Η προβολή έχει μόλις ολοκληρωθεί. Τα φώτα της αίθουσας ανοίγουν για τη συζήτηση που θα ακολουθήσει. Τα μάτια όλων υγρά. Ναι, είδαμε πράγματα που τα ζήσαμε όλοι. Που μας πόνεσαν βαθιά καθώς συνέβαιναν, που μας εξόργισαν, που μας έκαναν να βγούμε στους δρόμους πνιγμένοι από την αδικία. Κι όμως, είναι μία πραγματικότητα που είναι δύσκολο να την αντικρίζεις ξανά. Ο Παύλος, ο Σαχζάτ και ο Ζακ, τρεις άνθρωποι που γεννήθηκαν για να είναι ευτυχισμένοι, κατέληξαν «σύμβολα» και συνθήματα πάνω σε πανό γιατί κάποιοι, ορμώμενοι από φασιστικό, ρατσιστικό και ομοφοβικό μίσος, δεν δίστασαν να τους τραυματίσουν θανάσιμα. Και μαζί με αυτούς, να τραυματίσουν ανεπανόρθωτα και τις οικογένειές τους.

Ποια η είναι η ανθρωπολογία του πένθους; Ποια διαδρομή ακολουθεί η θλίψη για να γίνει οργή, πώς η οργή μετασχηματίζεται σε αγώνα για δικαίωση και ποια είναι τα όρια της δύναμης και της αντοχής ενός γονιού που θρηνεί την απώλεια του παιδιού του; Καθώς οι εικόνες στο ντοκιμαντέρ εναλλάσσονται, γινόμαστε θεατές τριών ιστοριών γνωστών σε εμάς, με τον τρόπο που τις βιώσαμε ως ελληνική κοινωνία, και μιας άλλης αθέατης, αυτής του αγώνα των γονιών των θυμάτων να διαχειριστούν τον εαυτό τους μέσα σε μία νέα, τραυματισμένη καθημερινότητα. Με το νέο τρίπτυχο μνήμη-θρήνος-αγώνας να καθορίζει τη νέα τους πραγματικότητα. Οι αφηγήσεις των τριών γονιών είναι αποκαλυπτικές. Όπως αναφέρουν στο σημείωμά τους οι συντελεστές της ταινίας: «Οι οικογένειες των θυμάτων θυμούνται, θρηνούν και αγωνίζονται. Η σιωπή εναλλάσσεται με τη δράση, η μοναχικότητα με τη δημόσια έκθεση, η θλίψη με την οργή. Με βασικό εργαλείο την αμεσότητα του βιώματος, το ντοκιμαντέρ διαπραγματεύεται τις έννοιες της απουσίας και του τραύματος, διερευνά μέσα από τη σύνδεση του ατομικού με το συλλογικό την ανθρώπινη ευαλωτότητα, καταγράφει τις διαδικασίες μετασχηματισμού του πόνου σε διεκδίκηση προς όφελος της κοινωνίας».

Είναι όμως και συγκλονιστικές στο καθαρά ανθρώπινο επίπεδο, αυτό ενός γονιού που βιώνει το -τόσο αφύσικο- πένθος της απώλειας του παιδιού του. Για τον Σαχζάτ Λουκμάν, ο 75χρονος πατέρας του εύχεται μόνο να είχε προλάβει να τον κρατήσει κοντά του. Η Μάγδα Φύσσα συνεχίζει να παίρνει θάρρος από το χαμόγελο που είχε σχηματιστεί στο πρόσωπο του Παύλου, την τελευταία εικόνα που έχει από εκείνον. Ο πατέρας του Ζακ - Zackie δυσκολεύεται να ζει σε έναν κόσμο, σε ένα σπίτι χωρίς τη χαρά και την καλοσύνη που σκόρπιζε το παιδί του με την παρουσία του. Όλα αυτά τα συναισθήματα και πόσα άλλα ακόμη, μετασχηματίζονται σε αγώνα για δικαίωση: «Η υπεράσπιση της μνήμης των νεκρών, η απόδοση ευθυνών στους δράστες, η προστασία των άλλων παιδιών αναδεικνύονται σε βασικούς στόχους προσπάθειας των οικογενειών για δικαίωση, μια προσπάθεια που εξελίσσεται στις συχνά μικρόψυχες δικαστικές αίθουσες με πληγωτικούς όρους, αφήνοντας στο τέλος άλλες φορές μια λυτρωτική απόφαση κι άλλες μια αίσθηση αδικαίωτου. Εξελίσσεται, όμως, παράλληλα κι έξω από τα δικαστήρια. Στους δρόμους της μαζικής ενεργοποίησης, στις παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο, στις πράξεις συμβολοποίησης των θυμάτων», όπως σημειώνουν οι συντελεστές.

Όλα αυτά αποτυπώνονται με ένταση και ευαισθησία επί της οθόνης, συντελώντας σε μια εξαιρετική ταινία που είναι άκρως ωφέλιμη. Η σκηνοθεσία της Μυρτώς Πατσαλίδου σε διεύθυνση φωτογραφίας του Νίκου Βούλγαρη οδηγεί με τη φυσικότητα και τον ρεαλισμό της στο άμεσο βίωμα του θεατή. Το σενάριο της ερευνήτριας δημοσιογράφου Μαρίας Λούκα αφηγείται με δύναμη και ενάργεια τα γεγονότα, ενώ η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός στο ανθρώπινο επίπεδο είναι διάχυτος σε όλη την ατμόσφαιρα της κινηματογράφησης των συνεντεύξεων των τριών γονιών, που διενεργήθηκαν και με τη συνδρομή της Χρύσας Λύκου.

Στη σύντομη συζήτηση που ακολούθησε μετά την προβολή, παρουσία των συντελεστών, η ηθοποιός Δώρα Χρυσικού πήρε τον λόγο και διάβασε ένα συγκινητικό κείμενο, ενώ ανάμεσα στους θεατές βρέθηκε και ο Γιάννης Μάγγος, πατέρας του θύματος αστυνομικής βίας Βασίλη Μάγγου, ο οποίος, υψώνοντας ένα χαρτί με το μήνυμα «ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΓΓΟΣ - ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ ΜΑΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΓΩΝΑΣ» (στη φωτογραφία που ακολουθεί), μοιράστηκε τις δικές του σκέψεις και συναισθήματα σχετικά με την απώλεια και τον αγώνα για δικαιοσύνη, έναν αγώνα που και ο ίδιος αμείωτα διεξάγει. Τέλος, ερωτήσεις από το κοινό δέχτηκε η Άννυ Παπαρρούσου, δικηγόρος της οικογένειας Κωστοπούλου, αναφορικά με λεπτομέρειες για την εξέλιξη της δίκης και τα γεγονότα της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου - ZackieOh.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Μυρτώ Πατσαλίδου – Μαρία Λούκα
Έρευνα – Συνεντεύξεις – Κείμενα: Μαρία Λούκα
Μοντάζ: Μυρτώ Πατσαλίδου
Παράγωγος : Πάνος Παπαδόπουλος
Μουσική: Παύλος Παυλίδης
Αφήγηση: Γιούλα Μπούνταλη
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Νίκος Βούλγαρης
Συμπληρωματική Φωτογραφία: Δράκος Πολυχρονιάδης, Γιάννης Φώτου
Ηχοληψία: Άγης Βουγάς
Μίξη Ήχου: Σπύρος Αραβοσιτάς
Φωτογράφος πλατό : Αλέξανδρος Κατσής
Σχεδιασμός Γραφικών – Εικονογράφηση: Χάρης Μαχαίρας a.k.a Happy Artists
Video animation : Νίκος Τζαφερίδης - Vinsky
Συνεργασία στις συνεντεύξεις: Χρύσα Λύκου