Πώς η Joni Mitchell έγραψε το ωραιότερο τραγούδι των Χριστουγέννων

Έφτασε πάλι αυτή η στιγμή του χρόνου. Χριστούγεννα θα πει τραγούδια, μουσικές, που παίζουν με τελετουργικό τρόπο κάθε χρόνο. Ο Ματθαίος Λεωνίδας γράφει για το δικό του πιο όμορφο τραγούδι των Χριστουγέννων. Ένα τραγούδι που δεν είχε καμία πρόθεση να θεωρηθεί εορταστικό: το “River”, της Joni Mitchell.

Πώς η Joni Mitchell έγραψε το ωραιότερο τραγούδι των Χριστουγέννων
ΠΡΟΒΟΛΗ

Τα σκυλιά την έχουν αράξει. Ιδιοκτήτες και λοιποί ευεπίφοροι σπεύδουν να συνεορτάσουν. Χωρίς άλλοθι. Το επιβάλλει η εποχή, αφού το δαιμόνιο ενεδρεύει. Ευχάριστοι καλαντισμοί, πάνινα ελαφάκια, λαμπιόνια πνιγμονές, οι ουρανοί αγάλλονται κραδαίνοντας αιχμηρά λοστάρια. Οι γυαλιστερές, λιπαρές πουτίγκες και τα φωταγωγημένα μελομακάρονα των βιτρινών. Υγρές μυτούλες γυαλίζουν στην πλατεία. Το προσπαθείς. Θα πάω με το φλόου, λες, κι όσο αντέξεις. Φλύαρο κάδρο, δεν σε χωρά. Γι’ αυτό αναπτύσσεις την τάση να επιστρέφεις πίσω. Κόντρα στις μαξιμαλιστικές αναπαραστάσεις. Σαν να ξεκλειδώνεις την κόλαση, με μια φράση. Ανεξαγόραστο συναίσθημα.

Αν θεωρείται ασθένεια η παρελθοντολαγνεία, εγώ νοσώ, το παραδέχομαι. Τα δικά μου ίδια Χριστούγεννα εδώ και δέκα συναπτά.

 

Αρχειακό υλικό. Η βάφτισή σου. Ο τρίχρονος εαυτός σου σε κοντόχοντρο σώμα που μοιάζει με νεοσσό πιγκουίνο. Σε βλέπεις έτσι πιθαμιάρικο κι ανακλαδίζεσαι με θυμηδία. Μετά τα άλμπουμ με τις φωτογραφίες. Αποτυπώσεις ζωής ατάκτως ερριμμένες. Τέταρτα Χριστούγεννα στο Andernach. Τα δώρα του Nikolaus και η παράδοση του Adventskalender. Μετά Χριστούγεννα επαναπατρισμού στα έξι. Η μυρωδιά του ψημένου κρέατος και γύρω ένα πέταλο από ξέχιονα βουνά. Ο πατέρας σου αγιοβασίλης. Η γεροδεμένη κορμοστασιά του κάτω απ’ τη στολή, υπόσχεση αιώνιας ασφάλειας. Κατόπιν κακομούτρης έφηβος, γκρίνια κι έκρηξη ορμονών. Φοιτητής. Οι πονταρισιές σου αίφνης αναθάλλουν. Μετά η ενηλικίωση. Λιγοστεμένοι πια. Κάθε πέρσι και καλύτερα.

Έφτασε πάλι αυτή η στιγμή του χρόνου. Χριστούγεννα θα πει τραγούδια, μουσικές. Ποιος Michael Bublé, δεν τα μπορώ τα τόσο φλώρικα. Όχι. Αυτά που παίζεις με τελετουργικό τρόπο κάθε χρόνο τέτοιες μέρες. Κάτι soundtrack του Alexandre Desplat. Το “Seasons of Love” από το μιούζικαλ Rent. O Bowie κι ο Mercury στο “Do They Know It's Christmas”. Χριστούγεννα στου Λιναρντό. To “O Holy Night” έτσι όπως μόνο η Celine Dion θα μπορούσε να το πει. Οι κορόνες στο τέλος, περίθαλψη προς θάνατον. Τα Ημισκούμπρια που μιλάνε για «το ελάφι του Αϊ Βήτα», η Μποφίλιου που κατάλαβε, «ό,τι κατάλαβε, όπως κατάλαβε, όσο κατάλαβε». Πρωτοχρονιά στου Λιναρντό. Κλείνοντας, όλοι μαζί το “Auld Lang Syne” με πετυχημένη σκωτσέζικη διάλεκτο. Πάλι συγκινείσαι; Τι πράγμα είν’ αυτό. Τη φωτιά στο τζάκι σβήνει το πιο όμορφο τραγούδι των Χριστουγέννων. Το River”, της Καναδής ιέρισσας της folk Joni Mitchell. Που θα ΄πρεπε να παίξει πρώτο, αλλά παίζει πάντα τελευταίο.

Είναι όμορφο γιατί πονάει. Χτυπάει κόκαλο, όπως λένε. Μαζοχιστικά, λες και η οδύνη είναι στόχος ζωής. Πάντα με το μάγουλο πάνω στο μάτι της κουζίνας. Κάθε φορά που το ακούω μου ζουλάει ηδυπαθώς την καρδιά. H δόλια η Mitchell δεν ακούγεται καθόλου εντάξει στο τραγούδι. Μετάνοια και αυτομίσος. Χειρότερο από το να τα έχει απλώς παρμένα. «Μακάρι να είχα ένα ποτάμι για να φύγω μακριά κάνοντας πατινάζ πάνω του. Έκανα το μωρό μου να κλάψει. Έκανα το μωρό μου να πει αντίο. Πήγα και έχασα την καλύτερη αγάπη που είχα ποτέ.» Η ίδια δεν είχε καμία πρόθεση να γράψει ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι, αφού απλώς αναφέρεται στην περίοδο προς τα Χριστούγεννα κι όχι στη γιορτή καθαυτή, αλλά να που κατέληξε να συντροφεύει ή να προαναγγέλλει αυτές τις χαρούμενες και συνάμα μουδιασμένες μέρες.

Θα το βρεις μες στο “Blue”, στον πιο εξομολογητικό ίσως δίσκο της, που κυκλοφόρησε το 1971. Τον Ιούνιο που μας πέρασε γιόρτασε 50 χρόνια. Μισός αιώνας απ’ το δικό της, διαπερατό μπλε. Είτε το δεις ως ένα ταξιδιωτικό ημερολόγιο μουσικών, είτε ως ένα υστερόγραφο χωρισμού, η κληρονομιά του έγκειται στο ότι τα δέκα κομμάτια των δύο πλευρών του χαρακτηρίζονται απ’ την απόλυτη συναισθηματική διαφάνεια. Απ’ το “Carey” ως το “A Case of You”. Ένα βίαιο ξεχείλισμα εσωτερικότητας. Τραγούδια στα οποία κάθε νότα αποτελεί μια ειλικρινή κατάθεση εαυτού, κι ας μην ακούγονται καλογυαλισμένα. Μάλλον έτσι κατακτιέται η αθανασία. Με την ανακριβή ακρίβεια μιας λαιμητόμου.

Όποιος κι αν έχει τραγουδήσει το “River”, η σπουδαία Tori Amos, ο καλλίφωνος νεαρός Ben Platt, o αισθαντικός Sam Smith, η θεατρική Lea Michele, κανείς δεν καταφέρνει να αποστάξει μέσα απ’ την ερμηνεία του την ωμότητα της Mitchell. Παραπονιάρικη, εύθραυστη φωνούλα. Κουταβίσια ενοχή. Προφανώς και η τραγουδοποιός θέλει να δραπετεύσει απ’ τη μιζέρια στην οποία τη βύθισε ένας πρόσφατος χωρισμός. Ξεκινά με μια μάλλον άκεφη παραλλαγή του παραδοσιακού “Jingle Bells” κι έρχεται να σαρκωθεί σε κάτι αμετάκλητο. Που αρμόζει χωρίς καμία επιφύλαξη στην εποχή. Γιατί, ας το παραδεχτούμε, πέρα από τα ευχολόγια και τις εικονικές εκεχειρίες, είναι πολλοί που τέτοιες μέρες τα βάζουν με τον εαυτό τους. Όχι απαραίτητα γιατί αναπολούν τα περασμένα, αλλά γιατί αναζητούν κάτι στο παρόν τους.

Γι’ αυτό και η δύναμη του συγκεκριμένου τραγουδιού έγκειται στο ότι περιλαμβάνει εντός του όλους τους ανθρώπους που τέτοιες μέρες βρίσκονται παρασυρμένοι από αισθήματα απώλειας, μοναξιάς, χαοτισμού, ακόμα και ωχαδερφισμού. Το δίστιχο «τρίγωνα, κάλαντα, στο μικρό χωριό/ και χτυπάει χαρούμενα το καμπαναριό» δεν εκφράζει τους πάντες. Είναι μια γλυκόπικρη περίοδος τα Χριστούγεννα. Απ’ τη μία η χαρά και η γιορτή με την οικογένεια και τους αγαπημένους κι απ’ την άλλη η σκέψη τρέχει σ’ αυτούς με τους οποίους δεν μοιράζεστε αυτές τις στιγμές γιατί είναι μακριά, γιατί έχετε χαθεί, γιατί δεν είναι πια στη ζωή. Και τότε είναι που η ακονισμένη επιφάνεια ενός παγωμένου ποταμού μοιάζει ιδανική όσο ποτέ για να ξεφύγει κανείς. Επενδύστε, λοιπόν, σ’ ένα καλό ζευγάρι παγοπέδιλα. Δεν έχετε τίποτα να χάσετε.

“It's coming on Christmas

They're cutting down trees

They're putting up reindeer

And singing songs of joy and peace

Oh, I wish I had a river

I could skate away on.”

Φωτογραφίες: ©Joel Bernstein

Η Joni Mitchell κάνει πατινάζ στη λίμνη Μεντότα, κοντά στο Μάντισον του Ουισκόνσιν, Μάρτιος 1976. Χρησιμοποιήθηκαν για την κυκλοφορία του album “Songs of a Prairie Girl”.

Ακολουθήστε το 20/20 Magazine στο Google News, στο Facebook, το Twitter και το Instagram.
ΠΡΟΒΟΛΗ