθημερινά σε επαφή με τους «σκλάβους». Κάποιοι μάλιστα απ’ αυτούς ταυτοποιούν ένα από τα κύρια πρόσωπα της υπόθεσης, τον Σύριο διακινητή «Μάικ», με τον οποίο συνεργάζονται οι ελληνικές αρχές.
  «Πολιτική κάλυψη», ενώ ο στρατός αρνείται να συμμετάσχει

  Σύμφωνα με μία από τις αστυνομικές πηγές που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, η ανάθεση της «βρόμικης δουλειάς» σε μετανάστες είναι εν γνώσει τόσο των επιτελών της αστυνομίας όσο και πολιτικών προσώπων, αν όχι στις επιχειρησιακές της λεπτομέρειες, τουλάχιστον στις γενικές γραμμές της. (Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως δηλώνουν οι αστυνομικοί, ο στρατός αρνήθηκε να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις pushbacks). Η αστυνομική πηγή αναφέρει πως η ιδέα προτάθηκε προς τους πολιτικούς ως ένας τρόπος προστασίας των αξιωματικών από το να εκτίθενται οι ίδιοι στις επαναπροωθήσεις, καθώς φοβούνται την έκθεσή τους σε κινδύνους από τις συμπλοκές με τις τουρκικές δυνάμεις ή τους λαθρέμπορους (από την έρευνα, ενδεικτικά, προκύπτει ότι είναι συχνά τα περιστατικά με πυροβολισμούς στην περιοχή).

  Η έκταση του φαινομένου (επιχειρήσεις με τη συμμετοχή τριών τουλάχιστον αστυνομικών τμημάτων, διάρκειας τουλάχιστον δύο ετών, επαναπροωθήσεις χιλιάδων αιτούντων άσυλο αν ληφθεί υπόψη ότι κατά τις μαρτυρίες ορισμένες νύχτες τα pushbacks αφορούσαν πάνω από 100 άτομα) καθιστά αμφίβολη την έλλειψη γνώσης εκ μέρους των αστυνομικών επιτελών αλλά και των πολιτικών προϊσταμένων τους.
  Μετά τα γεγονότα του Έβρου

  Αρκετές μαρτυρίες συντείνουν στην εκτίμηση πως η πρακτική εντατικοποιήθηκε μετά τα γεγονότα στον Έβρο τον Μάρτιο του 2020, όταν χιλιάδες μετανάστες που βρίσκονταν στην Τουρκία προωθήθηκαν προς τα σύνορα, συχνά με την παρότρυνση ή και την ώθηση των τουρκικών αρχών, με σκοπό να ασκήσουν πίεση στην Ελλάδα και την ΕΕ.

  Ο εντοπισμός των έξι πρώην «σκλάβων» πραγματοποιήθηκε με τη συνδρομή της ομάδας «Consolidated Rescue Group», η οποία μέσα από το Facebook απηύθυνε έκκληση σε μετανάστες με γνώση του ζητήματος να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους.

  Οι μαρτυρίες των έξι «σκλάβων» παρουσιάζουν μεταξύ τους πολλά κοινά σημεία και στην ουσία λειτουργούν ως επιβεβαίωση η μία της άλλης, καθώς συλλέχθηκαν ανεξάρτητα μεταξύ τους. Το κυριότερο είναι ότι επιβεβαιώνονται από τις μαρτυρίες των ελληνικών πηγών -αστυνομικών και κατοίκων- σχετικά με το modus operandi της όλης επιχείρησης.
  Επαλήθευση της ταυτότητας των Έξι

  Οι ταυτότητες των έξι «σκλάβων», οι ημερομηνίες και οι τοποθεσίες των αστυνομικών τμημάτων που επικαλούνται επαληθεύονται από μια σειρά δεδομένων:

  • Φωτογραφίες από τρεις «σκλάβους» προέρχονται από το εσωτερικό του αστυνομικού τμήματος στο Τυχερό (δύο) και του Νέου Χειμωνίου (ενός). Ανασυστήσαμε το εσωτερικό του τμήματος στο Τυχερό μέσω ενός τρισδιάστατου μοντέλου (δείτε σχετικό βίντεο του Lighthouse Reports).  
  • Οι καταχωρήσεις για δύο από τους «σκλάβους» στο μητρώο της ΕΛΑΣ επιβεβαιώνουν την ταυτότητά τους και συμπίπτουν με τις ημερομηνίες που επικαλούνται οι ίδιοι.
  • Οι «σκλάβοι» αναφέρθηκαν στα μικρά ονόματα Ελλήνων αστυνομικών που συμμετέχουν στις επιχειρήσεις. Όταν τους δείξαμε σειρά φωτογραφιών που είχαμε μαζέψει από τα κοινωνικά δίκτυα, κατάφεραν να εντοπίσουν τα άτομα που είχαν αναφέρει στη μαρτυρία τους.
    Συνεργασία με λαθρέμπορους διακινητές

  Οι μαρτυρίες τριών από τους έξι «σκλάβους» αποκαλύπτουν το βρόμικο μυστικό: το ελληνικό κράτος – ή τουλάχιστον ορισμένοι από τους ένστολους αντιπροσώπους του – συναλλάσσονται με διακινητές στην Τουρκία αλλά και στον Έβρο. Αυτό τουλάχιστον συνέβη στην περίπτωση του αστυνομικού τμήματος στο Νέο Χειμώνιο, σύμφωνα με τις μαρτυρίες τριών Σύριων.

  Όσο ακόμα ήταν στην Τουρκία, ο καθένας τους πλήρωσε 5.000 ευρώ σε έναν μεσάζοντα στην Κωνσταντινούπολη ο οποίος τους έφερε σε επαφή με διακινητή. Ο διακινητής τούς πέρασε από την τουρκική πλευρά των συνόρων στην ελληνική. Εκεί τους περίμενε για να τους παραλάβει ένας άλλος Σύριος, συνοδεία Ελλήνων αστυνομικών – ο περίφημος «Μάικ». Η συνεργασία τους με την ελληνική αστυνομία είχε μόλις αρχίσει. Οι δύο από τους τρεις λένε ότι πριν φτάσουν στην Ελλάδα δεν γνώριζαν τι θα έπρεπε να κάνουν. Ο τρίτος λέει ότι γνώριζε.
  Διακινητής που ζει στο αστυνομικό τμήμα

  Οι τρεις μαρτυρίες, αλλά και μια σειρά από άλλα στοιχεία, συγκλίνουν στην παρουσία και τη δράση του «Μάικ» στο Νέο Χειμώνιο. Ο Μάικ, το πραγματικό όνομα του οποίου βρίσκεται στη διάθεσή της έρευνας, κατάγεται από το Χομς της Συρίας. Στο Νέο Χειμώνιο είχε τον ρόλο του άτυπου επικεφαλής, ενεργώντας ως μεσάζοντας μεταξύ των αξιωματικών της ΕΛΑΣ και των «σκλάβων». Κατά τις μαρτυρίες, ο Μάικ κατοικούσε (τουλάχιστον μέχρι την ολοκλήρωση της έρευνας) σε ένα κοντέινερ δίπλα από το αστυνομικό τμήμα. Στρατολογούσε τους «σκλάβους», τους εξηγούσε και τους ανέθετε τη δουλειά, τους συνόδευε κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων.
  
  Οι παλιοί συνεργάτες του Μάικ τον θυμούνται για τη ροπή του στη βία. «Ο Μάικ συχνά χτυπούσε τους πρόσφυγες πριν επαναπροωθηθούν στην Τουρκία και μας είπε να κάνουμε το ίδιο ώστε οι Έλληνες κομάντος να είναι ικανοποιημένοι από τη δουλειά μας», λέει ο Χουσάμ, ένας νεαρός Σύριος που, αφού επιχείρησε πολλές φορές να περάσει τα σύνορα, αποφάσισε τελικά να δεχτεί τη δουλειά που του πρόσφερε ο Μάικ.

  Ο Μάικ έκανε σωματικό έλεγχο στους μετανάστες πριν την επαναπροώθησή τους. Σύμφωνα με τις πηγές της έρευνας, είχε ιδιαίτερη αδυναμία σε χρυσαφικά γυναικών και γινόταν βίαιος όταν έβρισκε πολύτιμα αντικείμενα τα οποία οι αιτούντες άσυλο είχαν κρύψει στο σώμα τους.

  Σωματώδης και μ’ ένα τατουάζ περικεφαλαίας από την αρχαία Σπάρτη, ο Μάικ ταυτοποιήθηκε τόσο από τους «σκλάβους» όσο και από έναν Έλληνα καταστηματάρχη της περιοχής, ο οποίος είπε ότι τον είχε δει να έρχεται στο μαγαζί του με αστυνομικούς.

  Η έρευνα επαλήθευσε με τη βοήθεια φωτογραφικού υλικού την παρουσία του Μάικ μέσα στο αστυνομικό τμήμα του Νέου Χειμωνίου. Είναι παντρεμένος με Γαλλίδα και ταξιδεύει μεταξύ των δύο χωρών. Οπτικό υλικό δείχνει τη σύζυγο του Μάικ στην Ορεστιάδα και τον ίδιο να ζει μια κανονική ζωή στη Γαλλία, κατά τη διάρκεια διαλειμμάτων από τη συνεργασία του με την ΕΛΑΣ.

  Ο Μάικ και ο αδερφός του, ο οποίος επίσης εμπλέκεται σε διακίνηση μεταναστών, είναι αντιμέτωποι με πολλαπλές κατηγορίες στη Συρία, μεταξύ άλλων για λαθρεμπόριο καυσίμων και ανθρώπων. Ο Μάικ, μάλιστα, έχει ήδη μία σχετική καταδίκη.
  Οι Έλληνες επιβεβαιώνουν

  Η παρουσία και η υπηρεσία των «σκλάβων» επιβεβαιώνεται εμμέσως από τις μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής οι οποίοι κάνουν ανοιχτά λόγο για «μετανάστες που συνεργάζονται με την αστυνομία». Όταν ρωτήθηκαν πού θα μπορούσαν να εντοπιστούν αυτοί, οι ντόπιοι απάντησαν είτε στον ποταμό Έβρο («δουλεύουν κοντά στο ποτάμι») είτε στην περιοχή, όπου -συχνά φορώντας μάσκες και συνοδευόμενοι από αστυνομικούς- αγοράζουν προμήθειες, όπως τσιγάρα, πατατάκια και κρουασάν, πριν πάνε για τις επαναπροωθήσεις στον Έβρο βραδινές ώρες, για να μη γίνουν αντιληπτοί από τους Τούρκους.

  Στο Νέο Χειμώνιο οι «σκλάβοι» έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας. «Έρχονται όταν τελειώσουν τη δουλειά τους το βράδυ. Κάποιοι απ’ αυτούς μένουν εδώ για μήνες.
  Το αποτρόπαιο δίλημμα του Μπασέλ

  Εννιά φορές είχε προσπαθήσει ο Μπάσελ (Σύριος, κάτω των 30 ετών) να περάσει από την Τουρκία στην Ελλάδα. Τη 10η φορά δέχτηκε μια περίεργη προσφορά. Στα τέλη του 2020, μαζί με μια ομάδα Σύριων συνελήφθη από Έλληνες συνοριοφύλακες αφού πέρασαν το ποτάμι με φουσκωτή βάρκα. Τους χτύπησαν, τους έγδυσαν και τους άφησαν με τα εσώρουχα, πριν τους οδηγήσουν στο αστυνομικό τμήμα του Τυχερού μ’ ένα όχημα χωρίς πινακίδες. Εκεί τους πήραν τα υπάρχοντά τους και τους έκλεισαν σε ένα κελί με άλλους 150 κρατούμενους.

  Στην ανάκριση ο αξιωματικός κατηγόρησε τον Μπασέλ ως διακινητή, επειδή μιλούσε αγγλικά. Τον απείλησε ότι θα τον ρίξει στη φυλακή, εκτός εάν συνεργαστεί. Όταν τέθηκε το δίλημμα στον Μπασέλ ήταν πλέον πολύ αργά για να πει όχι. Η πρόταση που του έγινε ήταν η εξής: Είτε θα δεχόταν να δουλέψει για τους δεσμώτες του είτε θα πήγαινε φυλακή και κάποια στιγμή θα τον έστελναν πίσω στην Τουρκία. Επέλεξε το πρώτο. Η προφορική συμφωνία προέβλεπε πως καθόλη τη διάρκεια της ημέρας θα ήταν κλειδωμένος στο αστυνομικό τμήμα σαν κρατούμενος. Όμως, τα βράδια θα τον έβγαζαν έξω για να «δουλέψει» στην επαναπροώθηση συμπατριωτών του και άλλων μεταναστών.
  Έπλεναν τις βάρκες για να φύγει το αίμα

  Όπως συνέβη και με τον Σύριο Μάικ στο Νέο Χειμώνιο, έτσι και στο Τυχερό ενδιάμεσος μεταξύ των Ελλήνων αστυνομικών και των «σκλάβων» ήταν ένας άλλος ξένος. Όπως για τον Μάικ, οι μαρτυρίες τον περιγράφουν ως ιδιαίτερα βίαιο: «Την ώρα των pushbacks ήταν οπλισμένος με μαχαίρια. Μια νύχτα μαχαίρωσε δύο Σομαλούς στη μέση του ποταμού» λέει ο Σαμπέρ, ένας μετανάστης-συνεργάτης στο Τυχερό. Συχνά το επόμενο πρωινό ο Σαμπέρ έπλενε τις βάρκες που είχαν λεκέδες από το αίμα της προηγούμενης νύχτας.
  Modus Operandi

  Οι μαρτυρίες των μεταναστών που συνεργάστηκαν με τις ελληνικές αρχές συγκλίνουν. Τις νύχτες, οι αστυνομικοί μετέφεραν ξεχωριστά τους «σκλάβους» και τους μετανάστες που επρόκειτο να επαναπροωθηθούν. Οι «σκλάβοι» ετοίμαζαν τις βάρκες υπό την εποπτεία των οπλισμένων αστυνομικών.

  Κατά τη διάρκεια του pushback, οι συνεργάτες των συνοριοφυλάκων συχνά βάζουν τους μετανάστες να βγάλουν όλα τους τα ρούχα και αν δουν ότι έχουν ακόμα πάνω τους κρυμμένα λεφτά, τους τα παίρνουν όλα και τους χτυπάνε. Η πρακτική αυτή επιβεβαιώνεται και από αστυνομική πηγή.

  Και μετά, το δύσκολο κομμάτι του περάσματος απέναντι. Ο Μπασέλ διηγείται για το πώς έπρεπε να δέσει το σκοινί σ’ ένα δέντρο στην τουρκική πλευρά του ποταμού, ώστε να τραβήξει τη βάρκα. Στη συνέχεια οι «σκλάβοι» οδηγούσαν τους μετανάστες στις βάρκες. Συνήθως 20 ανά δρομολόγιο (18 αιτούνες και δύο «σκλάβοι», ένας στην πλώρη και ένας στην πρύμνη), μέχρι να επαναπροωθηθεί η φουρνιά της νύχτας. Ο Μπασέλ λέει ότι είδε ανθρώπους να πνίγονται στο ποτάμι.

  Ο Μπασέλ υποστηρίζει ότι δεν αμειβόταν για τη δουλειά του. Όταν δεν εκτελούσε γρήγορα τις διαταγές, έτρωγε ξύλο. «Μας φέρονταν σαν να ήμασταν σκλάβοι». Είναι η λέξη-κλειδί που χρησιμοποίησαν και οι άλλοι μετανάστες-συνεργάτες των συνοριοφυλάκων με τους οποίους μιλήσαμε, για ν’ αποτυπώσουν το πλαίσιο της στρατολόγησής τους.
  Υπηρεσιακό Σημείωμα

  Η αμοιβή του Μπασέλ αλλά και όσων ακόμη δέχτηκαν να κάνουν τη βρώμικη δουλειά; Στο τέλος της υπηρεσίας, μετά από έναν ως τρεις μήνες, τους δίνεται το λεγόμενο Υπηρεσιακό Σημείωμα, με το οποίο τους επιτρέπεται να φύγουν από τον Έβρο και να κινηθούν ελεύθερα στην ελληνική επικράτεια για ορισμένο χρονικό διάστημα, πριν επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Στην πράξη φυσικά αυτό δεν γίνεται σχεδόν ποτέ. Τις περισσότερες φορές αναζητούν τρόπους και τελικά καταφέρνουν να φύγουν από την Ελλάδα για κάποια χώρα της βόρειας Ευρώπης.

  Μετά από τρεις μήνες θητείας στο Τυχερό, ο Μπασέλ αφέθηκε να φύγει με λάφυρο το Υπηρεσιακό Σημείωμα – αντίγραφό του βρίσκεται στη διάθεσή μας. Σύμφωνα με τον ίδιο, ένας άλλος μετανάστης πήρε τη θέση του.
  
  Σας καλούμε εκ νέου να μπείτε στο σχετικό ρεπορτάζ των Reporters United καθώς και να ακολουθήσετε τα links των ξένων Μέσων και να δείτε τα βίντεο, τις φωτογραφίες και τα στοιχεία. Η δική μας θέση είναι if it looks like a duck, walks like a duck and quacks like a duck, it probably is a duck.