Του Πέτρου Κατσάκου*

Πριν από μισό αιώνα, και συγκεκριμένα το 1972, μια ομάδα ψαράδων κατάφερε και εγκλώβισε, σε έναν όρμο κοντά στο Σιάτλ των ΗΠΑ, μια ομάδα από περίπου 80 όρκες. Χρησιμοποιώντας βάρκες, ξύλα, δίχτυα αλλά και εκρηκτικά κατάφεραν να χωρίσουν έξι νεαρές όρκες από τις μητέρες τους με τις σπαρακτικές κραυγές των θαλάσσιων αυτών θηλαστικών να στοιχειώνουν για πολλά χρόνια τους ψαράδες, όπως οι ίδιοι αποκάλυψαν χρόνια μετά. Οι έξι όρκες στην συνέχεια πουλήθηκαν σε διάφορα “ενυδρεία” και “θαλάσσια πάρκα” των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι πέντε δεν άντεξαν ούτε ένα χρόνο επιβίωσης σε καθεστώς αιχμαλωσίας και μόνο μία εξακολουθεί να ζει μέχρι σήμερα. Είναι η διάσημη, τουλάχιστον στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, Λολίτα, που φέρει τον τίτλο της γηραιότερης εν ζωή φυλακισμένης όρκας, καθώς υπολογίζεται πως σήμερα είναι σε ηλικία 52 ετών και έχει ζήσει ελεύθερη στον ωκεανό μονάχα τους πρώτους μήνες της ζωής της.

Καταδικασμένη στην μοναξιά

Η Λολίτα το 2022 συμπλήρωσε 52 χρόνια κράτησης σε μια υδάτινη δεξαμενή στο Μαϊάμι όπου και έπαιρνε για πάνω από μισό αιώνα μέρος σε παραστάσεις για το κοινό που έναντι εισιτηρίου την παρακολουθούσε να υπακούει στις εντολές των εκπαιδευτών ώστε να εξασφαλίζει την τροφή της. Κάτι παραπάνω από μισό αιώνα καταπίεσης και εκμετάλλευσης ώσπου να βγει επιτέλους, εδώ και λίγους μήνες στην σύνταξη λόγω προβλημάτων υγείας που σωρεύτηκαν όλα αυτά τα χρόνια του εγκλεισμού σε μια μικροσκοπική για τις φυσικές ανάγκες της δεξαμενή. Για μία δεκαετία, η Λολίτα μοιραζόταν την δεξαμενή με μια αρσενική όρκα, τον Ούγκο, που αυτοκτόνησε το 1980 χτυπώντας το κεφάλι του στους γυάλινους τοίχους της φυλακής του. Έκτοτε η Λολίτα βίωσε την απόλυτη μοναξιά με ότι αυτό συνεπάγεται για την υγεία της. Ο εγκλεισμός, η έλλειψη επαφής με το φυσικό περιβάλλον αλλά κυρίως η διατροφή με νεκρά και συνήθως κακής ποιότητας ψάρια ήταν οι βασικοί παράγοντες για τα προβλήματα υγείας που η Λολίτα άρχισε να παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια. Προβλήματα που είχαν σαν αποτέλεσμα να ακυρώνονται όλο και πιο συχνά οι παραστάσεις της για το κοινό. Προβλήματα που κάποια στιγμή έσπασαν τα στεγανά των δεσμοφυλάκων - εκμεταλλευτών της και αποτέλεσαν αντικείμενο διαμαρτυριών από φιλοζωικές οργανώσεις των ΗΠΑ που παράλληλα ξεκίνησαν έναν δικαστικό αγώνα για την απελευθέρωση της Λολίτα και υπέρ της επιστροφής της στον μεγάλο ωκεανό.

Μισός αιώνας φρίκης

Παρότι η εκστρατεία για την Λολίτα ξεκίνησε από το 2005, μόλις το 2021 η Εθνική Υπηρεσία Θαλάσσιας Αλιείας των ΗΠΑ αποφάσισε να πάρει επισήμως θέση αναγνωρίζοντας με επίσημη έκθεσή της πώς το “Miami Seaquarium”, η επιχείρηση που την κρατά πάνω από μισό αιώνα φυλακισμένη, δεν εξασφαλίζει στην όρκα “επαρκή φροντίδα - συμπεριλαμβανομένου του βρώμικου νερού στη δεξαμενή της, της έλλειψης καταφυγίου από τον ήλιο αλλά και το τάισμά της με σάπια ψάρια που της προκάλεσαν σοβαρά εντερικά προβλήματα”. Από τις αρχές του 2021 ξεκίνησε και ο διάλογος των φιλοζωικών οργανώσεων με τους ιδιοκτήτες του ενυδρείου ώστε να συμφωνηθεί η απελευθέρωση της Λολίτα. Σύμφωνα δε με την επιστημονική επιτροπή που μετέχει στην ομάδα των υποστηρικτών της απελευθέρωσης της Λολίτα, η μεταφορά της από το Μαϊάμι στον Ειρηνικό Ωκεανό χαρακτηρίζεται εφικτή αλλά και ασφαλής για την υγεία της όρκας.

Από τον Γουίλι ως την Λολίτα

Αν η απελευθέρωση της Λολίτα γίνει επιτέλους πραγματικότητα θα είναι μια σπάνια και ιστορική περίπτωση καθώς λίγες άλλες όρκες έχουν καταφέρει να βγουν από την αιχμαλωσία. Χαρακτηριστική περίπτωση η Κέικο, η όρκα που πρωταγωνίστησε στην κινηματογραφική ταινία Free Willy και λόγω της δημοσιότητας κατάφερε να κερδίσει την ελευθερία και την μεταφορά της από τις ΗΠΑ στην Ισλανδία όπου και κατάφερε να ζήσει άλλα πέντε χρόνια στην άγρια φύση. Μόνο που η Κέικο ήταν τότε μόλις 22 ετών. Η Λολίτα, όμως, παρά την ηλικία της έχει έναν ακόμα λόγο να επιστρέψει στον ωκεανό καθώς κάπου εκεί έξω την περιμένει ακόμα η 93χρονη μητέρα της, μια τσιπαρισμένη όρκα με το όνομα “Ήλιος του ωκεανού” που εξακολουθεί να δίνει συχνά το στίγμα της στις αμερικανικές ακτές του Ειρηνικού. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Newsweek, η γηραιά μητέρα της Λολίτα εξακολουθεί να ηγείται ενός μεγάλου κοπαδιού από όρκες που ζει στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ και πολύ πιθανόν να αναζητεί ακόμα την κόρη της που κάποιοι άνθρωποι της την άρπαξαν το 1970. Το 1996 ένας ερευνητής ηχογράφησε την οικογένεια της Λολίτα με τις όρκες να χαιρετίζουν η μια την άλλη στα νησιά Σαν Χουάν. Στην συνέχεια δημοσιογράφοι έπαιξαν την ηχογράφηση στο Θαλασσινό Ενυδρείο του Μαϊάμι παρακολουθώντας έκπληκτοι την φυλακισμένη Λολίτα να αντιδρά στους ήχους των συγγενών της προσπαθώντας και αυτή με την σειρά της να επικοινωνήσει μαζί τους. Αυτή είναι μια ιστορία που η πρωταγωνίστριά της έχει φωνή αλλά κανείς δεν την ακούει όταν την λέει μέσα από την φυλακή της. Ας την ακούσουμε και ας την απελευθερώσουμε.

Info: Η όρκα ή όρκη (Orcinus orca), η οποία εξαιτίας της κοινής αγγλικής ονομασίας της (killer whale) μεταφράζεται και ως φάλαινα δολοφόνος, ανήκει στην οικογένεια κητών δελφινίδες (Delphinidae). Σε αντίθεση με ό,τι φρονεί η κοινή γνώμη, οι όρκες είναι γνήσια δελφίνια, για την ακρίβεια τα μεγαλύτερα του είδους τους, καθώς εμφανίζουν περισσότερες ομοιότητες με αυτά, παρά με τα λοιπά μέλη της οικογένειας των οδοντοκητών.

*Πηγή: Η Αυγή