Η ερώτηση του τίτλου ακούγεται συγκεκριμένη κι ιδιαίτερη. Και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά της, φαίνεται να προκύπτουν απ’ τα ίδια τα Εξάρχεια. Φαίνεται. Δεν είν’ έτσι. Η ουσία της ερώτησης δε βολτάρει στην Πατησίων, δεν ανεβαίνει τη Στουρνάρη, δεν πίνει ρακές και τσίπουρα στη Μπενάκη. Η ουσία της ερώτησης κρύβεται προσεκτικά πίσω απ’ το επιτρέπεται.

Τι είναι τα Εξάρχεια; Μια περιοχή. Όμως κι ένα μίγμα κατοίκων, ένα χρώμα, μια άποψη, μια ιστορία, μια μνήμη με συγκεκριμένα αντανακλαστικά. Μια περιοχή σαν όλες τις άλλες, μα και σαν καμία τους. Το ίδιο θα πουν οι κάτοικοι για το Κουκάκι, τα Πετράλωνα, την Καλλιθέα, το Κολωνάκι, την Κυψέλη, την Κηφισιά, την Κοκκινιά ή τη Φιλαδέλφεια. Το ίδιο λεν οι κάτοικοι για τη Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, τη Λάρισα, την Πάτρα, τα Γιάννενα και την Κομοτηνή. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι πού, αφού το κάθε πού μπορεί να ‘χει δικά του κριτήρια και θέλω για τον κόσμο που φιλοξενεί. Αλλού ευρέα κι αλλού ευαίσθητα. Το ζήτημα είναι πώς. Πώς επιτρέπεις, πώς απαγορεύεις, πώς θέλεις ή δεν θέλεις κάποιον στα Εξάρχεια;

Προφανώς η συζήτηση βρίσκει την αφορμή της στον ξυλοδαρμό του Γιάνη Βαρουφάκη, αν κι ο ίδιος έσπευσε να ξεκαθαρίσει (ακριβώς για να μην πάρει η μπάλα τα Εξάρχεια) ότι η επίθεση έγινε από μπράβους της νύχτας κι όχι από κάποιου είδους αριστεριστές. Μοιραία ωστόσο, πριν γίνει αυτό το ξεκαθάρισμα, άνοιξε πάλι ένα πιθάρι που δεν είν’ εύκολο να κλείσει τώρα ούτε απ’ το Γιάνη, ούτε απ’ το θεριό, ούτε απ’ την ίδια την Πανδώρα που τού ‘βγαλε το καπάκι.

Για να κάνω την ερώτηση λιγάκι ακόμα προβοκατόρικη, άσε το ποιος, πιάσε το Γιάνης και κάν’ το Άδωνις, κάν’ το Πλεύρης (τζούνιορ ή σίνιορ), κάν’ το Βελόπουλος ή Πορτοσάλτε. Μπορεί ο υπουργός που δικαιολογεί το ψέμα περί «ασφάλειας σιδηροδρόμων» ή ο δημοσιογράφος που βλέπει «θυσία» στο δυστύχημα των Τεμπών, να κάτσει για φαγητό στα Εξάρχεια; Η απάντηση εδώ πρέπει να παίρνει νομική τελεία και κοινωνικό ερωτηματικό. Μπορεί. Όμως… μπορεί;

Με καθαρές κουβέντες: ο ζωτικός ιστός, το αστικό οικοσύστημα κάθε τόπου έχει τρόπους ν’ απαγορεύσει αυτό που δεν επιθυμεί. Αυτοί οι τρόποι δεν έχουν ανάγκη ξυλοδαρμών και προπηλακισμών. Το μπορεί, σ’ επίπεδο σωματικής ακεραιότητας, σ’ επίπεδο χρήσης βίας, σ’ επίπεδο πολιτισμού πρέπει να είναι σαφές. Ναι, μπορεί. Ή τέλος πάντων, πρέπει να μπορεί. Πρέπει να έχει το δικαίωμα να παρκάρει, να περπατήσει, να καθίσει, να συζητήσει, να σηκωθεί και να φύγει ασφαλής, ακέραιος και χωρίς συναπαντήματα με συμπεριφορές παρακμής. Οι κάτοικοι (πρέπει να) έχουν την υποχρέωση να του επιτρέψουν να υπάρξει στο χώρο υγιής. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, κανείς δεν έχει την υποχρέωση να του επιτρέψει να υπάρξει στο χώρο απροβλημάτιστα. Κανείς δεν υποχρεούται να τον αφήσει στην ησυχία του, κι εδώ κρύβεται ολόκληρη η ουσία της ερώτησης.

Μπορεί ένας υπουργός να περάσει το βράδυ του σ’ έναν χώρο που μια σειρά ανθρώπων θα του «ζητάει τα ρέστα»; Μπορεί ένας δημοσιογράφος να φάει το δείπνο του σ’ ένα εστιατόριο γεμάτο ανθρώπους που θα γιουχάρουν τις μπουκιές του; Μπορεί ένας άνθρωπος να συναθροιστεί με ομάδες πολιτών που τον απεχθάνονται; Ή καλύτερα, θέλει;

Όχι, δεν θέλει, κι αυτή είναι η μεγάλη δύναμη της ανθρώπινης κοινωνίας. Η δυσαρέσκεια γίνεται βλέμμα, γίνεται ψίθυρος, γίνεται φωνή, γίνεται στάση, γίνεται ερώτηση, τσιτάτο, σύνθημα, τραγούδι, γίνεται μια μικρή επανάσταση. Απολίτιστη κι απάνθρωπη όταν εναντιώνεται σε ανθρώπους για το χρώμα ή τα πιστεύω τους, μα εξαιρετικά πολιτισμένη και θεμιτή όταν εναντιώνεται σε ανθρώπους για τις πράξεις και τις κοινωνικές τους επιλογές. Το μήνυμα περνάει. Το μήνυμα είναι σαφές: δεν σε θέλουμε. Και πάντα φτάνει στον παραλήπτη του.

Αρκεί αυτό το μήνυμα; Αρκεί. Δίνει όλες τις απαντήσεις, πετυχαίνει το στόχο, και κυρίως, δεν δίνει ευκαιρίες. Ευκαιρίες σε κυβερνήσεις να ψιθυρίζουν σε πλατείες για άβατα και για περιοχές που πρέπει να καθαρίσουν. Ή ευκαιρίες σε μπράβους να χτυπάνε κρυμμένοι πίσω απ’ την επικινδυνότητα της γειτονιάς. Πάνω απ’ όλα, δεν δίνει ευκαιρία στη βία να υπάρξει, ν’ αναπτυχθεί και να γεννήσει. Κι αν το κράτος ή ο υπόκοσμος θέλουν γεννητούρια, θα ‘ναι αναγκασμένοι τότε ν’ αναγνωρίσουν το παιδί τους.

Ποιος επιτρέπεται λοιπόν να τρώει στα Εξάρχεια; Αν με ρωτάς, όλοι. Ποιος θέλει να τρώει στα Εξάρχεια; Αυτή είναι μια πολύ διαφορετική ερώτηση…