Το πρώτο συμπέρασμα είναι πως η άρνηση της Πολιτικής Προστασίας να συνεργαστεί με τους ερευνητές μας είναι κάτι περισσότερο από επιζήμια για την χώρα.

Η τηλεφωνική συνέντευξη έγινε 8 περίπου ώρες (6 Σεπτεμβρίου στις 20:00) πριν τον μεγάλο όγκο νερού που έπεσε στην Καρδίτσα τα ξημερώματα της Πέμπτης στο διάστημα 03:00-04:00.

*Να τονίσουμε πως το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών είναι ένα ίδρυμα στο οποίο τοποθετούνται οι ερευνητές από ακαδημαϊκούς με ακαδημαϊκά και όχι πολιτικά κριτήρια. 

-Καλησπέρα σας κύριε Διευθυντά.

Καλησπέρα σας.

-Μπορείτε να μας εξηγήσετε τα δεδομένα που έχετε στην διάθεσή σας από τον Βόλο και το Πήλιο;

Κοιτάξτε, η κατάσταση -όχι μόνο στον Βόλο και στο Πήλιο - αλλά γενικά σε ένα πολύ μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας είναι πάρα πολύ δύσκολη. Τα ύψη βροχής που έχουν πέσει σε ολόκληρη την Περιφέρεια είναι πάρα πολύ μεγάλα. Με τα μεγαλύτερα βέβαια σε περιοχές του Πηλίου, δηλαδή στους σταθμούς που έχουμε στην Ζαγορά ανατολικά και στην Πορταριά δυτικά, καθώς και μέσα στον Βόλο. Στην Ζαγορά είδαμε συνολική βροχόπτωση που έχει ξεπεράσει τα 900 χιλιοστά και δεν γνωρίζουμε ακόμα τον ακριβή αριθμό, καθώς εξαιτίας της διακοπής ρεύματος και της πτώσης του δικτύου δεν έχουμε τις τελευταίες αναφορές από τον σταθμό. Πιθανόν να έχει υπερβεί συνολικά τα 1000 χιλιοστά. Είναι πολύ πιθανό να έχει συμβεί αυτό.

Σε κάθε περίπτωση οι ημερήσιες βροχές που είδαμε τόσο στον Βόλο όσο και στο Πήλιο ήταν πολύ μεγάλες. Για την ακρίβεια ήταν οι μεγαλύτερες ημερήσιες βροχές που έχουμε δει ποτέ στην χώρα μας. Από τότε που υπάρχουν μετρήσεις. Μιλάμε για μια κατάσταση που είναι εξαιρετικά ακραία και επίσης να τονίσουμε πως δεν ήταν μόνο στις προαναφερόμενες περιοχές, αλλά σε ολόκληρη σχεδόν την περιοχή της Θεσσαλίας -στο τριήμερο που συνεχίζεται η κακοκαιρία- έχουμε βροχές που ξεπερνούν τα 500 και 600 χιλιοστά. Σε περιοχές των Τρικάλων, της Καρδίτσας και της Λάρισας. Αυτές θα βγάλουν προβλήματα. Ταυτόχρονα αυτή η κακοκαιρία προκάλεσε ισχυρές βροχοπτώσεις στην Αίγινα, στην Αργολίδα, στην Φθιώτιδα και συνεχίζει μέχρι την Πέμπτη το μεσημέρι. Είναι μια εντελώς ακραία συμπεριφορά και είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κρατήσουμε. Να αναφέρουμε πως στην περίπτωση του Βόλου και του Πηλίου οι δασικές πυρκαγιές είχαν μικρή επίδραση. Το ζήτημα είναι οι τεράστιες ποσότητες νερού.

-Μπορούμε να θεωρήσουμε πως τα δυσκολότερα έχουν περάσει;

Ναι, τα μεγαλύτερα ύψη βροχής για τον Βόλο και το Πήλιο φαίνονται να έχουν περάσει. Όμως η βροχή που πέφτει ακόμα και θα πέφτει μέχρι την Πέμπτη το μεσημέρι θα συνεχίσει να δημιουργεί προβλήματα σε όλη την Θεσσαλία. Παρόλα αυτά για να μιλήσουμε για τον Βόλο, η στάθμη των υδάτων έχει κατέβει αρκετά, επομένως δεν κινδυνεύει αυτή την στιγμή για περαιτέρω υπερχείλιση. Βέβαια η βροχή που πέφτει δυσκολεύει τα πάντα. Δυσκολεύει την αποκατάσταση των βλαβών, την απομάκρυνση φερτών υλικών και λάσπης από την πόλη.

Ένα δεύτερο πράγμα που πρέπει να συγκρατήσουμε είναι πως αυτή η κακοκαιρία είχε πολύ καλή προγνωσιμότητα. Δηλαδή είχε προβλεφθεί με πολύ μεγάλη ακρίβεια και ο χώρος που θα εκδηλωθούν φαινόμενα και ως προς την έντασή τους. Τα προγνωστικά μοντέλα έδιναν πάρα πολύ μεγάλα ύψη βροχής ήδη από το Σαββατοκύριακο για την Τρίτη και την Τετάρτη σε σημείο να αμφιβάλλουμε αρχικά, μήπως ήταν κάποια υπερβολή των μετεωρολογικών μοντέλων. Όμως καθώς αναλύσαμε και άλλα στοιχεία, όπως τις ροές υδρατμών την αστάθεια που υπήρχε, τις ψυχρότερες μάζες που ήταν πάνω από την χώρα που δημιουργούσαν το φαινόμενο της «ψυχρής λίμνης», πιστέψαμε ότι όντως έτσι θα συμβεί. Δυστυχώς επαληθεύτηκε η πρόγνωση και η ανάλυση που κάναμε και είχαμε μια κατάσταση που είναι ακραία, όπως σας είπα η πιο έντονη που έχουμε ζήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Επαληθεύτηκε η πρόγνωση και η ανάλυση που είχε γίνει, όπου αντιμετωπίσαμε μια κατάσταση ακραία, τόσο ως προς το μέγεθος, ως προς το ύψος της βροχής, τα ημερήσια ύψη βροχής και την γεωγραφική έκταση την οποία κάλυψε.

-Η Πολιτική Προστασία χρησιμοποιεί και χρησιμοποίησε όλα τα εργαλεία που έχει ή μπορεί να έχει στην διάθεσή της σχετικά με την αντιμετώπιση, αλλά και την πρόγνωση των φαινομένων;

Έχουμε πολλά εργαλεία στο Αστεροσκοπείο τα οποία χρησιμοποιούμε, είναι στην διάθεση της Πολιτείας και έχουμε προτείνει πολλές φορές στην Πολιτική Προστασία να συνεργαστούμε. Η Πολιτική Προστασία δεν το έχει κάνει αυτό μέχρι τώρα. Σε πρόσφατες δηλώσεις είπαν πως χρησιμοποιούν δικά τους εργαλεία. Προφανώς έχουν. Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις επειδή γνωρίζουμε την αβεβαιότητα που υπάρχει, την ανάγκη να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο οι προγνώσεις, αλλά και οι παρατηρήσεις των δικτύων που λίγοι φορείς έχουν -όπως η Μετεωρολογική Υπηρεσία και το Αστεροσκοπείο- θα πρέπει να υπάρχει μια συνεκτική χρήση όλων αυτών των πληροφοριών.

Δυστυχώς αυτό που βλέπουμε για ακόμα μια φορά, κάτι που αποτελεί είναι διαχρονικό πρόβλημα και όχι πρόσφατο, είναι η άρνηση να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά όλα αυτά τα εργαλεία που μπορούν να προσφέρουν οι δημόσιοι φορείς για αυτή την δουλειά. Είτε αφορούν τις πυρκαγιές, είτε αφορούν τις πλημμύρες, τους ανέμους, τα χιόνια… Εμείς δεν λέμε πως κάνουμε καλύτερη δουλειά από κάποιον άλλο. Εμείς έχουμε ως θέση πως η συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς όπως η Μετεωρολογική Υπηρεσία, η Πυροσβεστική, φορείς που ειδικεύονται σε πλημμύρες, η συνεργασία με δασολόγους στις δασικές πυρκαγιές –ο καθένας που μπορεί να εισφέρει με την τεχνογνωσία και τα εργαλεία του- θα έφερνε ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Καλύτερο από το να δουλεύεις με μόνο ένα μέρος από αυτά τα εργαλεία.

-Απέναντι στις φυσικές καταστροφές είμαστε ανυπεράσπιστοι ή σε κάθε φυσικό φαινόμενο παρά την σφοδρότητά του μπορούμε να πάρουμε μέτρα προστασίας σε επίπεδο Δήμων, Περιφέρειας και Πολιτικής Προστασίας; Με λίγα λόγια πότε τα φυσικά φαινόμενα μετατρέπονται σε φυσικές καταστροφές; Από τι εξαρτάται;

Μια παράμετρος είναι η ένταση των φαινομένων. Η δεύτερη είναι οι υποδομές που έχουν οι περιοχές και η κατάστασή στην οποία βρίσκονται. Το κομμάτι των υποδομών είναι πολύ σημαντικό. Είναι κατανοητό πως ισχυρές βροχές σε ένα μπαζωμένο ρέμα θα φέρουν πλημμύρες. Θα ξεπεραστούν οι αντοχές της παροχέτευσης του νερού. Σε ένα φυσιολογικό ρέμα στις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι φυσιολογική η απορροή. Από εκεί και μετά χρειάζεται δουλειά με τις Περιφέρειες και τους Δήμους, γιατί πολύ συχνά μιλάμε για την κεντρική Πολιτική Προστασία.

Κατά την άποψή μου πρέπει να δουλεύουμε περισσότερο σε τοπικό επίπεδο. Να δημιουργηθούν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, κάτι το οποίο ζητά και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. Αυτό είναι σημαντικό να γίνεται και σε τοπικό επίπεδο και κυρίως σε επίπεδο Περιφερειών, πέρα από την κεντρική Πολιτική Προστασία. Γιατί εκεί είναι περισσότεροι οι άνθρωποι που λαμβάνουν την πληροφορία και έχουν καλύτερη εικόνα, τι σημαίνει μια ενδεχόμενη ισχυρή βροχόπτωση.

Αν για παράδειγμα έρθει ενημέρωση πως περιμένουμε πολύ ισχυρές βροχές στην Περιφέρεια Κρήτης, όταν ξεκινήσουν τα φαινόμενα και καταγραφούν οι πολύ ισχυρές βροχοπτώσεις, αυτοί γνωρίζουν ποιες περιοχές είναι πιο ευάλωτες και θα κατευθύνουν τις δυνάμεις τους εκεί που πρέπει. Αυτό δεν το ξέρει κάποιος από την Αθήνα, ούτε εμείς ούτε κανένας άλλος. Πρέπει να δουλέψουμε πάρα πολύ με τους τοπικούς παράγοντες. Είναι πολύ σημαντικό αυτό.

-Η επιστημονική κοινότητα και ειδικά το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στις πρόσφατες πυρκαγιές έθεσε στην διάθεση της κοινωνίας τα δεδομένα που είχε στην κατοχή της. Πιστεύετε πως αυτή η επίθεση που έγινε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών από πολιτικά πρόσωπα αυξάνει την δυσπιστία απέναντι στους πιο έμπειρους των επιστημόνων στην χώρα μας;

Οποιαδήποτε επίθεση εναντίον των επιστημονικών δεδομένων, αν δεν είναι τεκμηριωμένη, είναι κάτι το οποίο αν θέλετε υποδαυλίζει την δυσπιστία που έχει κάποιο μέρος της κοινωνίας γενικότερα στην επιστήμη. Δεν είναι τόσο καλό. Καλή τη πίστη παρουσιάζουμε τα στοιχεία που έχουμε. Για τις πυρκαγιές αναλύσαμε στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν είναι δεδομένα που δημιουργήσαμε εμείς. Εμείς πήραμε αυτά τα στοιχεία, τα αναλύσαμε και τα παρουσιάσαμε. Ο σκοπός ήταν όπως είπατε να παρουσιάσουμε στην κοινωνία και τους άλλους φορείς ποια είναι η πραγματική κατάσταση. Γιατί στην συγκεκριμένη περίπτωση που παρουσιάσαμε τις εκτάσεις που καίγονται και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες καίγονται, σκοπός ήταν να βοηθήσουμε στην επίλυση του προβλήματος. Να προσπαθήσουμε καταλάβουμε τι συμβαίνει και να βοηθήσουμε.

Κανείς δεν έχει κάποιου είδους διάθεση να κάνει πολιτική με τα δεδομένα ή τις προγνώσεις. Προσφέρουμε στην κοινωνία και τους φορείς αυτό που μπορούμε: Ανάλυση. Αλλά δυστυχώς αυτή η άρνηση συνεργασίας που βλέπουμε δεν συμβαίνει τώρα, αλλά πολλά χρόνια και με πολλές κυβερνήσεις που δεν έχουν ανταποκριθεί.       

-Σας ευχαριστούμε κύριε Καθηγητά, μας καλύψατε πλήρως.

Εγώ σας ευχαριστώ.

Αντί επιλόγου

Δυστυχώς ο κ. Λαγουβάρδος επαληθεύτηκε στην απάντησή του στην ερώτηση «Πότε ένα φυσικό φαινόμενο, μετατρέπεται σε φυσική καταστροφή;». Οι υποδομές στην Καρδίτσα δεν κράτησαν, τέσσερα ποτάμια υπερχείλισαν με ολέθριο αποτέλεσμα για τον Παλαμά, το Μουζάκι, το χωριό Βλοχός και άλλες περιοχές της Καρδίτσας. Οι κοινοτάρχες μιλάνε για έλλειψη αντιπλημμυρικών έργων ή για έργα που μετά την κακοκαιρία Ιανός, αφέθηκαν στην τύχη τους. Δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια τεράστια φυσική καταστροφή.

Η Κυβέρνηση απέτυχε στην πρόληψη, απέτυχε στην εκκένωση, απέτυχε στα έργα υποδομών, αποτυγχάνει στην διάσωση των εγκλωβισμένων. Περιμένουμε να δούμε μια επιτυχία με τα ίδια μας τα μάτια.

Η κεντρική μας φωτογραφία είναι από το Twitter και τον @konsta_ntinos13 

Ένας 80χρονος παππούς, αναζητά τους συγχωριανούς του στις σκεπές των σπιτιών της Μεταμόρφωσης Καρδίτσας, μέσα στην παλιά του σιδερένια βάρκα ποταμών με το νερό να ξεπερνά τα 4 μέτρα. Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν οι ήρωες έρχονται σε κάθε μορφή που θα μπορούσες να περιμένεις. Αρκεί που έρχονται.