Μια ταινία "καυτή πατάτα", με θέμα κάτι που όλοι γνωρίζουμε και με το οποίο πολλοί έχουμε έρθει αντιμέτωποι τα τελευταία χρόνια.

Την διείσδυση της φασιστικής ιδεολογίας, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στα σχολεία και στη νεολαία.

Αυτή την Πέμπτη (02/06) η ταινία με τον αμφίσημο τίτλο "18" (η ηλικία των πρωταγωνιστών και η ναζιστική ομάδα) βγαίνει στις αίθουσες και μας προ-καλεί να δούμε το "Θηρίο" κατάματα.

Face control μέσα σε σχολεία, επιθέσεις σε σπίτια μαθητών μεταναστών, ξυλοδαρμοί, άντλησα από όλα όσα συνέβαιναν αυτή την εποχή για να κάνω το σενάριο της ταινίας

Όταν ξεκίνησα να βλέπω την ταινία το Νοέμβριο, στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, η πρώτη μου σκέψη ήταν: Επιτέλους μία ταινία για τη Χρυσή Αυγή.
Η ταινία γεννήθηκε κάτω από αυτές τις συνθήκες, αλλά δεν είναι τυχαίο που δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη αναφορά στην οργάνωση. Είναι μια ταινία για τη ρατσιστική βία, τον εκφοβισμό και τη δύσκολη ενηλικίωση, για την αναζωπύρωση του ναζισμού λόγω της πανδημίας και της οικονομικής κρίσης. Ξεπερνάει την επικαιρότητα της στιγμής και αναφέρεται σε κάτι πολύ ευρύτερο. Που υπάρχει ακόμα και τώρα, μετά το τέλος της Χρυσής Αυγής. Είναι κάτι πολύ πιο ευρύ και βαθύ στην ελληνική κοινωνία.

Είχε γίνει μια ιστορία παρόμοια με την ταινία στη γειτονιά μου, στο Παλαιό Φάληρο, με ένα παιδί που είχε πέσει θύμα μελών φασιστικής οργάνωσης και είχαμε οργανωθεί τότε να το αντιμετωπίσουμε.
Αλήθεια; Φυσικά και γνωρίζω το περιστατικό και ήταν από αυτά τα περιστατικά, όχι το μόνο, που ήταν το έναυσμα για να κάνω την ταινία. Υπάρχουν κι άλλα περιστατικά που είχα μάθει, φέης κοντρόλ μέσα σε σχολεία, επιθέσεις σε σπίτια μαθητών μεταναστών, ξυλοδαρμοί, από όλα όσα συνέβαιναν αυτή την εποχή άντλησα για να κάνω το σενάριο της ταινίας.

Όμως η ταινία ήθελα να έχει, όσον αφορά την αισθητική της, σε ένα πρώτο επίπεδο μια ντοκιμαντερίστικη διάσταση. Από εκεί και μετά όμως, οι χαρακτήρες της ταινίας είναι προϊόντα μυθοπλασίας. Δεν είναι σε καμία περίπτωση docudrama αλλά έχει πάρει από την τεχνική του ντοκιμαντέρ: είναι με την κάμερα γυρισμένη στο χέρι, χρησιμοποιώ ερασιτέχνες ηθοποιούς, υπάρχει πολύ λίγη μουσική.

Εμένα η κινηματογραφική γραφή σας μου θύμισε πολύ τον Κεν Λόουτς.
Φυσικά και το σινεμά του Λόουτς είναι πολύ σημαντικό. Οι αναφορές μου είναι πάρα πολλές. Οι ταινίες που αφορούν την εφηβική παραβατικότητα ξεκινούν από τον Μπουνιουέλ και τους Olvidados , τις ταινίες του Παζολίνι που αγαπάω πάρα πολύ, όπως το Μάμα Ρόμα και το Ακατόνε μέχρι και το Μίσος, στην οποία υπάρχουν αναφορές στην ταινία μου, όπως επίσης και στον Ταξιτζή του Σκορσέζε. Βεβαίως υπάρχει επιρροή και από τον Κεν Λόουτς και τους αδερφούς Νταρντέν.

Στην ταινία είχατε να δουλέψετε και με καταξιωμένους ηθοποιούς, και με νέους επαγγελματίες και με ερασιτέχνες. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;
Αυτό ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για μένα. Ήθελα η ταινία μου να έχει μέσα την αλήθεια. Γι΄ αυτό και μ’ ενδιέφερε πάρα πολύ οι ηθοποιοί να μην παίζουν, να μην υποδύονται. Να είναι. Αυτό είναι μια γενικότερη προσέγγιση που έχω. Είδαμε πάρα πολλά παιδιά μέχρι να καταλήξουμε στους συγκεκριμένους. Κάποιοι από αυτούς δεν είχαν καμία εμπειρία με το σινεμά, ήταν απλά μαθητές του σχολείου. Αυτοί αντιδρούσαν με πολύ διαφορετικό τρόπο από τα παιδιά που ήταν σε δραματικές σχολές ή είχαν ήδη κάνει επαγγελματικά τα πρώτα τους βήματα. Να μην ξεχάσω και τους καταξιωμένους ηθοποιούς που μου έκαναν την τιμή να δεχτούν και να παίξουν τους μικρούς αλλά πολύ σημαντικούς ρόλους των γονιών και των δασκάλων. Αυτός ο συνδυασμός είναι ένας πλούτος για την ταινία.

Χρειάστηκε να δουλέψουμε πάρα πολύ. Κάναμε πρόβες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Μέσα από τις πρόβες προσπαθούσα να αποβάλλω τα στερεότυπα της γενιάς μου και να εξηγήσω με βάση την αλήθεια των παιδιών αυτών. Δουλέψαμε με τρόπο πολύ δημιουργικό και αυτό συνέβη. Τα παιδιά πέρασαν μέσα από την ταινία τη δική τους ματιά, τη δική τους προσέγγιση. Στις πρόβες έγιναν πολλοί αυτοσχεδιασμοί και το σενάριο άλλαζε μέχρι το τέλος. Προέκυψαν ολόκληρες σκηνές. Ήταν μια πολύ γόνιμη και δημιουργική διαδικασία.

Όταν έφτασα στο Πέραμα, ήταν για μένα μια αποκάλυψη. Αποφάσισα στη στιγμή ότι αυτός ήταν ο ιδανικός χώρος για να γυρίσω την ταινία. Το Πέραμα και οι άνθρωποι του

Η ταινία γυρίστηκε στη διάρκεια του πρώτου λοκντάουν. Παρότι μια κατάσταση πρωτόγνωρη και δύσκολη, δεν ήταν και μια ευκαιρία; Το λοκντάουν έδωσε χρόνο που σε άλλες συνθήκες δεν θα ήταν διαθέσιμος.
Η πανδημία λειτούργησε για μας με ένα διττό τρόπο. Από τη μία ήταν ένας καταλύτης που έκανε τα πράγματα πιο έντονα, αλλά και πιο δύσκολα. Κολυμπούσαμε σε αχαρτογράφητα νερά και δεν ξέραμε που θα μας οδηγήσει όλο αυτό.  Οι σκηνές που γύριζα ήταν προσαρμοσμένες στα μέτρα και τις συνθήκες που επικρατούσαν τότε. Αντιμετωπίζαμε τόσα προβλήματα που πίστευα ότι η ταινία δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ.

Τώρα που τα βλέπω τα πράγματα από απόσταση, καταλαβαίνω πως η πανδημία «εμπλούτισε» την ταινία. Όπως για παράδειγμα το πως οι χειρουργικές μάσκες χρησιμοποιήθηκαν ως τρόπος για να καλύπτει η συμμορία τα πρόσωπα της. Τις φοράνε ως φορείς της καθαρότητας, αυτοί που ήρθαν να καθαρίσουν την πόλη.

Γιατί στο Πέραμα;
Το Πέραμα το γνώριζα από παλιά. Είχα κάνει ένα ντοκιμαντέρ το 2001 εκεί.  Όταν άρχισα το ρεπεράζ της ταινίας, ζητούσα μια λαϊκή υποβαθμισμένη συνοικία της Αθήνας. Όχι πως μόνο εκεί παρατηρούνται αυτές οι συμπεριφορές, τις συναντάμε σε όλες τις συνοικίες και όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά σε αυτές οι γειτονιές είχαν πληγεί πιο πολύ από την οικονομική κρίση και την πανδημία, ήταν πιο εύκολο να αναπτυχθούν αυτές οι ιδέες.

Όταν έφτασα στο Πέραμα, ήταν για μένα μια αποκάλυψη. Αποφάσισα στη στιγμή ότι αυτός ήταν ο ιδανικός χώρος για να γυρίσω την ταινία. Το Πέραμα και οι άνθρωποι του. Ακόμα κι αυτή την εμβληματική εγκατάσταση του Μοντγκόμερυ στο πορθμείο προσπάθησα να την ενσωματώσω οργανική στο μύθο της ταινίας. Κι έπειτα είναι το σχολείο που βλέπει στο λιμάνι. Καταπληκτικός σκηνικά χώρος, ο ιδανικός. Αν και έγιναν γυρίσματα και σε άλλες περιοχές της πόλης.

Μίλησα με ένα κορίτσι που είχε ένα φίλο ενταγμένο σε τέτοια ομάδα. Ήταν συγκλονιστικά τα όσα μου μετέφερε. Για παράδειγμα το «Πάμε για κυνήγι», το σύνθημα που γράφουν σε SMS  μεταξύ τους, δεν το επινόησα

Έχετε πει ότι κάνατε και «επιτόπια έρευνα» για την ταινία. Μιλήσατε και με παιδιά από την "άλλη" πλευρά;
Ναι, πήγα σε πολλά σχολεία και μίλησα με παιδιά, με καθηγητές.

Μίλησα με ένα κορίτσι που είχε ένα φίλο ενταγμένο σε τέτοια ομάδα. Ήταν πραγματικά συγκλονιστικά τα όσα μου μετέφερε. Για παράδειγμα το ‘Πάμε για κυνήγι, το σύνθημα που γράφουν σε SMS  μεταξύ τους δεν το επινόησα, μου το εξομολογήθηκε η κοπέλα. Εκείνο όμως που ήταν πραγματικά συγκλονιστικό ήταν όταν συνειδητοποίησα πως αυτά ήταν τα παιδιά της διπλανής πόρτας.

Μίλησα και με παιδιά από την ‘άλλη’ πλευρά γιατί δεν ήθελα να κάνω μια ταινία από την πλευρά των θυμάτων αλλά και από την πλευρά των θυτών. Αυτό με ενδιέφερε κυρίως. Να δω τις προσωπικές τους διαδρομές. Είναι συγχρόνως θύτες και θύματα αυτά τα παιδιά, γιατί είναι ακόμα παιδιά. Τα ίδια έχουν πολλές φορές υποστεί τη βία και τον ρατσισμό που μετά αναπαράγουν.

Η ταινία δεν επιδιώκει να αρθρώσει ένα λόγο επεξηγηματικό γι’ αυτό.

Το συγκλονιστικό ήταν ότι, την περίοδο που προβαλλόταν η ταινία στο φεστιβάλ, γίνονταν παρόμοια γεγονότα σε ένα λύκειο στη Σταυρούπολη

Δεν είναι αυτός ο ρόλος της τέχνης
Ακριβώς. Δεν προσπάθησα να δώσω έτοιμες απαντήσεις και εύκολες. Αυτό που μ ενδιαφέρει είναι να θέσω ερωτήματα και να αφήσω χώρο στο θεατή, να ανοίξω μια συζήτηση.

Πώς έγινε δεκτή η ταινία στο φεστιβάλ;
Το συγκλονιστικό ήταν ότι, την περίοδο που προβαλλόταν η ταινία στο φεστιβάλ, γίνονταν παρόμοια γεγονότα σε ένα λύκειο στη Σταυρούπολη. Η πρώτη προβολή ήταν sold out από την προηγούμενη μέρα. Η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη και η υποδοχή του κοινού πάρα πολύ θερμή. Μου έκανε εντύπωση που οι θεατές δεν ήταν μόνο νέοι. Είχε απεύθυνση σε ένα ευρύτερο κοινό και έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Στο τέλος, στο Q&A, το κοινό δεν ήθελε να φύγει. Αυτό έχει συμβεί και σε άλλες χώρες που έχω πάει.

Εμένα με ενδιαφέρει να αφηγηθώ προσωπικές ιστορίες που αφορούν όμως γενικότερα κοινωνικά προβλήματα χωρίς εύκολες καταγγελίες και διδακτισμό, όπως προσπάθησα να κάνω σε αυτή η την ταινία.

Έχοντας δει και τις υπόλοιπες ελληνικές ταινίες του φεστιβάλ, ποια είναι η γνώμη σας για τον ελληνικό κινηματογράφο από δω και πέρα;
Το ελληνικό σινεμά έχει πληγεί τα τελευταία χρόνια. Όμως είναι παράδοξο πως το σινεμά άντεξε, παρά την κακή χρηματοδότηση που συνεχίζει δυστυχώς να έχει. Άντεξε και βρίσκεται σε άνθηση. Παρά τις αντίξοες συνθήκες γυρίζονται ταινίες πολύ σημαντικές, πολύ ενδιαφέρουσες, από σκηνοθέτες νέους ή πιο ώριμους, με διαφορετικές αισθητικές, που προσπαθούν να προσεγγίσουν τα σύγχρονα προβλήματα με έναν τρόπο τολμηρό. Αρκετές ξεπερνούν τα σύνορα της χώρας και ταξιδεύουν στον κόσμο, κι αυτό είναι πραγματικά το ζητούμενο. Μια τεράστια γκάμα, κι αυτό δεν είναι καθόλου λίγο για μια χώρα σαν την Ελλάδα και με τα προβλήματα που έχει.

Και με τα λεφτά που δε βρίσκει να δώσει για τον κινηματογράφο. Γι αλλού έχει…
Το ζητούμενο είναι βέβαια η σχέση του ελληνικού κινηματογράφου με το κοινό του, που έχει περάσει πολλές φάσεις. Πιστεύω όμως πως η προκατάληψη που υπήρχε απέναντι στις ελληνικές ταινίες έχει αρχίσει να υποχωρεί.

Η ταινίας μας ήταν παραγωγή της Key films, του Παναγιώτη Κακκαβιά και της Κατερίνας Πυργιάννη με το ΕΚΚ και την ΕΡΤ, αλλά πολύ χαμηλού προϋπολογισμού. Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους συντελεστές που βοήθησαν να υλοποιηθεί το σχέδιο μου!