ΓΡΑΦΕΙ Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΨΑΡΡΟΠΟΥΛΟΥ*

Οι τεχνικές χαλάρωσης, γείωσης και οι αναπνοές που είναι ιδιαίτερα βοηθητικές σε αυτές τις περιπτώσεις δεν λειτουργούν για κάποιο λόγο και αναρωτιέμαι γιατί δεν ηρεμώ.

Ίσως γιατί νιώθω να απειλούμαι, γιατί αυτή τη φορά δεν πρέπει να ηρεμίσω, πρέπει να είμαι σε επαγρύπνηση.
Γιατί νιώθω πως ως γυναίκα είμαι τρομερά ευάλωτη.
Γιατί ένα κορίτσι 17 χρονών που κατήγγειλε τον βιασμό της από δυο ενήλικους άντρες, διασύρεται και «βιάζεται» ξανά και ξανά από τους δημοσιογράφους, τους πολιτικούς, αλλά και πολίτες.
Γιατί προσπερνάμε το αυτονόητο που είναι ότι δεν δικαιούται κανένας να "παραβιάζει" ένα κορίτσι που είναι ημιλιπόθυμο από το αλκοόλ.

Γιατί δεν μιλούν τα θύματα

Ακούω γνωστό πολιτικό του κυβερνώντος κόμματος να λέει, ελαφρά τη καρδία, πως το κορίτσι κατήγγειλε τον φερόμενο ως θύτη γιατί ήθελε να πάρει το καινούριο iPhone. Έτσι, χωρίς να έχει ιδέα για το ποια είναι και για το τι περνάει αυτές τις μέρες.

Μετά βέβαια ο γνωστός αυτός πολιτικός πήρε πίσω αυτό που είπε.

Αλήθεια πως ακριβώς μπορεί να πάρει πίσω κάτι τέτοιο;

Πως παίρνεις πίσω μια "γροθιά" που έριξες σε λάθος άτομο;

Ας πούμε πως είμαστε στο δρόμο και κάποιος αρχίζει να χτυπάει κάποιον άλλον επειδή δεν του άρεσε η φάτσα του, επειδή νόμισε πως τον έβρισε, επειδή είδε άλλους να τον χτυπάνε και έτρεξε να ρίξει κι αυτός αντί να πάει να τους σταματήσει (σας θυμίζει μήπως κάτι από το πρόσφατο παρελθόν;) και τον αφήνει αναίσθητο στην άσφαλτο, και ας πούμε μετά πως το μετανιώνει.
Τι θα πει; «Α, λυπάμαι δεν το εννοούσα, δεν έπρεπε να σε χτυπήσω» κι όλα καλά;
Γιατί αυτό συμβαίνει τόσο συχνά στο δημόσιο διάλογο από ανθρώπους που έχουν δύναμη και εξουσία; Να «λιντσάρουν» δηλαδή ανθρώπους που δεν ξέρουν και μετά να "αποχωρούν" ανενόχλητοι αφήνοντάς τους "αιμόφυρτους".

Η «ευθύνη του θύματος»

Ας δούμε λίγο και το θέμα: «Η ευθύνη του θύματος».

Αυτό δηλαδή που ακούμε ξανά και ξανά: «τι φόραγε;», «γιατί ήπιε τόσο;», «γιατί πήγε σπίτι του;».

Έχουμε γαλουχηθεί από μικρά παιδιά με την ιδέα πως κακά πράγματα συμβαίνουν στους κακούς ανθρώπους ή σ’ αυτούς που κάνουν κάποιο λάθος. Μεγαλώνουμε με την ιδέα ότι ο κόσμος μας είναι δίκαιος.

Η υπόθεση αυτή έχει ρίζες και στην χριστιανική θρησκεία. Αν θυμηθούμε το παράδειγμα του Ιωβ. Όταν του συνέβησαν όλα τα δεινά ο φίλος του τον ρώτησε τι έκανε τόσο κακό για να προκαλέσει τέτοια τιμωρία από τον Θεό.

Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που αντιμετωπίζω ως ψυχοθεραπεύτρια είναι οι ενοχές των γυναικών που βιάστηκαν. Έχουνε μάθει να παίρνουν την ευθύνη πολύ πριν τις στήσει ο οποιοσδήποτε στον τοίχο για να τους ρίξει την ευθύνη.
Έχει κάνει τόσο καλά την δουλειά της η πατριαρχική κοινωνία που οι γυναίκες δεν διστάζουν να πάρουν το φταίξιμο ακόμα και για τον βιασμό τους, ενώ πολλές φορές βλέπουμε άλλες γυναίκες, γεμάτες θυμό, να πετροβολούν πρώτες τις γυναίκες θύματα.

Γιατί το κάνουν αυτό άραγε; Πόσο παράλογο;

Καθόλου παράλογο.

Είναι ο τρόμος που κρύβεται πίσω από αυτόν το θυμό.

«Εγώ δεν θα φορούσα ποτέ αυτή τη φούστα», άρα εγώ είμαι ασφαλής.
«Εγώ δεν θα έπινα τόσο, δεν θα έδινα δικαιώματα», αρά εγώ θα ήμουν ασφαλής.
«Εγώ δεν θα άφηνα ποτέ την κόρη μου χωρίς επίβλεψη να πάει στο σπίτι ενός άντρα», άρα η κόρη μου θα ήταν ασφαλής.

Και κάπως έτσι συντηρείται μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, όπου αν ακολουθήσεις συγκεκριμένα βήματα, το κακό δεν θα συμβεί, γιατί ζούμε σε έναν κόσμο δίκαιο που κακά πράγματα συμβαίνουν στους κακούς ανθρώπους και καλά στους κάλους. Που οι πλούσιοι έβγαλαν τα χρήματα τους επειδή δούλεψαν σκληρά και οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί γιατί δεν προσπαθούν αρκετά, δεν είναι έξυπνοι αρκετά. Δεν το αξίζουν.

Από τι ακριβώς μας προστατεύει η «υπόθεση ενός δίκαιου κόσμου» (The just world hypothesis) και για πόσο;

Τι θα γινόταν άραγε εάν την αμφισβητούσαμε;

Πόσο ευάλωτους θα μας άφηνε κάτι τέτοιο;

*Η Κατερίνα Ψαρροπούλου είναι Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας