Δεν είναι το μοναδικό μουσικό έργο ή τραγούδι με εκατομμύρια προβολές στο YouTube για φέτος, ωστόσο το «Για να μην τα χρωστάω» του Μιθριδάτη αποτελεί αναμφίβολα το πιο πολυσυζητημένο της χρονιάς που φεύγει.

Και όχι άδικα. Το να φτάνει ένα μουσικό έργο με κοινωνικοπολιτικό -πόσο μάλλον με αντικυβερνητικό- περιεχόμενο τα 2,4 εκατ. προβολές δεν είναι κάτι που μπορεί να συμβεί κάθε μέρα στην εποχή της κυριαρχίας των αλγόριθμων. 

Όλο αυτό, βεβαίως, όπως μου εξηγεί ο Μιθριδάτης, συνοδεύτηκε από το ανάλογο καλλιτεχνικό τίμημα. Ωστόσο, δεν μου φάνηκε σε κανένα σημείο της συζήτησής μας ότι το έχει μετανιώσει ή ότι θα έκανε οτιδήποτε διαφορετικά. Και δεν θα μπορούσε, άλλωστε, καθώς η αποδοχή του «Για να μην τα χρωστάω» από το κοινό υπήρξε εντυπωσιακή.

Η κουβέντα μας ξεκινά από το αν αισθάνεται ότι το «Για να μην τα χρωστάω» είναι ακριβώς το ίδιο επίκαιρο σήμερα, επτά μήνες μετά την κυκλοφορία του.

«Όλα αυτά για τα οποία μιλάω συμβαίνουν ξανά και ξανά. Πολλοί μου λένε “α, πού το ΄ξερες”, “είσαι προφήτης”, “είσαι μάντης”, τίποτα από αυτά. Όλα αυτά τα πράγματα συνέβαιναν και πριν από επτά μήνες και πριν από δύο χρόνια. Και από τότε που ξεκίνησε η πανδημία με αυτή την κυβέρνηση συνέβαιναν αυτά. Κι όμως, τα ξεχνάνε οι άνθρωποι. Φαντάσου ότι πολλοί νομίζουν ότι το “Για να μην τα χρωστάω” είναι περσινό, ενώ βγήκε πριν από επτά μόλις μήνες».

Θεωρείς ότι κάποιος θα έχει λόγο να το ακούσει και μετά από 10 ή 20 χρόνια;

«Όταν βγήκε, μου το λέγανε πολλοί αυτό, ότι αυτό το έργο μπήκε στην ιστορία. Θέλω να πιστεύω ότι θα μείνει. Η αλήθεια είναι ότι έχει μία σταθερή πορεία όλους αυτούς τους μήνες, δηλαδή ο κόσμος το ακούει καθημερινά. Πάει καλά. Θα μπορούσε να πάει και ακόμα καλύτερα, γιατί φαντάσου ότι υπάρχει κόσμος που το μαθαίνει τώρα, έρχεται τώρα σε επαφή με αυτό. Νομίζω ότι είναι ένα έργο βαρύ, που κατά κάποιον τρόπο δημιουργεί και ένα είδος ενοχής στους ακροατές, δεν είναι εύκολο να το ακούσεις και να το ξανακούσεις και να το ξανακούσεις. Σε φέρνει σε δύσκολη θέση. Όσο κι αν συμφωνείς μαζί του, είναι δύσκολο να μπαίνεις σε αυτή την ψυχολογία συνέχεια, δεν είναι ένα έργο που το βάζει κάποιος να το ακούσει και χαίρεται».

Πάντως η ακρόασή του για μένα προσωπικά λειτούργησε λυτρωτικά, με την έννοια ότι επιτέλους κάποιος βγήκε με αυτοπεποίθηση και τα είπε. Και όσες φορές έτυχε να το ξανακούσω, το ένιωσα αυτό το boost.

«Καταλαβαίνω αυτό που λες, αλλά μπορεί να μη λειτουργούν όλοι έτσι. Πολλοί μπορεί να ένιωσαν αυτό το boost που λες, και αυτός ήταν και ο σκοπός μου, αλλά πολύς κόσμος μπορεί να έρχεται και σε αμηχανία, σε δύσκολη θέση. Όλη αυτή η αλήθεια που σου “τρίβω στη μάπα” δεν είναι και εύκολο να τη διαχειριστείς. Το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι είναι “ωραία, κι εγώ τι κάνω τώρα;”. Εσύ βρίσκεσαι σε ένα συγκεκριμένο site που κάνει πράγματα, κάνει αγώνα, κάνει κόντρα, κάνει κάτι. Ενημερώνει τον κόσμο, πληροφορεί τον κόσμο, δίνει στοιχεία, που αυτή τη στιγμή είναι αγώνας να το κάνεις αυτό, που δεν μαθαίνει κανένας τίποτα. Αν δεν υπήρχε δηλαδή το διαδίκτυο, δεν ξέρω τι θα κάναμε. Βέβαια, τα έχουν κάνει τόσο σκατά, που δεν χρειάζεται ούτε το διαδίκτυο ούτε η τηλεόραση για να σου λέει τα αντίθετα. Ο κόσμος ζει πλέον τη βία στο πετσί του. Τι να του πει τώρα η τηλεόραση για το πόσο καλή είναι αυτή η κυβέρνηση όταν θα του έρθει η ΔΕΗ; Δεν θα του πληρώσει τη ΔΕΗ ο Σκάι. Σου λέω ένα απλό παράδειγμα, δεν σου λέω για τους ανθρώπους που τους βγάζουν από τα σπίτια τους με covid. Όλα αυτά τα ζει ο κόσμος στο πετσί του».

Οπότε ένα έργο σαν το «Για να μην τα χρωστάω» έρχεται και τους υπενθυμίζει αυτή τη δύσκολη πραγματικότητα;

«Ακριβώς. Και υπάρχουν και αυτοί που αρνούνται να δουν την πραγματικότητα. Νομίζω ότι το βλέπουμε αυτό συνέχεια. Όχι φυσικά επειδή πιστεύουν ότι η κυβέρνηση αυτή είναι καταπληκτική. Μιλάω για ανθρώπους που δεν θέλουν να δεχτούν ή να μη δείξουν το πόσο άσχημα ζουν τη ζωή τους αυτά τα δύο χρόνια ή και πιο πίσω. Οπότε δεν ξέρω κατά πόσο θα τους έκανε καλό να ακούνε και να ξανακούνε το “Για να μην τα χρωστάω”. Άσε που υπάρχουν και πάρα πολλοί που μου στέλνουν, ακόμα και σήμερα, ότι πάνε να το ποστάρουν και το Facebook τούς κάνει διάφορα».

O Μιθριδάτης στο 2020mag.gr: «Με την κυβέρνηση Μητσοτάκη ζούμε πράγματα που δεν έχουμε ξαναζήσει» (Podcast - Part 1)

Αυτό το «μυστήριο» δεν έχει λυθεί ακόμα; Το έχω ακούσει κι εγώ από πολλούς.

«Ανεξάρτητα από αυτό που έγινε με τις τάσεις, μου έστειλε ένας φίλος πρόσφατα ότι πήγε να το ποστάρει και του έβγαλε ειδοποίηση ότι το κομμάτι εμπεριέχει fake news. Δηλαδή, αν έχεις τον Θεό σου! Όταν έχουμε φτάσει στο σημείο η τέχνη να εμπεριέχει fake news, καταλαβαίνεις ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά παγκοσμίως. Και πολλοί το είπανε από την αντίπερα όχθη, ότι είναι fake news. Εγώ, όπως είχα πει και σε μία άλλη συνέντευξή μου, θα μπορούσα να πω ότι τα μαλλιά του Άδωνη είναι εμπριμέ. Το να βγεις και να μου πεις ότι είναι fake news, κάτι δεν έχεις καταλάβει. Εγώ δεν γράφω ένα δημοσιογραφικό άρθρο, γράφω στίχους. Μπορώ να γράφω ό,τι θέλω, ακόμα και πράγματα που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα κάποιων εκεί έξω. Μπορεί να γράψω ότι ο Μητσοτάκης έχει κάνει μεταμόσχευση για να έχει τέσσερις ρώγες να δείχνει το καλοκαίρι. Θα μου λέγανε ότι είναι fake news, επειδή ο Μητσοτάκης δεν έχει τέσσερις ρώγες;».

Και σίγουρα το έργο δεν είναι fake news αναφορικά με τον τρόπο που αισθάνθηκες και το έγραψες. Όπως ένιωσες, έτσι δεν έγραψες;

«Εννοείται. Φαντάσου όμως ότι κάποιοι μπήκαν στη διαδικασία να υποστηρίξουν ότι περιέχει fake news. Και μιλάμε για ένα μουσικό έργο». 

Το γεγονός ότι το είδαν και το άκουσαν εκατομμύρια άνθρωποι, αποτελεί για σένα μια νίκη και μια απόδειξη ότι η τέχνη μπορεί να έχει λόγο σε όσα ζούμε σήμερα;

«Φυσικά και η τέχνη έχει λόγο. Και πολύ καλά έκανες που χρησιμοποίησες τον όρο νίκη και όχι επιτυχία. Μου ακούγεται πολύ κόντρα να είναι επιτυχία κάτι που ξεβρακώνει την αποτυχία μίας χώρας και ενός λαού. Γιατί τον λαό βάζω μπροστά και μετά την κυβέρνηση, αυτή η κυβέρνηση δεν μπήκε μόνη της. Πολλοί λένε ότι δεν έχουμε χούντα, είναι εκλεγμένη από τον λαό αυτή η κυβέρνηση, και το λένε προς υπεράσπιση της κυβέρνησης αυτής. Όμως είναι πολύ προσβλητικό που έβγαλε αυτή την κυβέρνηση ένας λαός με εκλογές. Το λένε για υποστήριξη της κυβέρνησης, αλλά δεν είναι υποστηρικτικό απέναντι στον λαό που τους ψήφισε. Οπότε, δεν είναι καλό επιχείρημα. Το να έχεις ένα χουντικό καθεστώς που σου επιβλήθηκε με πραξικόπημα δικαιολογείται, το να έχεις χουντικό καθεστώς με επιλογή του λαού είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα. Μην το λέμε για καλό λοιπόν αυτό, είναι για να ντρεπόμαστε αυτό το πράγμα. Δεν έχουμε κανένα άλλοθι σαν λαός».

Το θεωρείς όμως μια νίκη;

«Βεβαίως και το θεωρώ μια νίκη. Με κόστος βέβαια, όπως όλες οι νίκες. Αλλά είναι η νίκη μιας μάχης, όχι ενός πολέμου. Και όπως το είδαμε και αποδείχτηκε, ήμουν μόνος μου. Μόνος μου το έκανα και υποστηρίχτηκα από πάρα πολύ λίγους, εκτός από μία μερίδα κόσμου φυσικά, αρκετά μεγάλη, που βεβαίως με υποστήριξε. Και πέρα από κάποια λίγα Μέσα που είχαν το κουράγιο να το κάνουν, δεν είδα κανέναν άλλο να μπαίνει μαζί μου σε αυτή τη μάχη».

Παρ’ όλα αυτά το μήνυμα πέρασε, ότι και μία μεμονωμένη φωνή μπορεί να φτάσει δυνατά στον κόσμο.

«Και το άλλο μήνυμα πέρασε, όμως, ότι κανένας δεν την ακολούθησε. Είναι κι αυτό το μήνυμα. Γιατί αν θέλουμε να κάνουμε έναν απολογισμό, ήταν πάρα πάρα πολύ λίγοι οι συνάδελφοι που με υποστήριξαν. Θα σταθώ στους συναδέλφους, γιατί έκανα κάτι που κανείς άλλος δεν έκανε από αυτούς που κάνουμε το ίδιο επάγγελμα. Άλλοι που ήταν δημοσιογράφοι, ήταν αρθρογράφοι, ήταν λογοτέχνες, μπορεί και να το έκαναν, όπως και συνέβη. Αλλά ποιος μουσικός το έκανε αυτό; Μπορεί να μιλήσαν κάποιοι από εδώ κι από εκεί, πιστεύω πολύ λίγοι, αλλά έφτασε κάπου το μήνυμά τους; Αυτό είναι το θέμα, γιατί το δικό μου μήνυμα έφτασε. Καλά έκαναν και μίλησαν αν μίλησαν, αλλά το θέμα είναι, έφτασε το μήνυμα; Και εντάξει, ο καθένας με την τέχνη του. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό που έκανα εγώ δεν μπορούσε κανένας άλλος να το κάνει, να φτιάξει ένα έργο 12 λεπτών με 280 δίστιχα. Δεν λέω να κάνουν κάτι τέτοιο, αλλά ο καθένας με ό,τι μπορεί κάτι να κάνει. Οπότε είτε δεν μπορούσαν είτε δεν ήθελαν, ή και τα δύο μαζί, εκεί καταλήγω».

Εσύ πάντως το έκανες όπως ακριβώς ήθελες και όλο αυτό είχε πολύ μεγάλη απήχηση, δεν είναι αυτό μία επιβεβαίωση;

«Φαντάσου ότι και για τη διάρκεια των 12 λεπτών δεν ήμουν σίγουρος, μη σου πω ότι η ζυγαριά έγερνε προς το ότι θα είναι πρόβλημα. Αλλά ναι, έτσι ήθελα να το κάνω, δεν την υπολόγισα τη ζυγαριά. Είναι σημαντική αυτή η επιβεβαίωση που λες, αλλά πολεμήθηκα κιόλας. Είχα ισχυρό πόλεμο και είχα και τίμημα. Και καταλαβαίνω αυτούς που δεν τολμούσαν ούτε καν να υποστηρίξουν το έργο μου δημόσια. Τους καταλαβαίνω».

O Μιθριδάτης στο 2020mag.gr: «Οι νέοι άνθρωποι και η τέχνη ήταν πάντα ο νούμερο ένα στόχος των συντηρητικών καθεστώτων» (Podcast - Part 2)

Ποιο κομμάτι αυτού του τιμήματος σε δυσκόλεψε πολύ;

«Μετά από αυτό που έκανα, δεν πίστευε κανένας ότι κάθε μέρα δεν θα έχω εμφάνιση. Σε πληροφορώ ότι από τις 25 Μαΐου που κυκλοφόρησε το “Για να μην τα χρωστάω”, δούλεψα τον Σεπτέμβρη που με πήραν στο φεστιβάλ της ΚΝΕ. Όχι με δική μου επιλογή, φυσικά. Δεν είχα ούτε μία πρόταση. Μία πρόταση είχα από την Κρήτη για δύο εμφανίσεις, και πάνω που ετοιμαζόμουν να πάω να παίξω, για κάποιους λόγους, ακυρώθηκε και αυτό».

Μου κάνει τεράστια εντύπωση αυτό, παρά τα όσα ζούμε...

«Πίστευες εσύ ότι, μετά από όλο αυτό που έγινε με το έργο, θα ξαναδούλευα στις 13 Σεπτεμβρίου; Ούτε ένα live. Όχι ότι δεν το φανταζόμουν, δεν είμαι κανένας τρελός, ήξερα πολύ καλά τι έκανα. Όταν τον Σεπτέμβρη με πήρε ο Σταμάτης Κραουνάκης και με ανέβασε στη συναυλία του στο Θέατρο Βράχων ως guest, είχα να πιάσω μικρόφωνο 19 μήνες. Και αυτές ήταν οι εμφανίσεις μου, με τον Σταμάτη Κραουνάκη που δεν φοβήθηκε να με πάρει και στο φεστιβάλ της ΚΝΕ που επίσης δεν φοβήθηκαν να με πάρουν. Γιατί δεν ήταν μόνο αυτοί που διαφωνούσαν μαζί μου με αυτό που έκανα και δεν με πήραν, ήταν και αυτοί που φοβήθηκαν. Ειδικά τον πρώτο καιρό που κυκλοφόρησε το έργο, με έκαναν εντελώς πέρα, δεν εμπλεκόταν κανείς μαζί μου. Όλα αυτά που σου λέω μπορείς να τα γράψεις. Γιατί ο κόσμος πιστεύει ότι έβγαλα κάτι χειροπιαστό από όλο αυτό. Δεν το είδαν ούτε καν εμπορικά, για να κονομήσουν. Όπως και οι χορηγίες κόπηκαν, όπως καταλαβαίνεις».

Μάλιστα...

«Ήξερα πού πήγαινα. Γι’ αυτό και δεν τόλμησαν ούτε να το υποστηρίξουν. Δεχόμουν προσωπικά μηνύματα και τηλέφωνα από συναδέλφους για συγχαρητήρια, αλλά δημόσια δεν μιλούσε κανείς. Εκτός από τα αντικυβερνητικά Μέσα που με υποστήριξαν και τα φιλοκυβερνητικά που με πολέμησαν, όλοι οι άλλοι μόκο. Είτε συμφωνούσαν είτε διαφωνούσαν. Οι καλλιτέχνες είναι δύσκολο να παραδεχτούν τη νίκη, όπως είπες πριν, που μπορεί να κάνει ένας συνάδελφός τους. Δεν είναι πολύ εύκολο. Πρέπει να είσαι πολύ σίγουρος για τον εαυτό σου για να δώσεις τα εύσημα σε έναν συνάδελφο που έχει κάνει κάτι τέτοιο που εσύ δεν έκανες, για τον άλφα ή βήτα λόγο. Είναι τόσο λίγοι αυτοί που με υποστήριξαν που τους θυμάμαι έναν προς έναν. Και φυσικά δεν θα πάω στον χώρο μου του hip hop, γιατί θα γελάμε μέχρι αύριο. Εκεί να δεις πόσο επαναστάτες είναι όλοι τους, αυτοί που με υποστήριξαν μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού».

Αυτός ο δίαυλος επικοινωνίας που άνοιξες απευθείας με το κοινό, είναι ωστόσο ένα πολύ ισχυρό όπλο, και τον άνοιξες με τα χεράκια σου. Και δυναμώνει και την ιδέα ότι όταν κάποιος έχει να πει κάτι, ακόμα και μόνος του να το πει, μπορεί να ακουστεί.

«Είναι ισχυρό αυτό, αλλά το θέμα είναι πραγματικά να γινόταν κάτι με όλο αυτό. Είναι αστείο, αλλά θέλω να πάρω τηλέφωνο στο Μαξίμου ή να πάρω τον Μητσοτάκη στο προσωπικό ή υπηρεσιακό του τηλέφωνο, που είναι μόνιμα ανοιχτό όταν βρίσκεται σε διακοπές, και να του πω “μα σοβαρά τώρα, έφαγα τόσο πόλεμο επειδή πιστεύατε ότι θα ακολουθήσει τσουνάμι αντιδράσεων;”. Ούτε καν. Εμένα γι’ αυτό μου την πέσανε, τώρα σου λέει θα γίνει ο χαμός. Και τελικά έμεινα μόνος μου».

Ακόμα κι έτσι, το «Για να μην τα χρωστάω» έγραψε μέσα στο 2021 την ιστορία του.

«Σίγουρα, και όσο θα παραμένει δυστυχώς έτσι αυτή η κατάσταση, θα έχει και μέλλον. Μακάρι να έχει τη μοίρα που του αξίζει. Αν στάθηκα στην κουβέντα σε κάποια αρνητικά πράγματα, είναι γιατί ο κόσμος δεν τα παρατήρησε και καλό ήταν να τα μάθει. Δεν έχουν να κάνουν με το πόσο καλό ή κακό ήταν το έργο, εξάλλου τα θετικά τα είδαμε όλοι. Σίγουρα τα αρνητικά είναι πολύ λίγα σε σχέση με τα θετικά. Δεν έκανα ένα έργο να αρέσει σε όλους, δεν ήταν αυτός ο σκοπός εξάλλου, είναι ξεκάθαρο αυτό. Ακόμα και το γεγονός ότι το έργο όταν βγήκε δυσαρέστησε πολύ κόσμο, είναι μέσα στους στόχους μου».

Πώς νιώθεις με την υποστήριξη του κόσμου;

«Δεν ήταν κάτι που μπορώ να πω ότι το περίμενα και ότι ήταν αναμενόμενο. Στην εποχή που ζούμε, πραγματικά θα ήταν πολύ φιλόδοξο να περίμενα πως θα έχει αυτή την απήχηση που είχε. Περίμενα ότι θα έκανε αίσθηση στον χώρο μου, στη “φούσκα” μου όπως λέμε, σε έναν κύκλο δηλαδή όπου όλοι λίγο-πολύ συμφωνούμε, αλλά εκεί που έγινε η δουλίτσα για μένα -και η ζημιά για κάποιους άλλους- είναι ότι το έργο ξεπέρασε κατά πολύ αυτό το φράγμα. Ξαφνικά ακούστηκε από ανθρώπους που δεν περίμενα να φτάσει εκεί. Έφτασε δηλαδή το μήνυμα στον μέσο Έλληνα, πολύ πέρα από τον δικό μας χώρο ή τον χώρο της Αριστεράς γενικότερα. Ακούστηκε παραέξω και άρχισε να κλονίζει τα θεμέλια που στηρίζεται αυτό το σύστημα, έστω και αν δεν ακούστηκε ποτέ στην τηλεόραση. Γιατί ακόμα και αν με χτυπούσαν και το σχολίαζαν αρνητικά, ουσιαστικά θα το διαφήμιζαν σε ένα πολύ μεγάλο κοινό. Αλλά είμαι πραγματικά πολύ χαρούμενος που έκανε τη δουλειά του αυτό το “εργαλείο”. Και το αποκαλώ “εργαλείο” γιατί πάνω απ’ όλα το χρησιμοποίησε ο κόσμος, έγινε η δική του άμυνα σε όλα αυτά που ζήσαμε και ζούμε».

Φωτογραφίες: Λυδία Σιώρη

Ακούστε/θυμηθείτε τη διπλή συνέντευξη (Μέρος 1ο & Μέρος 2ο) που παραχώρησε ο Μιθριδάτης στον αρχισυντάκτη του 2020mag.gr, Κωνσταντίνο Ταχτσίδη. 

Την πρώτη του μεγάλη συνέντευξη μετά την «έκρηξη» του «Για να μην τα χρωστάω».