Ποιες είναι οι καλές δεξιότητες;

Στην πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή, ο πρωθυπουργός υποστήριξε ότι στη χώρα μας η μακροχρόνια ανεργία συνυπάρχει με κενές θέσεις εργασίας και ότι υπάρχουν «αρκετές δουλειές που θα μπορούσαν να καλυφθούν αν οι υποψήφιοι διέθεταν βασικές δεξιότητες».

Ποιες είναι οι καλές δεξιότητες;
ΠΡΟΒΟΛΗ

Θα λεξιλογήσουμε λοιπόν γι’ αυτή τη λέξη, που ήδη κέρδισε το παροιμιωδες δεκαπεντάλεπτο της δημοσιότητας στα σόσιαλ.

Όπως πιθανότατα θα υποθέτετε, η δεξιότητα, ως λέξη, συνδέεται ετυμολογικά με το επίθετο «δεξιός», από το οποίο και θα αρχίσουμε την επισκόπησή μας.

Η λέξη «δεξιός» είναι αρχαία, μάλιστα ήδη μυκηναϊκή. Πιθανώς να έχει απώτερη ετυμολογική σχέση με το «δέχομαι». Για τους περισσότερους ανθρώπους το δεξί χέρι είναι το πιο ικανό, και αυτή η διαφορά καθόρισε από πολύ παλιά τη μοίρα της λέξης «δεξιός», που από τ’ αρχαία χρόνια πήρε μια σειρά θετικές σημασίες

Έτσι, ήδη από την αρχαιότητα, δεξιός σήμαινε και «επιδέξιος» ή «σωστός» ή «καλοφτιαγμένος» (π.χ. «Ευριπίδου δράμα δεξιώτατον»), ενώ επίσης πήρε τη σημασία «ευνοϊκός» στην οιωνοσκοπία.

Αντίθετα, η αριστερή πλευρά θεωρήθηκε δυσοίωνη και γι’ αυτό για να ονοματιστεί χρησιμοποιήθηκαν ευφημισμοί, όπως «ευώνυμος» -αλλά και το «αριστερός» ευφημισμός είναι, παράγωγο του «άριστος».

Την ίδια προτίμηση για τη δεξιά πλευρά την βλέπουμε και σε πολλές άλλες γλώσσες, όπου η λέξη για τον δεξιό έχει επίσης σημασίες σχετικές με τη δικαιοσύνη, την καταλληλότητα ή την ευθύτητα.

Για παράδειγμα στα αγγλικά right είναι ο δεξιός αλλά και ο σωστός, ο κατάλληλος, ο ευθύς, όπως και το δικαίωμα· στα γαλλικά droit, εκτός από τη δεξιά πλευρά, είναι το δίκαιο και ο ευθύς, και παρόμοιες συμπτώσεις σημασιών έχουμε και στις άλλες ρωμανικές και γερμανογενείς γλώσσες, αλλά και στις σλαβικές. Και τo τουρκ. sağ εκτός από δεξιά/δεξιός σημαίνει και γερός, υγιής, ζωντανός.

Κι επειδή όταν χαιρετάμε κάποιον τού δίνουμε το δεξί μας χέρι, το ρήμα δεξιούμαι πήρε τη σημασία «καλωσορίζω κάποιον» (δίνοντάς του το δεξί χέρι) -από εκεί και η δεξίωση.

Επίσης, ευχόμαστε «να έρθουν όλα δεξιά» (δηλαδή ευνοϊκά), ενώ για να παινέψουμε έναν συνεργάτη μας για την ικανότητα και την προσφορά του λέμε ότι «είναι το δεξί μας χέρι».

Όταν μπαίνουμε στο καινούργιο μας σπίτι ή μαγαζί μπαίνουμε με το δεξί πόδι, για να φέρει γούρι, ενώ όταν κάποιο εγχείρημα ξεκινήσει καλά λέμε ότι «ξεκινήσαμε με το δεξί».

Αλλά βέβαια, η λέξη «δεξιός» έχει και πολιτική σημασία.

Στην πολιτική, η Δεξιά, όπως και η Αριστερά, γεννήθηκαν με τη Γαλλική επανάσταση.

Στις Γενικές Τάξεις, οι πιο ριζοσπαστικοί βουλευτές, εκείνοι που τάσσονταν υπέρ της κατάργησης της βασιλείας κάθονταν στα αριστερά έδρανα (όπως κοιτάζει ο πρόεδρος της συνέλευσης), ενώ οι πιο συντηρητικοί στα δεξιά. Αυτός ο διαχωρισμός σιγά-σιγά αποκρυσταλλώθηκε και παγιώθηκε στις επόμενες γαλλικές εθνοσυνελεύσεις, ιδίως μετά το 1815.

Στα ελληνικά, οι όροι “δεξιά” και “ακροδεξιά” είναι μεταφραστικό δάνειο από τα γαλλικά -η μονολεκτική εκφορά “ακροδεξιά” έχει γίνει πολύ συχνότερη σε τούτον τον αιώνα, παλιότερα συνηθιζόταν περισσότερο ο δίλεκτος όρος “άκρα δεξιά”.

Πάντως, ελάχιστα παγκοσμίως είναι τα κόμματα που έχουν στον τίτλο τους τον όρο “δεξιός” -και όσα τον έχουν συνήθως είναι ακροδεξιά. Προτιμούν να βάζουν στον τίτλο τους το έθνος, την ελευθερία, τη δημοκρατία και άλλα ηχηρά παρόμοια.

Και σε ατομικό επίπεδο, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, ο δεξιός πολιτικός σπάνια θα πει ότι είναι δεξιός -θα πει φιλελεύθερος, παλιότερα θα έλεγε εθνικόφρονας, συχνά θα πει «κεντροδεξιός»· η προσθήκη του πρώτου συνθετικού κεντρο-, τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά λειτουργεί όπως το γάλα στον καφέ ή τα παγάκια στο ουίσκι: σπάει την αψάδα, διευκολύνει την κατάποση.

Μόνο ακραίοι, όπως ο Μπογδάνος, επαίρονται ότι είναι δεξιοί. Για να το πω αλλιώς, αν κάποιος πολιτικός πει ότι είναι δεξιός, κατά πάσα πιθανότητα είναι ακροδεξιός· ο δεξιός λέει πως είναι κεντροδεξιός.

Ας περάσουμε τώρα και στο παράγωγο, τη δεξιότητα. Και αυτή η λέξη είναι αρχαία, αν και βέβαια με τον τύπο «δεξιότης».

Στα αρχαία η δεξιότης σήμαινε την επιδεξιότητα, ιδίως του μυαλού· την εξυπνάδα, την καπατσοσύνη ακόμα. Η πρώτη της εμφάνιση στη γραμματεία φαίνεται να είναι στον Ηρόδοτο, στο 8ο βιβλίο, όπου μας λέει ότι μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ο Ευρυβιάδης τιμήθηκε με στέφανο για την ανδρεία του ενώ ο Θεμιστοκλής «σοφίης δε και δεξιότητος», για τη σοφία και την ευστροφία του.
Ο Θουκυδίδης επίσης μας λέει ότι ο Κλέωνας θεωρούσε ότι «ἀμαθία τε μετὰ σωφροσύνης ὠφελιμώτερον ἢ δεξιότης μετὰ ἀκολασίας», δηλαδή η αμάθεια όταν συνδυάζεται με σωφροσύνη είναι πιο ωφέλιμη από την ασύνετη επιτηδειότητα. 

Βέβαια, στα αρχαία ελληνικά, όπως άλλωστε και στα νεότερα μέχρι πρόσφατα, η λέξη «δεξιότητα» είχε πρακτικά μόνο ενικό και είχε αντίθετο την αδεξιότητα. Σήμερα, δεξιότητα δεν είναι μόνο η ιδιότητα του επιδέξιου, η επιδεξιότητα δηλαδή, αλλά, ιδίως στον πληθυντικό, η ορισμένη ικανότητα για κάτι· με τη σημασία αυτή, οι δεξιότητες αποδίδουν το αγγλικό skill· παλιότερα θα κάναμε λόγο για «προσόντα».

Δεξιότητα δεν είναι βέβαια η ιδιότητα του πολιτικά δεξιού· τέτοια λέξη δεν υπάρχει με αυτή τη σημασία, παρ’ όλο που τώρα που συζητήθηκε η πρωθυπουργική ρήση στα σόσιαλ είδα και κάμποσα λογοπαίγνια για δεξιότητες και αριστερότητες.

Φυσικά, έχει βάση η άποψη ότι οι σπουδές πρέπει να αναπροσαρμοστούν ώστε να προσφέρουν κρίσιμες για την αγορά εργασίας δεξιότητες. Ωστόσο, το παράδειγμα που έφερε στην ομιλία του ο πρωθυπουργός, όταν ανέφερε ότι οι επιχειρηματίες του τουρισμού δυσκολεύονται να καλύψουν τις ανάγκες τους σε εργατικό δυναμικό, μας κάνει να σκεφτούμε ότι η βασική δεξιότητα που θα ήθελε ο πρωθυπουργός να αποκτήσουν οι νέοι μας είναι η ικανότητα να δουλεύουν σε συνθήκες γαλέρας, για ψίχουλα, χωρίς ωράριο και χωρίς ρεπό.

Από την άλλη, βλέποντας τις στρατιές μετακλητών που έχει βολέψει η νέα κυβέρνηση, ίσως η πιο βασική δεξιότητα, που υπόσχεται άμεση αποκατάσταση, να είναι η προϋπηρεσία στη ΔΑΠ. Πτυχίο δεν είναι απαραίτητο, διότι όταν αξίζει κανείς, όπως είχε πει και ο Άδωνης, είναι σαν να έχει δέκα πτυχία.

Τα κείμενα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν αποκλειστικά τον/την συντάκτη/τριά τους και οι όποιες τοποθετήσεις και θέσεις τους δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 20/20 Magazine.
Ακολουθήστε το 20/20 Magazine στο Google News, στο Facebook, το Twitter και το Instagram.
ΠΡΟΒΟΛΗ