Μια κυρία, ενώ φτιάχνει τα νύχια της σε μία δυτική συνοικία της Αττικής, παρατηρεί: «Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα πράγματα δεν πάνε απλώς καλά. Πάνε από το καλό στο καλύτερο».

Η 25χρονη κοπέλα απέναντί της, που την εξυπηρετεί, κοιτάει και λέει: «Δε μπορώ να πάω ένα σινεμά, πόσο μάλλον ένα θέατρο ή σε μία συναυλία. Σχεδόν δεν μπορώ. Πρέπει να κάνω οικονομία για να το καταφέρω. Πού αν είχα και οικογένεια...». Η κυρία δεν την ακούει. Κοιτά τα καλοφτιαγμένα της νύχια, ενώ μιλά για τον γιο της και πόσο καλά έπραξε ως μάνα, που τον βοήθησε να φύγει στο εξωτερικό και «να σωθεί το παιδί» και τι ωραία που περνάει (ο γιος, όχι η μάνα) τώρα στην Ισπανία και πάει καθημερινά σε θέατρα, μουσεία και μουσικές βραδιές!

Δεν επινοήσαμε την άνωθι ιστορία. Συνέβη πράγματι και τη χρησιμοποιούμε καθώς είναι ενδεικτική τού τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα ως προς την δυνατότητα συμμετοχής του πολίτη στα πολιτιστικά αγαθά σε σχέση με την οικονομική του κατάσταση, η οποία πλέον δεν εξαρτάται από το χρόνο ή την ποιότητα της εργασίας του, αλλά από το μισθό που θέλει να του δώσει ο εργοδότης του. Φυσικά εξαρτάται και από το πόσο ακριβή είναι πλέον η πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά (σινεμά, θέατρο, μουσεία, συλλογές, συναυλίες κ.λ.π).

Και όλα αυτά σε μια χώρα, την Ελλάδα, όπου ήδη, βάσει ερευνών (Ιerax analytics - https://ierax.gr/sigkatikisi-antidoto-stin-akrivia-twn-enikiwn/), πάνω από το 50% του μισθού του μέσου εργαζόμενου ξοδεύεται για το ενοίκιο. Τα αγαθά πρώτης ανάγκης και η ενέργεια έχουν ακριβύνει επτά φορές τα τελευταία πέντε χρόνια, οπότε γίνεται άμεσα κατανοητό πως η μοναδική περίπτωση να μπορεί ο μέσος εργαζόμενος να ξοδέψει σε πολιτιστικά αγαθά είναι αν αυτά διατίθενται δωρεάν ή με ελάχιστο κόστος.

Μόνο αυτό δεν συμβαίνει ωστόσο. Πριν από λίγες μόλις ημέρες, η Eurostat (Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία) ανήρτησε συγκεκριμένους συγκριτικούς πίνακες για τις δαπάνες των νοικοκυριών σε πολιτιστικά αγαθά και υπηρεσίες όπου η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση ανάμεσα σε 22 χώρες της ΕΕ. Πρόκειται για την πιο πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (2020), η οποία γίνεται ανά πενταετία: αν λάβουμε υπόψη μας τι έχει συμβεί τα τελευταία τρία χρόνια όσον αφορά την ακρίβεια, δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολοι οι μαθηματικοί τύποι, ούτε η απαισιόδοξη σκέψη για το πού μπορεί να φτάσει αυτή η θέση της χώρας μας το 2025, διατηρώντας, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, την τελευταία της θέση στην κατάταξη.

Τι χρειάζεται, λοιπόν, μία τετραμελής οικογένεια (δύο ενήλικες και δύο παιδιά) για να μπορέσει να δει ένα θέατρο, να μοιραστεί μία βραδιά στον κινηματογράφο, πόσο μάλλον μία παράσταση συμφωνικής ορχήστρας ή μπαλέτου ή και όπερας ακόμη; Με δυσκολία μπορούμε να θεωρήσουμε ότι θα εργάζονται και οι δύο γονείς (τον Αύγουστο του 2023, η Ελλάδα ήταν δεύτερη στην ανεργία στην ΕΕ, σύμφωνα πάλι με έρευνα της Eurostat). Ακόμη, όμως, και σε αυτή την περίπτωση οι μισθοί προσθετικά θα είναι και πάλι ικανοί για να καλύψουν μόνο τις βασικές ανάγκες: Σύμφωνα με τα στοιχεία της Statista (σ.σ. γερμανική πλατφόρμα, που ειδικεύεται στη συλλογή και οπτικοποίηση δεδομένων) o μέσος ετήσιος μισθός στη χώρας μας είναι ο χαμηλότερος στην ΕΕ.

Ταυτόχρονα, όσον αφορά τα πολιτιστικά θεάματα και υπηρεσίες, μπορούμε ενδεικτικά να αναφέρουμε τα εξής:

- Ο μέσος όρος ενός εισιτήριο θεάτρου είναι 15 ευρώ. Ειδικά όμως όσον αφορά τις χριστουγεννιάτικες παραγωγές (συνήθως μεγαλύτερες) τα εισιτήρια ξεκινούν από 18 ευρώ φτάνοντας ακόμη και τα 65 ευρώ ανά άτομο. Οπότε αν μια τετραμελής οικογένεια θελήσει να παρακολουθήσει μία θεατρική παράσταση, ειδικά αυτές τις «γιορτινές» ημέρες, το λιγότερο που θα πρέπει να ξοδέψει είναι από 60 έως και 260 ευρώ (το μισό δηλαδή του μέσου κατώτατου μισθού!) για να έχει θέσεις που να μπορεί να βλέπεις τη σκηνή χωρίς κιάλια. Και αυτά, για μία και μόνο παράσταση!

- Το σινεμά είναι πιο οικονομικό, ωστόσο όχι όσο ήταν κάποιες δεκαετίες πριν. Με μέσο όρο τα 7 ευρώ ανά προβολή, ειδικά αν μιλάμε για σινεμά για παιδιά. Αλλά όλο και κάτι μπορεί να πάρεις από το μπαρ, οπότε τα 38-40 ευρώ έχουν σίγουρα ξοδευτεί για μία προβολή και μόνο.

- Προχωρώντας στα μουσεία, αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας είναι πραγματικά αδιανόητο (και δεν αναφερόμαστε καν στις ασύλληπτες και παράλογες αυξήσεις που πρόκειται να εφαρμόσει το ΥΠΠΟ από αρχές Απριλίου 2024): τάξη Γ Λυκείου πήγε πενταήμερη εκδρομή στην Κρήτη και μόνο η είσοδος στα μουσεία για τους μαθητές ήταν 100 ευρώ/μαθητή για την επίσκεψη σε τέσσερα μουσεία. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, υπήρξαν παιδιά που έμειναν απ' έξω, καθώς η είσοδος στα μουσεία απαιτούσε ένα ποσόν επιπλέον των ήδη 500 ευρώ που είχαν δώσει για την εκδρομή εξ αρχής. Γενικότερα, ο μέσος όρος εισόδου σε μουσεία (εκτός των ελαχίστων εξαιρέσεων που είναι δωρεάν μέσα στο χρόνο) είναι 15-20 ευρώ το άτομο, ανεξαρτήτου ηλικίας (ακόμα και για τους δημοσιογράφους ισχύει είσοδος, κάτι που δεν ισχύει σε κανένα μουσείο, σε όλες τις χώρες της ΕΕ εκτός Ελλάδας).

- Τέλος, αν μιλήσουμε για εποπτευόμενους φορείς από το ΥΠΠΟΑ, όπως το Μέγαρο Μουσικής ή η Λυρική Σκηνή, εκεί υπάρχει εισιτήριο ανηλίκων (12-15 ευρώ) ενώ για τους ενήλικες οι τιμές (ώστε να έχεις μία αξιοπρεπή έστω ορατότητα) κυμαίνονται στα 40 ευρώ/άτομο και μπορεί να φτάσουν και τα 70 ευρώ.
Σε όλα τα παραπάνω, δεν έχουμε καν συνυπολογίσει το κόστος μεταφοράς μέχρι τον χώρο της εκδήλωσης ή και το επιπλέον που θα χρειαστεί για να πάρει κάτι το παιδί από το μπαρ ή την καντίνα.

Αυτά είναι τα ποσοτικά χαρακτηριστικά. Τα ποιοτικά, ωστόσο, πραγματικά εκπλήσσουν (αν δεν τρομάζουν): Περισσότερες από 300 μελέτες αναδεικνύουν τη συμβολή της Τέχνης στην υγεία αλλά και την ατομική και κοινωνική ευημερία -ακόμη και η αρχιτεκτονική συμβάλλει θετικά στην κοινωνική ευμάρεια και αλληλεπίδραση. «Περισσότερος, ποιοτικότερος και ευκολότερα προσβάσιμος Πολιτισμός σημαίνει ακόμη και καλύτερη δημόσια υγεία» λένε όλοι οι ερευνητές ανεξαιρέτως...

Και κάπου εδώ, επανερχόμαστε αδιαπραγμάτευτα στη θεωρία του Γάλλου κοινωνιολόγου Πιέρ Μπουρντιέ πως η εκπαίδευση και η πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά ενισχύει ή αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες: δύο παιδιά στην πρώτη τάξη του δημοτικού, θα βαθμολογηθούν με τα ίδια κριτήρια. Ωστόσο δεν θα ληφθεί υπόψην αν το ένα παιδί είχε τη δυνατότητα να ταξιδέψει, να δει μουσεία, θεατρικές παραστάσεις και αντίστοιχα θεάματα και το άλλο απλώς επιβίωνε. Οπότε, πώς μπορεί να είναι ίδια τα κριτήρια αξιολόγησης των δύο αυτών παιδιών; Με απλά λόγια, α ρε δόλιε Μπουρντιέ, πόσο δίκιο είχες!

… Με ακόμα απλούστερα, αυτό είναι το μόνο πρίσμα μέσα από το οποίο μπορούν να κριθούν και οι σημερινές κυβερνητικές πολιτικές ως προς τα παραπάνω και η σημασία τους.

(σ.σ. γκε γκε ή να το πω και γαλλικά;)