ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΑΝΣΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ*

Μάγισσες!

Αγαπημένη μεταμφίεση μικρών και μεγάλων κοριτσιών και ανταγωνίστρια των περισσότερων παραμυθιών, η μάγισσα έχει βρει μία θέση στην μοντέρνα παγκόσμια κουλτούρα.

Καταβολές

Σύμφωνα με την παγανιστική παράδοση των περισσότερων πολιτισμών όπως την παράδοση πολιτισμών των Ιθαγενών Αμερικανών και των Ανατολικών Σλάβων, η μάγισσα δεν αποτελούσε μια απαραίτητα κακή φιγούρα. Οι μάγισσες και γενικά η μαγεία ήταν μια μάλλον ουδέτερη δύναμη, που συχνά κατέληγε να αποδίδει δικαιοσύνη (επιβραβεύοντας τους δίκαιους ή τιμωρώντας τους ενόχους). Οι γυναίκες που εξασκούσαν μαγεία, συχνά ήταν οι «σοφές» που απομακρύνονταν από τις οργανωμένες κοινωνίες για να ασχοληθούν με τη γη, τα ζώα και τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων.

Η εκδίωξή τους από την κοινωνία ήρθε αργότερα.

Η επιρροή του Χριστιανισμού

Με την έλευση του Χριστιανισμού, στις περισσότερες χώρες της Δύσης η μάγισσα άρχισε να παίρνει την πιο σύγχρονη –και κατά τη γνώμη μου, γελοία μορφή της (αν είχε πράγματι μαγικές ικανότητες και μπορούσε να φέρει τον έρωτα, τον θάνατο και την αρρώστια, αν μη τι άλλο θα μπορούσε να βρει ένα πιο βολικό καπέλο!). Αλλά ας γυρίσουμε στα των μαγισσών και του Χριστιανισμού.

Ο Χριστιανισμός είχε καταφέρει ήδη από την Παλαιά Διαθήκη να δαιμονοποιήσει την γυναίκα, την σεξουαλικότητα και τη νοημοσύνη της, ανεβάζοντάς την ταυτόχρονα στα μάτια όλων για τις πιο μυστηριώδεις ικανότητές της όπως την ικανότητα να φέρνει παιδιά στον κόσμο και τον πλούσιο συναισθηματικό της κόσμο.

ΠΔ: Έξοδος 22:18 «Καμιά μάγισσα δεν πρέπει να αφήνεις να ζει»

Έτσι, περίπου στα μέσα της πρώτης χιλιετίας, ο πανικός με τις μάγισσες και τις πρακτικές τους έφτασε σε νέα ύψη. Οποιαδήποτε γυναίκα συμπεριφερόταν ύποπτα- οτιδήποτε και αν σήμαινε αυτό- σύμφωνα με τη γνώμη της τότε κοινωνίας στην οποία επικρατούσε ο φόβος, ο αναλφαβητισμός και η άγνοια για τις επιστήμες, καθιστούσε τη γυναίκα υπόλογη για κατηγορίες μαγείας. Ας μην ξεχνάμε φυσικά πως σε μία εποχή κατά την οποία η κυριαρχία του άνδρα ήταν καθολική και αδιαμφισβήτητη, ο μισογυνισμός ήταν αχαλίνωτος και η μαγεία αποτελούσε μία ακόμη ευκαιρία για να εκφραστεί.

Ερευνητές υπολογίζουν ότι στην Ευρώπη και την κατεκτημένη Αμερική, οι θάνατοι που προέκυψαν από δίκες μαγισσών κατά το 1450-1750, άγγιζαν τους 40.000-50.000. Φυσικά αυτός ο αριθμός προκύπτει από ελάχιστες επίσημες πηγές και αφορά μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι συνολικές απώλειες γυναικών που κατηγορούνταν ως μάγισσες, δυστυχώς ήταν λογικά πολύ περισσότερες.

Οι μάγισσες σήμερα

Τα μεσαιωνικά κυνήγια μαγισσών ήταν απλά αφορμές για την κοινωνία να εκφράσει τον φόβο της για το άγνωστο και να βρει τον αποδιοπομπαίο τράγο για τα κακά που μάστιζαν την ανθρώπινη ζωή τότε. Η ίδια άγνοια συνεχίζει να εκφράζεται μέσω κατηγοριών για μαγεία σε αναπτυσσόμενες χώρες μέχρι και σήμερα, ενώ ο φόβος για τις μάγισσες έχει μείνει ως συλλογική κοινωνική ανάμνηση στην παράδοσή μας. Μάλιστα, η "κακία" των μαγισσών συνεχίζει να υπογραμμίζεται μέχρι και σήμερα, ωστόσο πλέον γίνεται σποδεκτή και αγαπητή (;).

Οι γυναίκες κάνουν μία προσπάθεια να επανοικειοποιήσουν (το γνωστό “reclaiming”) αυτό το παρελθόν τους, αντί να προσπαθήσουν να το ξεχάσουν με ενοχικό τρόπο. Έτσι, η ποπ-κουλτούρα έχει γεμίσει με witchy πράγματα, από μόδα και διακόσμηση μέχρι ταινίες και σειρές, σε μία προσπάθεια να θυμίσουν σε όλους τη δύναμη των μαγισσών.

Ταυτόχρονα, νέες ιστορίες προσπαθούν να αλλάξουν το narrative της κακιάς μάγισσας, δείχνοντας πόσο πληγωμένες ή δίκαιες είναι στην πραγματικότητα, ενώ η εμπορική μορφή της μάγισσας αγκαλιάζεται από όλους, σε μία προσπάθεια να προχωρήσουμε σε μία νέα κατανόηση της μάγισσας ως μία πανίσχυρη γυναίκα.