Το προσωπικό δράμα και το όνειρο, είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι των ριάλιτι, όπου όλοι οι συμμετέχοντες έχουν ένα προσωπικό δράμα ή ένα όνειρο να διηγηθούν. Δεν αντιλέγω πως η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ένα μεγάλο δράμα για όλους μας. Κάποια στιγμή στην ζωή μας θα έρθει η ώρα που θα νιώσουμε με την πλάτη στον τοίχο και θα θελήσουμε να πιαστούμε από κάπου. Το πρόβλημά μου είναι πως τα ριάλιτι πουλάνε προσωπικό δράμα και όνειρα, όχι για το καλό των ανθρώπων, αλλά για το καλό της τσέπης τους.

Ακόμα και κάποια site όπως τα αθλητικά, που γνωρίζουν πως έχουν μια μεγάλη μερίδα σεξιστών, ρατσιστών και διάφορων μισαλλόδοξων, «τσιμπάνε» αυτές τις ειδήσεις με σκοπό το μπαζ, την φασαρία γύρω από το ζήτημα, τα κλικς και την διαφήμιση. Δίνει δεκάρα ένα αθλητικό σάιτ για την φυλομετάβαση του Αιμίλιου; Για την ορατότητα των τρανς; Μπλοκάρει ρατσιστικά στα όρια της νεοναζιστικής ευγονικής σχόλια ή τα αφήνει για το σούσουρο; Τα κανάλια, βγάζουν υποψήφιους πάντα επειδή το αξίζουν ή επειδή έχουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία που τους λείπει, όπως ένα επίδοξο μοντέλο 70 ετών που το πετάνε κλωτσηδόν στην πρώτη ευκαιρία επειδή «δεν μπορεί μωρέ»;

Τα κλειδιά για ένα επιτυχημένο ριάλιτι είναι η ταύτιση του τηλεθεατή με τον παίκτη και η ηθική ανωτερότητα

Σε μια μάχη καλού ριάλιτι και κακής κοινωνίας, τα ριάλιτι, όταν δεν επιλέγουν μέσω καταγωγής ή φύλου για να «ανοίξει» το κοινό τους, επιλέγουν πρόσωπα με τα οποία θα μπορούν να πουλήσουν ηθική ανωτερότητα. Δεν τρέχει αν προσπαθούμε να προκαλέσουμε δάκρυα στους παίκτες ή αν ντύσουμε την προσωπική τους ιστορία με δραματική μουσική. Όλα είναι θεμιτά γιατί πρέπει να κάνουμε εμπορική τηλεόραση. Ο νο1 τρόπος να κάνεις ένα επιτυχημένο ριάλιτι είναι η μαρκετινίστικα υπολογισμένη διαφορετικότητα. Όχι για να είσαι ηθικά σωστός και να χαρίσεις ορατότητα σε μια αδικημένη κοινωνική ομάδα. Αλλά για να απλώσεις τα άτομα και τις προσωπικότητες, να κάνεις το λεγόμενο spread, ώστε να υπάρχει έστω ένας χαρακτήρας που να μπορεί να ταυτιστεί ο τηλεθεατής. Όχι άνθρωπος. Χαρακτήρας, περσόνα. Δεν τους νοιάζει ο άνθρωπος είτε τον απογειώσουν, είτε τον καταστρέψουν. Αρκεί ο τηλεθεατής να κάνει relate (σ.σ. να ταυτιστεί) στα όρια της σαπουνόπερας, που παρακολουθείς φανατικά μια σειρά γιατί λατρεύεις έναν χαρακτήρα. Οπότε οι άνθρωποι καλούνται να πουλήσουν την προσωπικότητά τους ή να φτιάξουν από την αρχή μια περσόνα που θα κάνει γκελ στον κόσμο.

Στα ριάλιτι στοχεύουν να έχουν και άτομα που να είναι μαθηματικά ή ψυχολογικά βέβαιο πως θα τσακωθούν μεταξύ τους ώστε να υπάρξει αυξημένη τηλεθέαση και εντάσεις ή να τους φέρουν σε οριακό ψυχολογικό σημείο ώστε να κάνουν κάτι που δεν θα έκαναν υπό φυσιολογικές συνθήκες. Τα ριάλιτι λοιπόν, όχι μόνο εκμεταλλεύονται αλλά συχνά πυκνά χειραγωγούν τους παίχτες ώστε να αυξηθεί η τηλεθέαση. Το ζητούμενο είναι να τραβήξεις μια έντονη στιγμή 5 δευτερολέπτων και να την κάνεις να φανεί ως αιωνιότητα ή να στύψεις κάθε δευτερόλεπτο δράματος με ασπρόμαυρα, κρυφές κάμερες, slow motion ή δραματική μουσική. Αυτό (η αιωνιότητα) ισχύει και πιο πρακτικά, όπου μια εκπομπή μπορεί να σταθεί σε ένα σκηνικό 5 δευτερολέπτων, με τον ίδιο τρόπο που μια πρωινή κουτσομπολίστικη εκπομπή δημιουργεία ένα θέμα από ένα σχόλιο για να βγάλει 20 λεπτά ρεπορτάζ.

Εν αρχή ην το στόρι

Το στόρι μπορεί να σε φτιάξει ή να σε καταστρέψει. Στα πάντα. Από ένα ντοκιμαντέρ ως μια εκπομπή ριάλιτι με 10 άτομα στο μοντάζ και εκατοντάδες ώρες υλικού (πολλαπλές κάμερες σε πολλά σημεία) για μια εκπομπή. Σε ένα ριάλιτι μαγείρων που έχει συγκεκριμένο στόρι, οι προσωπικές ιστορίες έχουν πολύ πιο σημαντικό ρόλο, εφόσον δεν υπάρχουν ομαδικές δοκιμασίες ή διάδραση που μπορεί να βγάλει τσακωμούς ή μπηχτές μεταξύ παικτών. Ο τηλεθεατής χωρίς να το αντιλαμβάνεται αντιμετωπίζει τους παίκτες του ριάλιτι ως ένα πείραμα που εκτυλίσσεται μπροστά του, όπου παρατηρεί, χαίρεται ή λυπάται και τον έλεγχο του πειράματος τον έχει η παραγωγή. Σε αυτό όμως το πείραμα, οι παίκτες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο χειραγωγούνται. Είναι στημένο το παιχνίδι γιατί το σενάριο έχει προχωρήσει πολύ μετά από αυτό που βλέπει ο τηλεθεατής και το μοντάζ είναι όπως αναφέραμε ανήθικο. Σε αφήνει με σκηνές αντιδράσεων των παιχτών και κοντινά πλάνα στο πρόσωπο, σου σερβίρει κάθε σκηνή, επιλέγοντάς την από διαφορετικές κάμερες για να βρουν την καλύτερη, γνωρίζοντας πως θα αντιδράσεις.

Όμως έχει έρθει ο καιρός να κατανοήσει ο καταναλωτής πως είναι και αυτός μέρος του πειράματος. Θα πάρουν το πλάνο δύο δευτερολέπτων ενός ανθρώπου που ανοιγοκλείνει ή γουρλώνει τα μάτια και θα προσθέσουν μουσική για να φαίνεται ως «σοκ» ή θα τοποθετήσουν προχρονολογημένα πλάνα στο χρονικό σημείο που τους βολεύει να φανεί. Μπορούν ακόμα να προσθέσουν ηχητικά την ατάκα ενός παίκτη, σε άλλο χρονικό σημείο που «κολλάει» ή «πουλάει» καλύτερα. Η ριάλιτι τηλεόραση δεν είναι πραγματικότητα, είναι τηλεόραση. Και έτσι το βλέπουν και οι ίδιοι οι παραγωγοί. Αν είναι απίστευτα εθιστική και απολαυστική για κάποιους; Σαφέστατα, αφού ενυπάρχει η ταύτιση τηλεθεατή-διαγωνιζόμενου σε κάθε δευτερόλεπτο του παιχνιδιού που του δημιουργεί από την απόλυτη χαρά μέχρι την απόλυτη απογοήτευση.

Οι Show Runners, οι παραγωγοί, οι σκηνοθέτες και οι υπεύθυνοι των καναλιών, κάνουν τα πραγματικά πειράματα με τις αντιδράσεις του τηλεθεατή στα κοινωνικά δίκτυα, τον φανατισμό για το πρόσωπο που ταυτίζεται και την τηλεθέαση προσπαθώντας να βελτιώσουν το προϊόν τους και... να πλουτίσουν. Ουσιαστικά μιλάμε για σαπουνόπερες με τον μανδύα της ριάλιτι τηλεόρασης. Αν κάποιος είναι ΟΚ με την εκμετάλλευση ενός ανθρώπου που θέλει απελπισμένα να πραγματοποιήσει το όνειρό του, μάλλον έχει θεοποιήσει την τηλεόραση.

Τις λύσεις τις δίνει η Κοινωνία και η Πολιτεία, όχι η Τηλεόραση. Τα καλύτερα στον Αιμίλιο, να είναι ευτυχισμένος και να κάνει όλα του τα όνειρα πραγματικότητα.