Το ταξίδι στη Μαύρη Αφρική ήταν παλιό όνειρο. Το πιο αγαπημένο. Και να που, έστω και αργά, έγινε πραγματικότητα.

Με παρότρυνση φίλου-λάτρη της ηπείρου (μην το σκέφτεσαι, η Ουγκάντα είναι Africa for beginners) αλλά και με φόβο Θεού, έχοντας ήδη προγραμματίσει το 95% του ταξιδιού από τα πριν, προσγειώθηκα στις 6 το πρωί στην Εντέμπε, το αεροδρόμιο της Καμπάλα. Η Μαύρη Αφρική με υποδέχτηκε μ’ έναν υπέροχα σκούρο γκρι τροπικό ουρανό και καταρρακτώδη βροχή. Ξεκίνησε έτσι ένα τσαλαβούτημα σε εμπειρίες, που όμοιο του δεν είχα γνωρίσει ποτέ. Μετά από ένα περίπου μήνα, αποδείχτηκε πως όλοι οι φόβοι μου ήταν αβάσιμοι. Δεν αισθάνθηκα σε καμία στιγμή να απειλούμαι, ίσα ίσα τις περισσότερες φορές ξεχνούσα πως έχω διαφορετικό χρώμα απ’ όλους τους άλλους γύρω μου (αν και κάνει μπαμ). Αν αποδεχτεί κάποιος πως έχει αλλάξει πολιτισμικό πλαίσιο, πως οι ρυθμοί και οι εσμοί είναι διαφορετικοί, τότε γρήγορα ανακαλύπτει πως η Μαύρη Ήπειρος είναι σκέτη γκάβλα, το πιο βασανισμένο αλλά και το πιο αγαπησιάρικο μέρος του πλανήτη ούλου.

Αλλά αυτά θα τα πούμε σιγά σιγά παρακάτω…

Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή.

ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Όταν, μετά από παρότρυνση συναδέλφου στο 2020mag.gr να γράψω κάτι για το site επιστρέφοντας, αναλογίστηκα τι θα μπορούσε να είναι αυτό, αποφάσισα πως δεν θα μπορούσε να είναι ούτε τουριστικός οδηγός ούτε ένα άρθρο ανάλυσης. Δεν είχα τον χρόνο να παρατηρήσω αρκετά ή να συλλέξω τα στοιχεία για να γράψω ένα κείμενο τεκμηρίωσης αξιώσεων. Από την άλλη μεριά, θέλω να πιστεύω πως η ματιά μου φτάνει λίγο πιο μακριά από αυτή του μέσου λευκού τουρίστα, που δεν μπορεί ή δεν θέλει να αποβάλει τον αποικιοκρατικό μανδύα με τον οποίο τον έχουν περιβάλει από τα μικράτα του. Καθοριστικός παράγοντας ήταν ότι τον περισσότερο χρόνο κινήθηκα εκτός τουριστικού κυκλώματος, γνώρισα ανθρώπους, έκανα φιλίες, διασκέδασα, χόρεψα (πολύ) και υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι θα επιστρέψω σύντομα.

Τα κείμενα που θα ακολουθήσουν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ένας «τουριστικός οδηγός με άποψη». Μέσα στον ζόφο των ημερών, θα ήθελα να είναι μια μικρή συμβολή στους αναγνώστες του 2020mag.gr, που είναι άτομα με άποψη, για να διευρύνουν τους ορίζοντες τους και να κατανοήσουν καλύτερα πως αυτός ο κόσμος «ο μικρός, ο μέγας» είναι συναρμολογημένος από πολλά και διαφορετικά κομμάτια που όλα αξίζουν την προσοχή μας.

Η ΧΩΡΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ

Η ιστορία της Ουγκάντα, αν την ψάξει κανείς σε τουριστικούς οδηγούς, ξεκινάει μόλις το 1962, όταν η χώρα αποσχίστηκε από την παραπαίουσα τότε Βρετανική Κοινοπολιτεία και έγινε ανεξάρτητο κράτος. Ωσάν ο τόπος αυτός να μην είχε ιστορία πριν και να γεννήθηκε μόλις πριν από εξήντα χρόνια.

Φυσικά και είχε ιστορία. Την κοινή ιστορία της ασύστολης εκμετάλλευσης του Παγκόσμιου Νότου από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Που στην Ουγκάντα δεν ήταν το ίδιο στυγνή και αιματηρή όπως σε άλλες περιοχές της Αφρικής. Οι Αιγύπτιοι και μετά οι Άγγλοι έφτασαν στη περιοχή πλέοντας άναντα τον Νείλο -προσπαθώντας να βρουν τις πηγές του οι τελευταίοι- και ενεπλάκησαν στις φυλετικές διενέξεις στα βόρεια της χώρας. Η λογική του διαίρει και βασίλευε τους βοήθησε να επικρατήσουν και να κάνουν την περιοχή προτεκτοράτο. Αλλά, όπως ξέρουμε, οι κυβερνήσεις πέφτουνε, οι αποικιοκράτες φεύγουνε, αλλά η αποικιοκρατία μένει. Με ένα νέο- μπροστά. Το πολύ πλούσιο και ακόμα σε μεγάλο μέρος ανεκμετάλλευτο υπέδαφος της περιοχής έχει παραχωρηθεί σε ξένες (αμερικανικές, καναδικές, κινεζικές) εταιρείες, με συμβάσεις των οποίων τους όρους δεν θέλω να ξέρω. Και φαντάζομαι πως από τα κέρδη δεν θα καταλήξει μεγάλο μέρος στα ταμεία ενός κράτους που έχει το 40% του πληθυσμού του να ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Και για τη φτώχεια αυτή θα μας πουν ότι ευθύνεται η υπεργεννητικότητα.

Τι συμβαίνει όταν πολλές φυλές με παρελθόν αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ τους αποφασίζεται, από κάπου μακριά, ότι πρέπει να αποτελέσουν το ίδιο κράτος, που θα κυβερνάται από τον ίδιο διοικητικό μηχανισμό; Ο πιο δυνατός φύλαρχος ανεβαίνει στην εξουσία και εκτός από τη δύναμη των τοτέμ και των ακοντίων, έχει και στρατό και σύγχρονα όπλα. Η ιστορία της Ουγκάντα, τις πρώτες δεκαετίες μετά την ανεξαρτησία της, μοιάζει με αυτή πολλών άλλων χωρών της Αφρικής. Συνεχείς εμφύλιες συρράξεις, δικτατορίες, δολοφονίες, βασανισμοί. Η χώρα έγινε γνωστή όχι για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της ή τη μουσική της σκηνή, αλλά για τις θηριωδίες του Ίντι Αμίν, του δικτάτορα που κατηγορήθηκε για τη δολοφονία 300.000 συμπατριωτών του τη δεκαετία του 1970.

Κι επειδή η φυλετική συνείδηση υπερέχει μακράν της νεόκοπης εθνικής, ο ενίοτε εκλεγείς πρόεδρος πριμοδοτεί πάντα τη φυλή του και την περιοχή της (κάτι σαν την εκλογική του περιφέρεια, για να μη νομίζουμε ότι είμαστε και πολύ μακριά) και σε βάρος των υπόλοιπων, που εξεγείρονται, συγκροτούν σώματα ανταρτών, έρχονται σε σύγκρουση με τον στρατό και προβαίνουν σε βίαιες ενέργειες, το κράτος σταματάει οποιαδήποτε χορήγηση προς την περιοχή, άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά από την πείνα - αυτό που συμβαίνει πάνω κάτω σε όλη την Αφρική τις τελευταίες δεκαετίες, την ώρα που εμείς σφυρίζουμε αδιάφορα.

Με έναν πρόεδρο που εκτίει την έκτη ή έβδομη θητεία του, η χώρα γνώρισε τις τελευταίες δεκαετίες μια πρωτοφανή οικονομική ανάπτυξη που μπορεί να μη μεταφράστηκε σε άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της, αλλά την κατέστησε έναν ασφαλή πόλο ανάμεσα στα κράτη της περιοχής και χώρα υποδοχής χιλιάδων προσφύγων, που συρρέουν από τα ανατολικά της σύνορα με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και τα βόρεια με το νότιο Σουδάν.

H Ουγκάντα βρίσκεται στον Ισημερινό, στον βόρειο ορεινό όγκο της Ανατολικής Αφρικής, με μέσο υψόμετρο 1.100 μ. και ψηλότερη κορυφή τη Μαργαρίτα της οροσειράς Ρουενζόρι στα 5.100 μ. Το κομμάτι όπου ταξίδεψα, δυτικά και νοτιοδυτικά, είναι πανέμορφο. Καταπράσινο, γεμάτο λόφους σπαρμένους με μπανανιές, μάνγκο, καλαμπόκι, τσάι και καφέ (με τις τελευταίες φυτείες να ανήκουν σε ξένες εταιρείες, αν κρίνω από τις ταμπέλες που είδα). Ένα μέρος που σου δίνει την εντύπωση πως οι άνθρωποι εδώ έχουν τουλάχιστον τον επιούσιο (για μέρη της χώρας που δεν επισκέφθηκα, έχω ακούσει άλλα πράγματα).

Η αποικιοκρατία έχει αφήσει τα ίχνη της στον χάρτη της χώρας. Από την περιώνυμη λίμνη Βικτώρια, που πήρε το όνομα της στριφνής κοσμοκρατόρισσας, στις λίμνες Έντουαρντ, Άλμπερτ, Τζορτζ, το εθνικό πάρκο της Βασίλισσας Ελισάβετ αλλά και την πάντα χιονοσκεπή Μαργαρίτα, που πήρε το όνομά της από κάποια εστεμμένη της Ιταλίας ή της Δανίας ή δεν ξέρω ποιας άλλης χώρας, ο μύθος δηλοί πως το συμβολικό είναι εξίσου σημαντικό με το οικονομικό κεφάλαιο στη διαμόρφωση του αποικιοκρατικού αποτυπώματος. Τα αυτοκίνητα πηγαίνουν από τα αριστερά, η μόνη γλώσσα που διδάσκεται σε όλα τα σχολεία της επικράτειας είναι η αγγλική, αφήνοντας τις πολλές διαλέκτους στο προ-νεωτερικό στάδιο της προφορικότητας. Η εθνική συνείδηση ενός κράτους που φέτος κλείνει τα εξήντα του είναι υπό συνεχή διαπραγμάτευση.

Καλώς ήρθατε στις ρευστές ταυτότητες του Παγκόσμιου Νότου.

Συνεχίζεται...