Τα μέλη και οι υποστηρικτές του επαναστατικού κινήματος των ιθαγενών Ζαπατίστας γιόρτασαν χθες 1η Ιανουαρίου την 30ή επέτειο της σύντομης ένοπλης εξέγερσής τους κατά της κυβέρνησης στο νότιο Μεξικό.

Φορώντας λαδοπράσινες στολές και μαύρες μπαλακλάβες, τα μέλη του κινήματος παρέλασαν ενωμένα υπό τη μουσική, χτυπώντας τα ξύλινα μπαστούνια που έχουν αντικαταστήσει τα πυροβόλα όπλα τους.

Είμαστε μόνοι μας, όπως πριν από 30 χρόνια, γιατί μόνοι μας βρήκαμε το νέο μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε

Εκατοντάδες μέλη και φίλοι του κινήματος συγκεντρώθηκαν στην απομακρυσμένη κοινότητα Ντολόρες Ινταλγκό τις προηγούμενες ημέρες για να τιμήσουν την επέτειο. Περίπου 1.500 ζαπατίστας που φορούσαν στρατιωτικές στολές, μαύρες μπαλακλάβες, πράσινα καπέλα και κόκκινα μαντήλια στάθηκαν σε σχηματισμό ακούγοντας ομιλίες από νωρίς τη Δευτέρα.

Οι Ζαπατίστας ξεκίνησαν την εξέγερσή τους την 1η Ιανουαρίου 1994 για να διεκδικήσουν δικαιώματα για τους ιθαγενείς

Λίγες μέρες νωρίτερα, οι Η.Π.Α, ο Καναδάς και το Μεξικό υπέγραψαν μια περιβόητη και διαβόητη εμπορική συμφωνία με το όνομα NAFTA. Μέσα στις διατάξεις της ήταν και η κατάργηση του δικαιώματος τον ιθαγενών πληθυσμών στη γη τους, ένα κεκτημένο δικαίωμα από την μεξικανική επανάσταση και τα χρόνια του Εμιλιάνο Ζαπάτα.

Οι Ζαπατίστας λοιπόν, εκατό χρονιά μετά, καλούνταν να υπενθυμίσουν σε όλον τον κόσμο ότι αυτά που καταχτήθηκαν με αγώνες, όπλα και αίμα μόνο έτσι θα μπορέσουν να τα υπερασπιστούν.

Παίρνοντας το όνομά του από τον ήρωα της επανάστασης του 1910 Εμιλιάνο Ζαπάτα, ο EZLN ξεσηκώθηκε την ίδια μέρα που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA) την Πρωτοχρονιά του 1994. Υπό την σταθερή καθοδήγηση του υποδιοικητή Μάρκος που αργότερα και λίγο πριν αποστρατευτεί μετονομάστηκε σε υποδιοικητή Γκαλεάνο.

Το ξεκίνημα 

Οι ρίζες του EZLN έρχονται σε ευθεία σύνδεση με το μεξικάνικο επαναστατικό αντάρτικο του παρελθόντος, που πάει πίσω στον Εμιλιάνο Ζαπάτα και φτάνει μέχρι τις FLN (Δυνάμεις Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου). Το FLN το 1983 έστησε ένα στρατόπεδο στην Τσιάπας, οργανώνοντας ένα στρατιωτικό τμήμα υπεράπισης των περιοχών των ιθαγενώ το οποίο αγκαλιάστηκε από τους ντόπιο πληθυσμό.

Δεν έκανε κάτι διαφορετικό από όσα κάνουν όλα τα κομμουνιστικά αντάρτικα κινήματα: Πολέμησε τον καπιταλιστικό τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας, προσπάθησε να καταπολεμήσει την φτώχεια και την πείνα και σχεδόν εξάλειψε την μάστιγα του «τρίτου κόσμου»: τον αναλφαβητισμό. 

Η εξέγερση της Τσιάπας το 1994 που διήρκησε 12 ημέρες με πολλούς νεκρούς από την πλευρά των ιθαγενών,εμπνέει ολόκληρο το αντικαπιταλιστικό κίνημα μέχρι σήμερα. νέπνευσε όλες τις διαδικασίες της δεκαετίας του ’90.  

H ομιλία του υποδιοικητή Μοϊζές και το αβέβαιο μέλλον μιας διαρκούς εξέγερσης

«Είμαστε μόνοι μας, όπως πριν από 30 χρόνια, γιατί μόνοι μας βρήκαμε το νέο μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε», δήλωσε ο Μοίζές. Σημείωσε τη διαρκή ανάγκη να υπερασπιστούν τις κοινότητές τους από τη βία. «Δεν χρειάζεται να σκοτώνουμε στρατιώτες και κακές κυβερνήσεις, αλλά αν έρθουν θα υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας».

Τον Νοέμβριο, ο υποδιοικητής Μοίζέςήταν αυτός που έστειλε μια ανακοίνωση που έλεγε ότι οι Ζαπατίστας είχαν αποφασίσει να διαλύσουν τους «αυτόνομους δήμους» που είχαν δημιουργήσει. Χιλιάδες υποστηρικτές από το Μεξικό και ορισμένοι από το εξωτερικό πέρασαν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στα βουνά της πολιτείας Τσιάπας μετά από πρόσκληση του Ζαπατιστικού Στρατού Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN).

Τότε, ο Moises αναφέρθηκε στα κύματα βίας από τα καρτέλ ναρκωτικών που έχουν πλήξει την περιοχή της Τσιάπας που συνορεύει με τη Γουατεμάλα, αλλά δεν είπε αν αυτός ήταν ο λόγος για τη διάλυση των δήμων. Η περιοχή που κατέχουν οι Ζαπατίστας περιλαμβάνει εκτάσεις κοντά στα σύνορα.

Οι λεπτομέρειες σχετικά με το τι θα αντικαταστήσει τους αυτόνομους δήμους παραμένουν λιγοστές, αλλά φαίνεται ότι θα αναδιοργανωθούν σε περισσότερο κοινοτικό επίπεδο.

Από τον σουμπκομαντάντε Μάρκος στον σουμπκομαντάντε Μοϊζές

Τρεις δεκαετίες αργότερα, η αποικιακή πόλη San Cristobal de las Casas – το λίκνο της εξέγερσης – είναι ένας γραφικός τουριστικός προορισμός δημοφιλής στους νεότερους επισκέπτες από το Μεξικό, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.

Ο υποδιοικητής Μάρκος, ο αινιγματικός επαναστάτης που οι αρχές αναγνώρισαν ως τον πρώην καθηγητή φιλοσοφίας Rafael Sebastian Guillen, αποφεύγει πλέον σε μεγάλο βαθμό τα φώτα της δημοσιότητας.

Ήταν στο ακροατήριο των επετειακών εκδηλώσεων αλλά δεν μίλησε. Το 2014, ο Μάρκος ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι πλέον η φωνή του κινήματος, ορίζοντας τον συνάδελφό του πρώην αντάρτη Μοΐζες ως «επικεφαλής και εκπρόσωπο» του EZLN, σε κάτι που περιέγραψε αόριστα ως «εσωτερικές αλλαγές» και όχι λόγω ασθένειας.

Το σήμα κατατεθέν του Μάρκος, η πίπα και η μπαλακλάβα του, έχουν εδώ και πολύ καιρό οικειοποιηθεί από την τουριστική βιομηχανία, αναγραφόμενα σε αναμνηστικά, αλλά η φήμη του έχει ξεθωριάσει στο παγκόσμιο στερέωμα.

Η απειλή των καρτέλ ναρκωτικών που έχουν ισχύ και στα σώματα ασφαλείας

«Υπάρχουν αποκλεισμοί, επιθέσεις, απαγωγές, εκβιασμοί, αναγκαστική στρατολόγηση, πυροβολισμοί», όπως αναφέρεται από τη διεθνή ειδησεογραφία. Οι δύο κύριες εγκληματικές ομάδες του Μεξικού, τα καρτέλ Sinaloa και Jalisco New Generation, μάχονται για τον έλεγχο της περιοχής, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Στην Τσιάπας, οι πιο οργανωμένες κοινότητες των ιθαγενών ήταν οι λιγότερο ευάλωτες στην διείσδυση των καρτέλ. Οι περιοχές που οργανώθηκαν υπό την αιγίδα του κινήματος των Ζαπατίστας, με τα δικά τους συστήματα εκπαίδευσης, οικονομικής και ένοπλης άμυνας, κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να αποτρέψουν τα παιδιά τους από το να δεχτούν προσφορές επικερδούς εργασίας από τα καρτέλ.

Οι Ζαπατίστας εμφανίστηκαν στην Τσιάπας τη δεκαετία του 1990 ως αντάρτικη ομάδα, αλλά εξελίχθηκαν σε μια οργάνωση διακυβέρνησης των ιθαγενών που επικεντρώνεται στην αυτοδιάθεση και ενθαρρύνει τους νέους να εργάζονται στις κοινότητές τους και για αυτές.

Το κίνημα που αγαπήθηκε από τον αντικαπιταλιστικό κόσμο της Γένοβας και του Σιάτλ, από αριστερούς, αντιεξουσιαστές και αλληλέγγυους κάθε λογής είναι ακόμα εδώ To πείραμα που ένωσε τον ζαπατισμό, με τον μαρξισμό, τον λενισμό και τον γκεβαρισμό με τις θεωρήσεις των ιθαγενών της Τσιάπας, έγινε 30 ετών.