Δεσμοί Γυναικών (Lingui) - Μοχαμάτ Σαλέτ Χαρούν (2021)

Μόλις αρχίζεις να βλέπεις Αφρικάνικη ταινία, το καταλαβαίνεις αμέσως. Οι εικόνες που έχεις, οι προσλαμβάνουσες, παραπέμπουν σε ένα άλλο σύμπαν. Θαρρείς πως είσαι σε άλλο πλανήτη. Όλα είναι διαφορετικά.

Κι όλα είναι ταυτόχρονα τόσο ίδια.

Η ταινία του Χαρούν έχει ακριβώς το ίδια θέμα με το γαλλικό Γεγονός της Ωντρέ Ντιουάν, που κέρδισε πέρυσι τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία.

Από την γαλλική επαρχιακή πόλη του 1960 μέχρι την υποσαχάρια Αφρική σήμερα, η ζωή και το μέλλον χιλιάδων νεαρών κοριτσιών βρίσκεται σε κίνδυνο γιατί η κοινωνία κυβερνάται  από άντρες οι οποίοι αποφασίζουν για τη ζωή των κοριτσιών και το δικαίωμα τους στο σώμα τους.

Δυο νεαρά κορίτσια κινδυνεύουν να χάσουν τα πάντα και να οδηγηθούν σε επιλογές που δεν επιθυμούν, λόγω μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Οι -καθοριστικές- ομοιότητες σταματούν κάπου εδώ. Γιατί αυτό εδώ το σύμπαν το αφρικάνικο έχει τις δικές του παραμέτρους και υπακούει στους δικούς του κανόνες.

Έχει τα δικά του χρώματα. λαμπερά, της γης, τα swollen, bruised browns του Ντάρελ και τα γεμάτα πορτοκαλί, τα κεχριμπαρένια, τα αστραφτερά πράσινα, τα διαπεραστικά μπλε της νύχτας. Όλη η ταινία είναι ένα ασταμάτητο παιχνίδι με τα χρώματα που κυριολεκτικά κλέβουν την παράσταση.

Έχει τους δικούς του ήχους και τις δικές του σιωπές. Τα κινέζικα μηχανάκια που κορνάρουν στους χωματόδρομους που χαράσσουν την καρδιά της πρωτεύουσας, το βουητό της νεόκτιστης πόλης που προσπαθεί να επιβληθεί στη σαβάνα, ο ρυθμός από τα τύμπανα, οι μουσικές που διαχέονται. Οι χαμηλοί τόνοι στα περίχωρα της πόλης, η βαριά σιωπή στον ιδιωτικό χώρο, εκεί που κυοφορείται το δράμα. Ο ήχος των βημάτων πάνω στην άμμο.

Η Άνιμα είναι μια νέα γυναίκα που τα’χει βγάλει πέρα μόνη στη ζωή της γιατί είχε την ατυχία σε πολύ μικρή ηλικία να μείνει έγκυος εκτός γάμου και να κρατήσει το παιδί. Τη Μαρία -μια κούκλα- , η οποία σε ηλικία μόλις δεκαπέντε χρονών μένει κι αυτή έγκυος και αρνείται πεισματικά να αποκαλύψει στη μητέρα της τον οιονεί πατέρα. Η πρώτη αντίδραση είναι και για τις δυο γυναίκες η απελπισία: η Άνιμα ξεσπάει εξαγριωμένη στην κόρη της, κατηγορώντας την ευθέως για το κακό που τη βρήκε. Η Μαρία πέφτει στο ποτάμι για να πνιγεί.

Σύντομα όμως θα ενωθούν κι οι δυο σα μια γροθιά και θα κάνουν το αδύνατο δυνατό για να ξεφορτωθούν το ανεπιθύμητο έμβρυο.

Σε μια χώρα όπου αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Τόσο οι κρατικές δομές όσο και η θρησκεία βάζουν εμπόδια στο δρόμο των δύο γυναικών που βρίσκουν τρόπο να τα ξεπεράσουν: τις απαγορεύσεις, τις ενοχές που φορτώνει ο ιμάμης την Άνιμα, τα χρήματα που πρέπει να βρεθούν. Στην πορεία τους θα σταθούν αρωγοί και άλλες γυναίκες: η Φάτνα, η αδερφή της Άνιμα, που την έχει χάσει από τότε που η οικογένεια έδιωξε την Άνιμα από το σπίτι λόγω της παράνομης εγκυμοσύνης. Αλλά κι η νοσοκόμα, και η μαμή, όλες οι γυναίκες που τις περιβάλλουν και σπεύδουν να τις βοηθήσουν, συγκροτούν μία κοινότητα που συνδέεται με ιερούς δεσμούς - Lingui (που είναι και ο τίτλος της ταινίας) - αλληλεγγύης. Δεσμούς γυναικών. 

Ο Μοχαμάτ - Σαλέτ Χαρούν είναι ο μόνος γνωστός κινηματογραφιστής από το Τσαντ, μια από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, από την οποία μας φτάνουν ειδήσεις μόνο αν έχουν να κάνουν με έναν πόλεμο.

Έτσι όπως κανείς δε νοιάζεται στην πραγματικότητα για το τι συμβαίνει στην υποσαχάρια Αφρική, ο Χαρούν ο οποίος ζει ανάμεσα στη Γαλλία και τη χώρα του, προσπαθεί μέσα από την τέχνη του να κάνει γνωστή στον υπόλοιπο κόσμο την πραγματικότητα της Μαύρης Ηπείρου.

Βραβευμένος σε Κάννες και Βενετία για ταινίες του που πραγματεύονταν πτυχές της ζωής στο Τσαντ ( Νταράτ, Αμπούνα, η Κραυγή ενός Ανθρώπου) αυτή τη φορά επιλέγει για πρωταγωνίστριες γυναίκες και φέρνει στην επιφάνεια οικουμενικά θέματα που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος, καθώς και τον βίαιο ακρωτηριασμό του που ακόμα δυστυχώς αποτελεί πολιτισμική πρακτική σε πολλά μέρη της Αφρικής.

Η Άνιμα και η Μαρία είναι τα δύο πρόσωπα του Ιανού της γυναικείας χειραφέτησης: αυτή που έπαθε κι αυτή που παλεύει για να μην πάθει. Αυτή που πάλεψε και αυτή που εκτίμησε. Ή απλά, η μάνα και η κόρη, το παρελθόν, οι ρίζες, και το μέλλον.

Μαζί θα τα βάλουν με όλους, το κράτος, τη θρησκεία, τις πατριαρχικές δομές, αλλά και τον βιαστή που δεν είναι άλλος από τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, ως συνήθως.

Η -νεότατη φυσικά- Άνιμα, την οποία υποδύεται η πρωτοεμφανιζόμενη Ατσουάκ Αμπακαρ Σουλεϊμάν - και πλάι της η επίσης πρωτοεμφανιζόμενη Ριχάνε Καλίλ Άλιο "γράφουν" στο φακό μια ιστορία γυναικείου αγώνα, αλληλεγγύης αλλά και απόδοσης δικαιοσύνης που καταφέρνει να ξεπεράσει τα όρια της χώρας και της ηπείρου τους.

Κι ο Χαρούν γυρίζει μια ταινία που, κρατώντας την ομορφιά και τον καλώς νοούμενο εξωτισμό της πατρίδας του, ακολουθεί όλες τις νόρμες ενός καλοστημένου δράματος που κάποιες στιγμές παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα,