Στο άκουσμα και μόνο της είδησης ότι ο Παύλος Παυλίδης καταπιάνεται δημιουργικά με το έργο του σπουδαίου συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου, αρχικά ξαφνιάζεσαι. Είναι που ο εμβληματικός τραγουδοποιός της ροκ δεν μας έχει συνηθίσει να «φλερτάρει» οργανωμένα με το υλικό άλλων ομοτέχνων του - τραγουδούσε και τραγουδά πάντα τα δικά του τραγούδια. Κάποιες ιδιαίτερες συνθήκες θα οδήγησαν εδώ, σκέφτηκα, και η περιέργειά μου να τις διερευνήσω είχε μόλις γεννηθεί.

Προτού ο Παύλος Παυλίδης βρεθεί καθισμένος απέναντί μου και απέναντι στον Κωνσταντίνο Βρεττό για να μας λύσει όλες τις απορίες μας, προηγήθηκε η «απάντηση» που δίνει το αποτέλεσμα. Το πρώτο δείγμα της δουλειάς «Πέρα από τη θάλασσα», που περιλαμβάνει 12 συνολικά διασκευές του Παύλου Παυλίδη σε τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου, τα υπέροχα «Μαλαματένια λόγια» σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ήταν ήδη διαθέσιμο προς ακρόαση από τη United We Fly.

Ακολούθησε η προακρόαση ολόκληρου του άλμπουμ, που έδωσε ακόμα πιο ολοκληρωμένα την απάντηση. Το υλικό ανάσαινε σε συνθήκες δημιουργικής ελευθερίας, ήταν ξεκάθαρο. Ο Παυλίδης δεν περιορίστηκε ούτε στριμώχτηκε σε αυτό, αλλά ούτε και το «φοβήθηκε». Όπου ένιωσε την ανάγκη, τόλμησε. Πολύ. Συμπλήρωσε στίχους, αφαίρεσε στίχους, άλλαξε λέξεις. Επαναδιατύπωσε τις μουσικές με τον ήχο του σήμερα - του αύριο. Με μια φράση, μπήκε στα τραγούδια ολόκληρος. Κι όταν ένας καλλιτέχνης το κάνει αυτό, τιμά επί της ουσίας τον ακροατή του, αλλά πρωτίστως τον ίδιο τον δημιουργό. Το μόνο που ελέγχεται για τις προθέσεις του είναι το «λίγο», το «σχεδόν».

Αναρωτήθηκα αν θα το επικροτήσουν όλοι. Γρήγορα κατέληξα πως δεν έχει σημασία. Ο Κωνσταντίνος, που είναι αρκετά μικρότερός μου, μου είπε ακριβώς το ίδιο. Ξέραμε και οι δυο πως η δουλειά που ακούσαμε βγήκε βαθιά μέσα από τα στήθια αυτού που τη δημιούργησε. Και τη νιώσαμε και οι δύο το ίδιο δυνατή και αυθεντική, παρότι οι μουσικές μας παραστάσεις απέχουν -χοντρικά- μια εικοσιπενταετία. 

Τις υπόλοιπες απορίες μας θα μας τις έλυνε ο Παυλίδης. 

Ο Παύλος Παυλίδης στο 20/20

Σκηνοθεσία: Μαρία Γαλάτη/Αντώνης Παπαβομβολάκης • Κάμερες: Μαρία Γαλάτη/Πηνελόπη Μαμάη • Επεξεργασία/μοντάζ/ήχος: Αντώνης Παπαβομβολάκης

Παύλο Παυλίδη, σε ευχαριστούμε πολύ για την ευκαιρία να κάνουμε προακρόαση του άλμπουμ και που είσαι εδώ για να το συζητήσουμε. Θέλουμε να μας πεις πώς προέκυψε αυτή η ιδέα.

Κι εγώ ευχαριστώ. Η ιδέα προέκυψε όταν, πριν τρία περίπου χρόνια, η Λένγκα Μαρκοπούλου με πλησίασε για να μου πει ότι, επί τη ευκαιρία των γενεθλίων του πατέρα της που γινόταν 80 ετών και ήθελαν να κάνουν διάφορες εκδηλώσεις, ότι επίσης ήθελαν να κάνουν και αυτό. Το να διασκευάσω από το έργο του Μαρκόπουλου ό,τι θα νόμιζα ότι ταιριάζει και ό,τι μπορώ. Μου φάνηκε πολύ μεγάλη τιμή και κάτι πολύ ξεχωριστό αυτό. Ξεκίνησε σχεδόν αμέσως αυτή η διαδικασία. Στην αρχή, ενώ δουλεύαμε πυρετωδώς και είχε αρχίσει να φαίνεται ότι δεν θα αργήσει να τελειώσει, εμφανίστηκε η πανδημία και άλλαξαν τελείως οι ρυθμοί, ακόμα και οι δυνατότητες που είχαμε να συναντιόμαστε, να δουλεύουμε. Οπότε, ενώ είχε φτάσει κάπου στο 70% αυτή η δουλειά, εκεί φρενάρισε. Με το που τελείωσε η πανδημία, δηλαδή φέτος το καλοκαίρι, επανήλθε η ιδέα γι’ αυτή την παραγωγή, οπότε είμαστε τώρα στην ευχάριστη θέση να παρουσιάζουμε τον δίσκο, στις 20 Ιανουαρίου θα είναι η κυκλοφορία του.

Ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με το έργο του συνθέτη;

Η πρώτη επαφή ήταν όταν ήμουν παιδάκι, και μάλιστα έχω πολύ συγκεκριμένη εικόνα. Ήμουν με τους γονείς μου 11 χρόνων στο Αννόβερο της Γερμανίας, υπήρχε ένα πικάπ από αυτά τα πολύ παλιά, κάτι βαλιτσάκια μικρά που τα άνοιγες και μέσα ήταν και ο μηχανισμός κι από την άλλη το ηχείο, μονοφωνικό. Ήταν κάτι σαν την «ιεροτελεστία της Κυριακής», όπου δεν πήγαιναν στη δουλειά οι άνθρωποι και καθόμασταν όλοι μαζί και ακούγαμε δισκάκια 45 στροφών ή πιο μεγάλους δίσκους.

Κάπου εκείνη την περίοδο είχε βγάλει ο Μαρκόπουλος τους «Μετανάστες» και ήταν για τις οικογένειες των μεταναστών κάτι σαν «χιτ», ας πούμε. Οπότε πολύ εύκολα μπορούσα να καταλάβω -γιατί είχα έναν λόγο παραπάνω, ζούσα σε μια ξένη χώρα- ποιος είναι ο Γιόχαν και ο Φραντς που έλεγε στα τραγούδια του, ποια είναι η φάμπρικα που δεν σταματά. Καταλάβαινα από εκείνη την ηλικία ήδη τους στίχους γιατί ήταν κάτι που το ζω. Αργότερα, στην εφηβεία μου, συνέχισαν να βγαίνουν φοβεροί δίσκοι που έκαναν και τεράστια επιτυχία, αν σκεφτούμε πώς ήταν τα ραδιόφωνα της εποχής. Με το που έβγαινε κάτι σημαντικό το μαθαίναμε όλοι γιατί ήταν μεγάλο γεγονός. Και φυσικά είχε και τεράστια απήχηση στον κόσμο. Ήταν πάρα πολύ εμπορικοί οι δίσκοι του Μαρκόπουλου, και λόγω της έμπνευσης και λόγω της στόχευσης των τραγουδιών. Συμπεριελάμβανε στίχους τεράστιων ποιητών και στιχουργών, οπότε είχε φοβερή δύναμη.

Επίσης, θυμάμαι ένα κομμάτι που ακούγαμε στην τηλεόραση. Ο Μαρκόπουλος -ίσως να μην το ξέρουν πολλοί- είχε κάνει μία τεράστια επιτυχία κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μπήκε στα charts στην Αγγλία δίπλα στα μεγαλύτερα ονόματα του κόσμου. Είχε κάνει τη μουσική για ένα σίριαλ το οποίο ήταν παραγωγή του BBC, αφορούσε την Κρήτη και τη σχέση των Εγγλέζων με τον πόλεμο και την Κρήτη. Λεγόταν Who Pays the Fairyman, Ποιος πληρώνει τον βρακάρη στα ελληνικά, και το τραγούδι του ήταν το μουσικό σήμα του σίριαλ, το βασικό θέμα.

Ακούγοντας όλο το υλικό του για να επιλέξεις τα τραγούδια του άλμπουμ, υπήρχαν κάποια από αυτά που τα ανακάλυψες τώρα;

Ανακάλυψα το πόσο μεγάλο είναι το έργο του συνθέτη αυτού. Κατάλαβα τι τεράστια ποικιλία που έχει, σε πόσο διαφορετικές κατευθύνσεις έχει κινηθεί, ανακάλυψα ότι υπάρχουν πάρα πολύ ενδιαφέροντα συμφωνικά έργα, περίπλοκα και άλλου ενδιαφέροντος. Για να μπορέσω να μπω εγώ σ’ αυτόν τον ρόλο, επειδή δεν είναι κάτι που το έχω κάνει ποτέ ξανά, καταλάβαινα ότι για να μπω και να καταφέρω κάτι πρέπει να ταυτίζομαι τουλάχιστον στα τραγούδια με τα κείμενα, γιατί μου ζητήθηκε εξαρχής να τα τραγουδήσω εγώ. Ήταν κάτι σαν άγραφος όρος, ότι η επιθυμία του συνθέτη είναι να είμαι εγώ ο ερμηνευτής και να μην κάνω απλώς τις διασκευές και μοιράσω τις ερμηνείες. Αυτό ήταν οδηγός καθοριστικός, από τη στιγμή που ξέρεις ότι εσύ θα πεις το κομμάτι, πρέπει σίγουρα να μπορείς να το ερμηνεύσεις, να σου αρέσει αυτό που λες, να ταυτίζεσαι με αυτό που λες και να το ζεις. Οπότε ήταν πολύ καθοριστικό για μένα ότι θα ήμουν στο μικρόφωνο.

Στη διαδικασία των διασκευών, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να πάρουμε την κιθάρα και θα δούμε αν μπορούμε να τραγουδήσουμε κάποιο από αυτά τα κομμάτια. Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι με την κιθάρα έπεφτα πολύ εύκολα στο κλίμα που ήδη υπήρχε και απολύτως απελευθερωτικό ήταν για μένα όταν πήγα στο πιάνο. Επειδή δεν είμαι πιανίστας και έψαχνα τις αρμονίες εκεί με έναν άλλο τρόπο, δραπετεύοντας και λίγο από τη ρυθμική, που εύκολα στην κιθάρα πηγαίνεις και πατάς αυτό που ήδη υπάρχει, κατάφερα και χάθηκα περισσότερο εκεί αρμονικά. Έκανα και τις δικές μου βόλτες, μπορούσα εκεί να αισθανθώ ότι είμαι κάπου αλλού. Και για μένα τον ίδιο και για το έργο το ίδιο. Εκεί πείστηκα ότι ναι, μπορώ να το κάνω και είπα στη Λένγκα «ναι, θέλω να το κάνω γιατί ήδη έχω κάτι που μου αρέσει».

Αυτό απαντάει και στην ερώτηση ότι όντως η μουσική και η τέχνη δεν έχουν όρια. Κι ότι «ύμνους» του παρελθόντος μπορείς να τους αγγίξεις, δεν είναι για να μπαίνουν εκθέματα σε μουσεία και να μην μπορείς να πιάσεις κάτι που έχει γραφτεί στο παρελθόν.

Αυτό είναι ένα ζήτημα σοβαρό που ανοίγεις τώρα, δεν νομίζω ότι συμφωνούν όλοι με αυτό. Πιστεύω ότι κάποιοι θεωρούν ότι πρέπει να υπάρχει πάρα πολύ σοβαρό όριο στον τρόπο που πλησιάζεις ένα τέτοιο έργο που όντως, κάποια στιγμή, αισθάνεσαι σαν να πηγαίνεις να σκαλίσεις την Ακρόπολη. Κάποια κομμάτια είναι τόσο εμβληματικά, έχουν καθιερωθεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο για δεκαετίες, στα δικά μας τα μυαλά και τις ψυχές. Και επίσης υπάρχουν συγκλονιστικές πρώτες εκτελέσεις, ασύγκριτες. Είναι λίγο αστείο, όταν ακούς τη Μοσχολιού να τραγουδάει ή τον Ξυλούρη, να θεωρήσεις ότι θα πας σ’ αυτά τα χωράφια, σ’ αυτά τα ύψη και τα βάθη. Οπότε κατάλαβα εγώ προσωπικά ότι αν ήταν να κάνω κάτι, θα ‘θελα να το κάνω με τον δικό μου τρόπο. Ήταν μια απόφαση που πήρα επειδή καταλάβαινα ότι υπάρχουν και πάρα πολλά κομμάτια που μου αρέσουν γι’ αυτό που λένε.

Όπως τα «Γκρεμισμένα σπίτια», κατευθείαν μπορούσα να φέρω στο μυαλό μου τους σημερινούς πρόσφυγες. Το ότι υπερασπίστηκε αυτός ο άνθρωπος, εκείνη την εποχή, τους αδικημένους και τους ξεριζωμένους, ένιωσα ότι είναι μια καλή ευκαιρία, φέρνοντας στο σήμερα και ηχητικά το τραγούδι, να παρέμβω λέγοντας και δικά μου πράγματα.

Πράγματι, ακούγοντας το υλικό, η προσθήκη δικών σου στίχων δημιουργεί μια πολύ ενδιαφέρουσα νέα κορύφωση στα τραγούδια. Η ανταπόκριση από το περιβάλλον του συνθέτη ήταν θετική σε αυτό;

Έχοντας στην αρχή την αίσθηση ότι παραπάει το θράσος μου εδώ, κουβεντιάζοντας μετά και παρουσιάζοντας και στη Λένγκα και στους παλιούς συνεργάτες του τα κομμάτια, έβλεπα πάρα πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Μου είπαν ότι δεν υπάρχει κανένας περιορισμός κι ότι ακριβώς γι’ αυτό έχουμε διαλέξει εσένα να κάνεις αυτή τη δουλειά. Κι επίσης, ανοίγεις το θέμα του τι είναι τελικά διασκευή ή τι είναι επανεκτέλεση. Ήταν σαφές για μένα ότι και να θέλω να επανεκτελέσω τα κομμάτια, δεν θα μπορούσα να πάω εκεί που ήταν. Οπότε διάλεξα απλώς να τα εκτελέσω. Μπήκα σε αριστουργήματα και ανακάλυπτα και τον εαυτό μου. Ή αν θες και τη σχέση μου με αυτές τις αρμονίες που δεν χρησιμοποιώ εγώ, χρησιμοποιώ πολύ πιο δυτικές αρμονίες. Και ξαφνικά έμπαινα σε κλίμακες πιο ανατολίτικες, πιο έθνικ συμπεριφορά είχε η αρμονική κίνηση, και ήταν κάτι σαν δώρο για μένα. Αισθητικά έπρεπε να διαλέξω, γιατί είσαι σε σταυροδρόμι. Ο Μαρκόπουλος τα έχει όλα. Είναι πολύ καλό παράδειγμα για να θεωρήσει κανείς πώς συναντώνται και αισθητικά τα μουσικά είδη στη Μεσόγειο.

Πώς είναι να μεταφέρεις σε αυτή τη γενιά το μεγαλείο του Μαρκόπουλου; Είναι ευθύνη;

Σίγουρα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περιπέτεια για μένα, πνευματική. Από την ώρα που το κάνεις αυτό, φέρνοντας παλιότερα τραγούδια σε πιο σημερινό ήχο, κατ’ αρχάς, καταλαβαίνεις και ότι ο κόσμος που παρακολουθεί εσένα θα μπει στη διαδικασία να δει ποια είναι τα πρωτότυπα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος ακούγοντας αυτόν τον δίσκο με τις διασκευές, είναι να βάζει το πρωτότυπο και κατόπιν τη διασκευή. Είναι σίγουρα και κάτι σαν ταξίδι στον χρόνο, σαν χρονομηχανή, αυτό το παιχνίδι. Ας πούμε, τα «Μαλαματένια λόγια», κουβεντιάζοντας με κάποιους πιο νέους μουσικούς από την μπάντα -με τον Δημήτρη, τον Φώτη-, μου λένε «το ξέρω απ’ έξω, δεν χρειάζεται να μου το πεις γιατί το ακούω κάθε χρόνο στις παραλίες και δεν μπορώ να κοιμηθώ!». Δεν είναι και τόσο άγνωστος ο Μαρκόπουλος στη νεολαία, έχει κομμάτια που τα έχουν πει κι άλλοι δημοφιλείς τραγουδιστές, δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει τόσο μεγάλο κενό. Απλά όντως, κάποια πολύ μικρά παιδιά υπάρχει πολύ σοβαρή πιθανότητα να μην τον γνωρίζουν. Αλλά είναι από τους συνθέτες που τραγουδιούνται ακόμη. Και παίζονται ακόμη και τα τραγούδια του, του γίνονται και πολλά αφιερώματα.

Το άλμπουμ περιλαμβάνει τραγούδια με στιχουργούς και ποιητές από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Μάνο Ελευθερίου και τον Κ.Χ. Μύρη. Όλα αυτά τα έγραψαν οι άνθρωποι αυτοί στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και αρχές του ’70, κάπου εκεί δισκογραφήθηκαν για πρώτη φορά. Βρίσκεις τη σημερινή Ελλάδα μέσα σ’ αυτά τα λόγια; Βρίσκεις κομμάτια της;

Ναι. Καμιά φορά χαίρομαι που τα βρίσκω και καμιά φορά στενοχωριέμαι. Τραγουδώντας ξανά και ξανά καταλαβαίνεις αυτό το συγκλονιστικό ποίημα του σπουδαίου ποιητή Γιώργου Χρονά, «Όχι δεν πρέπει να συναντηθούμε». Και καταλαβαίνεις ότι μπορεί να υπάρχουν δύο στοιχεία μέσα σ’ αυτό το κείμενο που σχεδόν κρυπτογραφούνται. Ένα είναι το εμφυλιακό «δεν πρέπει να συναντηθούμε» κι ένα είναι ίσως και το ομοφυλοφιλικό κομμάτι, είναι σίγουρα και λίγο σαν ημερολόγια της εποχής τους. Τα τραγούδια καταγράφουν την εποχή, και καμιά φορά λέω, είμαστε σίγουροι τώρα ότι έχουμε συναντηθεί; Στενοχωριέμαι καμιά φορά που βλέπω ότι δεν έχουν προχωρήσει όσο θα έπρεπε τα πράγματα σε σχέση με τον χρόνο που έχει περάσει, και απ’ την άλλη χαίρομαι που επίσης είναι χρονοκάψουλες τα τραγούδια, που καταφέρνουν και παγιδεύουν και την ομορφιά μέσα τους και τη μεταφέρουν στο μέλλον. Και δεν μιλάω για την ομορφιά της Ελλάδας από την άποψη της γραφικότητας των τοπίων, εννοώ και την ομορφιά που είχε ο Λόγος κάποιων ανθρώπων.

Είναι πολύ σπουδαίοι στίχοι, κάποιοι. Κι επίσης καταλαβαίνεις πώς κάποιες φράσεις έχουν φθαρεί στον χρόνο. Όποτε συναντούσα κάτι τέτοιο, έπαιρνα το θάρρος να φέρω και τα τα κείμενα σε λίγο πιο σημερινή, ας πούμε, εκδοχή και ίσως και να παραλείπω και ολόκληρα κομμάτια των κειμένων που αισθανόμουν ότι μπορεί να μη μας αφορούν σήμερα με τον τρόπο που θα αφορούσαν τους ακροατές τότε. Ότι υπάρχουν άλλα, πιο επείγοντα πράγματα τώρα να πεις. 

Πόσο σημαντική ήταν για σένα αυτή η απόλυτη ελευθερία από μεριάς του Γιάννη Μαρκόπουλου και πώς αντέδρασε ο ίδιος ακούγοντας τα τραγούδια του με έναν εντελώς διαφορετικό ήχο;

Αυτό είναι το πιο ωραίο, το πιο συναρπαστικό απ’ όλα, να σου δίνεται η ελευθερία να κινηθείς όπως θέλεις. Εξάλλου, δεν υπάρχει και τίποτα πιο τιμητικό να σου δίνεται μια τέτοια χάρη από έναν τόσο μεγάλο συνθέτη. Θυμάμαι τα πρώτα λόγια όταν άκουσε τα κομμάτια. Δεν μπορούσαμε να συναντηθούμε γιατί υπήρχε η πανδημία - ακόμη δεν έχουμε συναντηθεί, υπάρχει συνεχώς η διαμεσολάβηση της Λένγκας. Είπε κάτι που θυμάμαι με πόση χαρά μου το μετάφερε η Λένγκα: «Έχω πολλές παρατηρήσεις, αλλά έχει τόσο ισχυρή άποψη που δεν θα πω τίποτα έως το τέλος».

Αισθάνθηκες ότι αυτή η δουλειά, στο τέλος, πραγματικά είναι μία δική σου δουλειά;

Όπως είπα και πριν, έχει σημασία για μένα να σκεφτώ τι είναι διασκευή και τι επανεκτέλεση. Αν κάποιος διασκεύαζε ένα δικό μου τραγούδι, θα μου άρεσε πάρα πολύ να δω να το εντάσσει στον δικό του κόσμο και να μπορεί να λειτουργήσει σε ένα παράλληλο σύμπαν. Οπότε σαφώς είναι και δικός μου δίσκος. Για κάποιους είναι τεράστια ιεροσυλία αυτό, απλά δεν γίνεται να μην κάνουμε αυτό που εμείς πιστεύουμε. Επίσης, δεν είναι κάτι που το έκανα μόνος μου, το ηχητικό αποτέλεσμα σ’ αυτόν τον δίσκο, σε ένα μεγάλο ποσοστό, έχει καθοριστεί και από τον Χρήστο Λαϊνά - είναι παραγωγός, συμπαραγωγός σε κάποια, σε κάποια δεν συμμετέχει γιατί η πανδημία μας χώρισε και συνέχισα μόνος μου. Στο πώς ακούγονται τα «Γκρεμισμένα σπίτια» είναι τελείως καθοριστικό ότι συμμετέχει, όπως και σε άλλα κομμάτια, στα περισσότερα. Ήταν μια κοινή προσπάθεια που κάναμε με τον Χρήστο. Όπως είναι απίστευτα σημαντικό και αυτό που συμβαίνει τώρα, γιατί για την παράσταση στη Στέγη σχεδόν διασκευάζουμε τις διασκευές. Αισθάνομαι πως ίσως ό,τι δεν πρόλαβα να κάνω στον δίσκο, μου δίνεται η καταπληκτική ευκαιρία με την παράσταση στη Στέγη, στο συναυλιακό πια κομμάτι, για να διορθώσω και τονικότητες, και ταχύτητες, ενορχηστρώσεις, Είναι πάρα πολύ ωραίο που δίνεται η δεύτερη ευκαιρία. Ένα δεύτερο πέρασμα.

Αν σου έλεγε ο Γιάννης Μαρκόπουλος ότι «γράφω μουσική για την ταινία της ζωής σου», πώς θα το φανταζόσουν αυτό; Με τι θα ‘μοιαζε;

Το μόνο που μπορώ να πω είναι ποιο κομμάτι θα μου άρεσε να τη συνοδεύει, κάτι σαν soundtrack. Σαν μουσική, κάποια στιγμή αισθάνθηκα μεγάλη οικειότητα με το «Πέρα από τη θάλασσα» και με το «Επιχείρηση Απόλλων», που ίσως είναι η πιο ποπ εκδοχή του συνθέτη.

Αναφέρθηκες στη Στέγη και στις πρόβες. Αυτό που θα μας παρουσιάσετε εκεί από 1 έως 5 Φεβρουαρίου είναι ζωντανή παρουσίαση του δίσκου;

Ναι. Είναι ζωντανή παρουσίαση και επίσης προστίθενται κι άλλα κομμάτια - στον δίσκο είναι 12, στην παράσταση θα είναι 15 ή 16. Χαίρομαι πάρα πολύ γι’ αυτό γιατί είναι «παιδί» της συνεργασίας μου με τον Χρήστο Σαρρή, τον καταπληκτικό αυτό άνθρωπο, ο οποίος μόλις άκουσε ότι επίκειται αυτή η κυκλοφορία το πρότεινε στη Στέγη - πολύ γρήγορα καταλάβαμε ότι είναι μία παράσταση που θα πάει εκεί. Επίσης χαίρομαι πάρα πολύ γιατί, μια-δυο μέρες πριν, μου έγινε η παρουσίαση του σκηνικού και του σχεδιασμού για την παράσταση. Θα έχει πολλά visuals, θα είναι οπτικοακουστικό, δεν θα είναι καθαρά μουσική παράσταση, στην οποία συμμετέχουν και πολλοί σπουδαίοι συντελεστές - σκηνογράφος είναι ο Λουκάς Μπάκας, φώτα κάνει η Λίζα Αλεξανδροπούλου. Είναι πολλαπλή χαρά να συνεργάζομαι με τέτοιους ανθρώπους.

Θέλω επίσης να πω ότι εκτός από τη δική μου την ομάδα, που είναι οι μόνιμοι συνεργάτες μου, συμμετέχει και ένα κουαρτέτο εγχόρδων με καταπληκτικούς μουσικούς και το φωνητικό συγκρότημα «Διώνη», από Θεσσαλονίκη-Ήπειρο, που είναι τρία κορίτσια και κάνουν αυτό που κάνουν οι Διώνες.

Σ’ ευχαριστούμε πάρα πολύ για την κουβέντα.

Ευχαριστώ κι εγώ.

Το «Πέρα από τη Θάλασσα» είναι διαθέσιμο από τις 20 Ιανουαρίου 2023 στις φυσικές και ψηφιακές του εκδόσεις στο e-shop και στο bandcamp της United We Fly.

Φωτογραφίες: Μαρία Γαλάτη, Πηνελόπη Μαμάη

Ευχαριστούμε το γραφείο zuma communications και τη Χαρά Ζούμα προσωπικά για τη συνέντευξη και τη δυνατότητα προακρόασης του άλμπουμ.

INFO

ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Ο Παύλος Παυλίδης συναντά τον Γιάννη Μαρκόπουλο

1 - 5 Φεβρουαρίου 2023 | Κεντρική Σκηνή |  20:30

Με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από τη γέννηση του σπουδαίου συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου, ο Παύλος Παυλίδης επανασυστήνει 16 από τις σημαντικότερες συνθέσεις του, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Μια απρόσμενη μουσική συνάντηση σε σκηνοθεσία Χρήστου Σαρρή.

Ένας σύγχρονος τραγουδοποιός «συναντά» έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες και δημιουργεί μια μουσική παράσταση που μας ταξιδεύει «Πέρα από τη θάλασσα», στο μέλλον.  

Ύστερα από πρόσκληση της οικογένειας του Γιάννη Μαρκόπουλου, ο Παύλος Παυλίδης δίνει νέα πνοή σε 16 από τα σημαντικότερα έργα του συνθέτη και τα τοποθετεί σε ένα σύγχρονο ηχητικό περιβάλλον, εμπλουτισμένα με ηλεκτρικούς και synth ήχους, λούπες και πολυφωνίες, φροντίζοντας να μην απομακρυνθούν από τη βαθιά ουσία τους. Μια απρόσμενη μουσική συνάντηση στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης από 1 έως 5 Φεβρουαρίου, γεμάτη αναμνήσεις, έντονα συναισθήματα αλλά και ανεξερεύνητα ηχητικά τοπία. Διατηρώντας αναλλοίωτα τα μηνύματα των τραγουδιών του χθες και προσαρμόζοντάς τα ηχητικά από τη δεκαετία του 1960 στο σήμερα, ο Παύλος Παυλίδης δημιουργεί μια μουσική παράσταση σαν φτιαγμένη από το μέλλον για το μέλλον που συνοδεύεται και από το ομώνυμο album που κυκλοφορεί από τη δισκογραφική εταιρεία United We Fly. Με σπουδαίους συνεργάτες, βάζοντας τη σφραγίδα και το ιδιαίτερο ύφος του και συνδυάζοντάς τα αρμονικά με το μοναδικό καλλιτεχνικό στίγμα του διεθνώς αναγνωρισμένου μουσικοσυνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου, αλλά και με τη συνοδεία των κατάλληλων visuals να συμπληρώνουν τον φουτουριστικό χαρακτήρα του «Πέρα από τη θάλασσα», αυτή η συναυλία λέει μια ιστορία επί σκηνής. «Μπορεί να πει κανείς ότι ο Μαρκόπουλος καταφέρνει και κάνει το ασύλληπτο να ακούγεται σαν φυσιολογικό, ενώνει την Ανατολή με τη Δύση και επαναπροσδιορίζει την ελληνικότητα ανοίγοντας ορίζοντες».

Η συνεργασία των δύο μουσικών γεννήθηκε το 2019. Όταν η κόρη του συνθέτη, Λένγκα Μαρκοπούλου, μεταφέρει στον Παύλο Παυλίδη την επιθυμία του πατέρα της να διασκευάσει εκείνος τραγούδια του. Τέσσερα χρόνια μετά, ο Παυλίδης συναντά τον Μαρκόπουλο, και ο Χρήστος Σαρρής δημιουργεί στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης ένα αναπάντεχο οπτικό περιβάλλον που συνοδεύει την παράσταση: ένα μελλοντολογικό μετά-τοπίο, όπου οι άνθρωποι αναζητούν ξανά και ξανά ένα καλύτερο αύριο, πέρα από μια θάλασσα. «Ένα τρίπτυχο για την ανθρώπινη βία που οδηγεί στη μετατόπιση, τη διαρκή ρευστότητα της ταυτότητας φύλου, μια εικόνα από το μέλλον της μετανάστευσης, και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Κοινωνικά ζητήματα από το σήμερα, το χθες και το αύριο, συνοδεύουν την περφόρμανς που μας προτρέπει να βυθιστούμε σε ένα σύμπαν όπου ο χρόνος σταματά να κυλά. Τα απομεινάρια ενός πολιτισμού του μέλλοντος που δεν υπάρχει πια. Και ξαφνικά, με το βλέμμα πάντα στο μέλλον, για ακόμη μια φορά το έργο του συνθέτη παραμένει μπροστά για την εποχή του αλλά και την εποχή μας».

Ο σπουδαίος Παύλος Παυλίδης, υπεύθυνος για τα περισσότερα από τα πιο ωραία και σημαντικά τραγούδια της ελληνικής μουσικής τα τελευταία τριάντα χρόνια. Από τότε που ως ηγέτης των Ξύλινων Σπαθιών συνέβαλλε σε μια καθοριστική τομή της εγχώριας νεανικής κουλτούρας, μέχρι και σήμερα που διανύει πια την τρίτη δεκαετία μιας ιδιοσυγκρασιακής και πολυσχιδούς σόλο πορείας.

Από τα «Μαλαματένια Λόγια» στα «Χίλια Μύρια Κύματα» και από εκεί «Πέρα από τη Θάλασσα». Ένας χαρισματικός τραγουδοποιός που τολμά διαρκώς να εμπλουτίζει τον ήχο του με νέα στοιχεία, τώρα έχει την δυνατότητα να «πειράξει» και το έργο ενός συνθέτη που θαυμάζει πολύ και από πολύ μικρός.

Συντελεστές

φωνή, ηλεκτρική κιθάρα: Παύλος Παυλίδης

ηλεκτρικό μπάσο, bass synth: Δημήτρης Τσεκούρας

πλήκτρα: Γιώργος Θεοδωρόπουλος

τύμπανα, electronic percussion (pad): Θάνος Μιχαηλίδης

ηλεκτρική κιθάρα, synthesizer: Αλέκος Γεωργουλόπουλος

βιολί, ηλεκτρική κιθάρα: Δημήτρης Χατζηζήσης

Κουαρτέτο εγχόρδων: Μιχάλης Βρέττας (βιολί), Νεφέλη Λιούτα (βιολί), Στέλιος Παπαναστάσης (βιόλα), Σοφία Ευκλείδου (τσέλο)

Φωνητικά: Πολυφωνικό Σχήμα Διώνη: Ειρήνη Κολιούση, Παναγιώτα Κολιούση, Ανθή Κύρκου

Σκηνοθεσία: Χρήστος Σαρρής

Βοηθός Σκηνοθέτη: Σμαράγδα Δογάνη

Σκηνικά: Λουκάς Μπάκας

Σχεδιασμός φωτισμών: Ελίζα Αλεξανδροπούλου

Ενδυματολόγος: Ηλέκτρα Σταμπουλού

Κινησιολογία: Σοφία Μαυραγάνη

Συνεργάτιδα του Λουκά Μπάκα: Φιλάνθη Μπουγάτσου

Βοηθός φωτιστή: Τζάνος Μάζης

Ηχοληψία

FOH: Δημήτρης Δημητριάδης

STAGE: Δημήτρης Κωνσταντινίδης

Για τα visuals: Sagans, Τάσος Κουβέλης

Γύρισμα για τα visuals

Βοηθός Σκηνοθέτη: Δημήτρης Ζιβόπουλος

DOP: Κοραλία Δογάνη

Βοηθός Video Crew: Αντρέας Μάρκου

Βοηθός Παραγωγής: Αγγελική Αυγέρη

Μοντάζ: Τρύφωνας Καρατζίνας

Color: Μάνθος Σάρδης

Μακιγιέζ: Μόρφη Μενεμένογλου

Συμμετέχοντες

Χορευτές: Zandile Ngubane, Irene Adwoa Sackey, Helene Habia Nzanga, Jane Njeri Mwaura, Σταυρούλα Κυριακίδου

Μουσικοί: Dauda Conteh, Justus Malesi, Yorro Keita

Υπεύθυνοι παραγωγής: Δήμητρα Χατζηχαραλάμπους, Βασίλης Μπακατσής

Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, United We Fly

Ευχαριστούμε: το Τμήμα Εθνικών Ενδυμασιών του Λυκείου των Ελληνίδων για την παραχώρηση κοσμημάτων από τη συλλογή του

Ευχαριστίες στους: Jacopo Fokas, Miracle

Ο Παύλος Παυλίδης για το «Πέρα από τη θάλασσα»

«Πριν μερικά χρόνια είχα την χαρά να συναντήσω τη Λένγκα Μαρκοπούλου, κόρη του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου, η οποία μου εξέφρασε την επιθυμία του να διασκευάσω τραγούδια και ορχηστρικά από όλο το έργο του. Αιφνιδιάστηκα ευχάριστα και συγκινήθηκα γιατί είχα έντονες αναμνήσεις, ειδικά από τον δίσκο “Μετανάστες” που άκουγαν οι γονείς μου όταν βρέθηκα μαζί τους στο Αννόβερο της τότε Δυτικής Γερμανίας. Φυσικά, ζώντας στην δεκαετία του ογδόντα, όπου το ραδιόφωνο και η τηλεόραση είχαν έναν άλλο χαρακτήρα, προβάλλοντας σπουδαίους καλλιτέχνες κάθε είδους, ο Μαρκόπουλος ακουγόταν παντού όταν κυκλοφορούσε κάποιον καινούργιο “δίσκο”. Ήταν σαφές ότι ήταν ένας από τους μεγάλους συνθέτες που εκπροσωπούσαν τη χώρα και σε διεθνές επίπεδο. Το πρώτο τραγούδι του, πάντως, που θυμάμαι να με τράνταξε κυριολεκτικά ήταν “Τα λόγια και τα χρόνια” σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Η ερμηνεία του Γαργανουράκη ήταν, σχεδόν, πέρα από τα ανθρώπινα. Καταλάβαινες πως εδώ, τώρα, συμβαίνει κάτι κοσμογονικό για το ελληνικό τραγούδι. Ως τραγουδοποιός κουβαλάω πάντα αυτό το βίωμα σα βαρύ και πολύτιμο εσωτερικό φορτίο. Θυμάμαι, επίσης, το αλλόκοτο συναίσθημα από την ακρόαση του αινιγματικού “Ζαβαρακατρανέμια”. Σα να άκουγα κάποιο μυστικό γλωσσικό κώδικα. Ένας αγαπημένος μου συγγενής είχε ένα πικάπ. Ήταν δάσκαλος, ζούσαμε τα τελευταία χρόνια της χούντας και με βοήθησε να καταλάβω ότι το έργο του Μαρκόπουλου είχε να κάνει και με την πολιτική κατάσταση της χώρας. Όταν στην εφηβεία μου άκουσα το “Παραπονεμένα λόγια” δεν χρειαζόμουν άλλες εξηγήσεις. Όντας έφηβος, άρχισα να ακούω πολλή ξένη μουσική. Η υψηλή ένταση και η ενέργεια που είχαν τα αγαπημένα μου συγκροτήματα άλλαξε την οπτική μου για το τι μπορεί να χωρέσει μέσα σε ένα τραγούδι, αλλά ακόμη και τώρα ακούγοντας τραγούδια όπως το “Κάτω στης μαργαρίτας τ' αλωνάκι” με τη συγκλονιστική ποίηση του Ελύτη, συνειδητοποιώ ότι το έργο του Μαρκόπουλου περιείχε όλη αυτή την ένταση, μέσα, μάλιστα, από ενορχηστρώσεις σαφώς πρωτοποριακές για την εποχή αλλά και για πάντα. Δε μου έκανε και πολλή εντύπωση όταν είδα τον Παύλο Σιδηρόπουλο ανάμεσα στους ερμηνευτές του. Εξερευνώντας, λοιπόν, εξ' αρχής το έργο του, μετά από την ευκαιρία που μου δόθηκε, πέρασα και από τοπία που γνώριζα και δεν ήξερα καν ότι του ανήκουν, όπως το μαγικό “Πέρα από τη θάλασσα”, και πάγωσα όταν άκουσα τη φωνή της Μοσχολιού και του τεράστιου Νίκου Ξυλούρη σε άλλα, πασίγνωστα τραγούδια. Τρομάζεις και λες “τι δουλειά έχω εγώ εδώ…”. Πήρα τηλέφωνο τη Λένγκα και της είπα “Είστε σίγουροι; Δεν είμαι καν τραγουδιστής…”. Γέλασε και μου είπε ότι γι αυτό σε διάλεξε ο πατέρας μου, του αρέσει ο τρόπος σου και σε βλέπει σαν ερμηνευτή. Έτσι, λοιπόν, αφέθηκα και άρχισα να βρίσκω τον εαυτό μου μέσα στο έργο του μεγάλου αυτού συνθέτη. Δε θέλω να αναλύσω εδώ την μουσικολογική προσέγγιση που θα μπορούσε κάποιος να κάνει στον Μαρκόπουλο, αλλά δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο σοκ που παθαίνει κανείς όταν επιχειρεί να εμπλακεί στη ρυθμολογία του. Μιλώντας και με φίλους, καταξιωμένους μουσικούς, πάντα συμφωνούσαμε ότι οι παρτιτούρες του, όσον αφορά στο ρυθμικό, κυρίως, κομμάτι, θα έπρεπε να φυλάσσονται σε κάποιο μουσείο παγκόσμιας μουσικής κληρονομιάς, όπως και ο τρόπος με τον οποίο μελοποιεί τον ελεύθερο στίχο. Επιγραμματικά, μπορεί να πει κανείς ότι ο Μαρκόπουλος καταφέρνει και κάνει να ακούγεται το ασύλληπτο σαν φυσιολογικό, ενώνει την Ανατολή με τη Δύση και επαναπροσδιορίζει την ελληνικότητα ανοίγοντας ορίζοντες. Δεν ξέρω τι έχω καταφέρει, μαζί με τους συνεργάτες μου, αλλά σίγουρα αποπειράθηκα να φέρω τα τραγούδια του σ’ ένα σύγχρονο ηχητικό τοπίο προσπαθώντας, ταυτόχρονα να μη χάνω την ουσία των συνθέσεων. Προσπάθησα να αφαιρέσω κάποια “αγκάθια” όσον αφορά το ύφος, αλλά και ταυτόχρονα να μην τον “προδώσω”. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όπως μου είπε μια φίλη, ότι ο Μαρκόπουλος προέρχεται από την εποχή των Μύθων. Ο Μαρκόπουλος έχει ένα τεράστιο σε αξία αλλά και σε όγκο έργο. Ασχολήθηκα με τα τραγούδια. Η επιλογή των κομματιών έγινε, κυρίως, με κριτήριο το κατά πόσο έβρισκα μέσα σε αυτά τον εαυτό μου σαν ερμηνευτή. Μιλάμε για έναν συνθέτη, ο οποίος έχει μελοποιήσει σπουδαίους ποιητές και στιχουργούς. Χάριν του ύφους αφαίρεσα ελάχιστους στίχους σε κάποια τραγούδια. Γιατί οι αδικημένοι που υπερασπίζονταν οι στίχοι αυτοί πριν πενήντα χρόνια, δεν έπαψαν να υπάρχουν, δυστυχώς, αλλά άλλοι είναι πια στην εποχή μας οι μετανάστες και οι ξεριζωμένοι. Πρόσθεσα, επίσης, σαν στιχουργός κι εγώ, κάποια λόγια, όπου αισθανόμουν ότι προσέθετα κάτι ουσιαστικό. Ανυπομονώ να μας δοθεί η ευκαιρία να συναντηθούμε και να μοιραστούμε αυτό το υλικό που είχαμε, εγώ και οι συνεργάτες μου, την τιμή να αγγίξουμε με τον τρόπο μας. Ανυπομονώ, έχοντας ακέραια την αγωνία του μαθητή, να εμφανιστούμε μπροστά σας και μπροστά στον μεγάλο, τον μυθικό μας δάσκαλο, Γιάννη Μαρκόπουλο, ελπίζοντας ότι φυσήξαμε λίγο απ’ τον αέρα της ψυχής μας στα πανιά των ωραίων του τραγουδιών, έτσι όπως ταξιδεύουν προς το μέλλον. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον Χρήστο Λαϊνά για το πάθος και την προσήλωσή του σε αυτή μας τη συνεργασία όπως επίσης και τον Φάνη Συναδινό που βοήθησε καθοριστικά στην εκκίνηση αυτής της προσπάθειας.»

Αlbum “Πέρα από τη Θάλασσα”: 12 από τα τραγούδια της μουσικής παράστασης διαθέσιμα από τη δισκογραφική United We Fly

Στο νέο του album με τίτλο «Πέρα από τη Θάλασσα», ο Παύλος Παυλίδης συναντάει τον Γιάννη Μαρκόπουλο και επαναπροσεγγίζει δώδεκα τραγούδια-σταθμούς, τοποθετώντας τα σε ένα σύγχρονο ηχητικό περιβάλλον. Η ιδέα για αυτήν την απρόσμενη καλλιτεχνική συνάντηση ανήκει προσωπικά στον ίδιο τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Πίσω στο 2019, η κόρη του, Λένγκα Μαρκοπούλου, μεταφέρει στον Παύλο Παυλίδη την επιθυμία του συνθέτη να διασκευάσει εκείνος τραγούδια του. Τέσσερα χρόνια μετά, ο Παυλίδης βουτάει ξανά στον ωκεανό του κλασικού πλέον ρεπερτορίου του Γιάννη Μαρκόπουλου, επιλέγει από το σύνολο του έργου του δώδεκα εμβληματικά τραγούδια και τα τοποθετεί στη σύγχρονη εποχή δίνοντάς τους μια καινούρια πνοή. Ο Παύλος Παυλίδης και οι συνεργάτες του πειραματίζονται με τα τραγούδια αυτά εμπλουτίζοντάς τα με ηλεκτρικούς και synth ήχους, λούπες και πολυφωνίες, φροντίζοντας να μην απομακρυνθούν από την βαθιά ουσία των συνθέσεων. Το «Πέρα από τη Θάλασσα» είναι διαθέσιμο από τις 20 Ιανουαρίου 2023 στις φυσικές και ψηφιακές του εκδόσεις στο e-shop και στο bandcamp της United We Fly. Ο εικαστικός Στέφανος Ρόκος συνεργάζεται για ακόμα μία φορά με τον Παύλο Παυλίδη, δημιουργώντας δύο εντυπωσιακά έργα ειδικά για την συγκεκριμένη κυκλοφορία του άλμπουμ.

Ο εικαστικός Στέφανος Ρόκος συνεργάζεται για ακόμα μια φορά με τον Παύλο Παυλίδη, δημιουργώντας δύο εντυπωσιακά έργα ειδικά για την συγκεκριμένη κυκλοφορία. Ο ίδιος σημειώνει: «Έχοντας παρακολουθήσει τη διαδικασία διασκευής των τραγουδιών του Γιάννη Μαρκόπουλου από τον Παύλο Παυλίδη στο στούντιο του Παύλου από τη στιγμή σχεδόν της γέννησής τους, επέλεξα για τη δημιουργία του συγκεκριμένου εξωφύλλου να μετατρέψω έναν οικείο και εμβληματικό στα μάτια μου χαρακτηριστικό βράχο, στο απόλυτο κομβικό σημείο που ορίζει το πριν και το πέρα από τη θάλασσα. Η εικόνα του –σαν σε τομή– υγρού στοιχείου, ο χρωματισμένος από την ανατολή και τη δύση ουρανός, και η παρέα που περιπλανιέται στο απόκοσμο τοπίο προσπαθώντας να ανακαλύψει τι υπάρχει πέρα από τη θάλασσα, προσδίδουν την αίσθηση του καινούργιου ήχου – απόσταγμα της προσωπικής σφραγίδας του Παύλου, με την οποία ο ίδιος σημάδεψε τα ήδη κλασικά τραγούδια του Μαρκόπουλου».

Πληροφορίες παράστασης

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Συγγρού 107

Τετάρτη-Κυριακή, 1-5 Φεβρουαρίου 2023 | 20:30

Κεντρική Σκηνή

Διάρκεια: 90’

Εισιτήρια

Κανονικό: 7, 18, 22 €

Μειωμένο, Φίλος, Παρέα 5-9 άτομα: 14, 18 €

Παρέα 10+ άτομα: 13, 16 €

Κάτοικος Γειτονιάς: 7 €

Ανεργίας, ΑμεΑ: 5 €

Συνοδός ΑμεΑ: 10 €

Ομαδικές κρατήσεις στο

https://www.onassis.org/el/whats-on/beyond-the-sea-pavlos-pavlidis-crosses-paths-with-yannis-markopoulos