Η αξία που έχουν οι ενδιαφέρουσες ιστορίες στο θέατρο έγκειται στην ικανότητά τους να αιχμαλωτίζουν το κοινό, να προκαλούν τη σκέψη και τα συναισθήματα, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια κοινή εμπειρία που ξεπερνά τα όρια του χρόνου και του τόπου.

Μια τέτοια ενδιαφέρουσα ιστορία είναι και το θεατρικό έργο “Boston Marriage”, του David Mamet, που εξερευνά την πολυπλοκότητα των σχέσεων και παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Σταθμός. Γραμμένο το 1999, η τολμηρή αυτή κωμωδία του βραβευμένου με Πούλιτζερ Αμερικανού συγγραφέα, πηγαίνει κόντρα στις συμβάσεις, ανοίγοντας έτσι τη μεγάλη συζήτηση για την πατριαρχία. 

Ο όρος «γάμος της Βοστώνης», άλλωστε, έχει επικρατήσει ιστορικά ως η σχέση μεταξύ δύο γυναικών που ζούσαν μαζί και στήριζαν η μία την άλλη τόσο συναισθηματικά, όσο και οικονομικά. Τοποθετημένο στα τέλη του 19ου αιώνα, το έργο αυτό εξερευνά ζητήματα αγάπης, φιλίας, επιθυμίας και κοινωνικών προκλήσεων, εστιάζοντας στις σχέσεις μεταξύ τριών γυναικών. Μέσα από τον πνευματώδη διάλογο και τις ατάκες που εναλλάσσονται η μία την άλλη, το “Boston Marriage” επιχειρεί να σκιαγραφήσει τη γυναικεία ψυχοσύνθεση, βάζοντας πάνω στο τραπέζι φεμινιστικούς και ταξικούς προβληματισμούς.

Εμείς είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τους συντελεστές της παράστασης και να εκμαιεύσουμε περισσότερες πληροφορίες για τη σύνθεση των χαρακτήρων. Η Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη, η Ανθούλα Χαιροπούλου (οι οποίες σκηνοθετούν μάλιστα το έργο), η Αγγελική Ζησούδη και η Δανάη Παζιργιαννίδη (βοηθός σκηνοθέτη και υπεύθυνη κίνησης) ξετυλίγουν μαζί μας τη δημιουργική διαδικασία πίσω από το στήσιμο της παράστασης, ενώ αναλύουν τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η καθεμία στην αναμέτρηση με τον ρόλο της, καθώς και την απήχηση που μπορεί να έχει μια παράσταση με αυτό το περιεχόμενο σήμερα.

Το έργο διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, μια εποχή στην οποία οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις δεν ήταν ευρέως αποδεκτές. Ερευνήσατε άραγε το ιστορικό πλαίσιο για να προσαρμόσετε τις δικές σας δημιουργικές προσθήκες στην ερμηνεία των χαρακτήρων σας;

Απαντά η Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη

Ναι, έγινε έρευνα ήδη από το πρώτο ανέβασμα. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το πώς ο «Γάμος της Βοστώνης» υπήρξε πραγματικός θεσμός στις αρχές του περασμένου αιώνα και λίγο παλιότερα. Έτσι ονομάζονταν η σχέση μεταξύ δύο γυναικών που περιλάμβανε συναισθηματική και σωματική επαφή. Οι γυναίκες με αυτό τον τρόπο έβρισκαν συντροφιά και οικονομική ασφάλεια, και ζούσαν ανεξάρτητες από την παρουσία των αντρών. Η έρευνα διάνθισε εκτός από την προσέγγιση των χαρακτήρων και το σκηνικό περιβάλλον. Τη σκηνογραφία, τα κοστούμια, τη μουσική κ.λπ. Το πιο βοηθητικό όλων ήταν πως το ιστορικό πλαίσιο βοήθησε πολύ στο διαχωρισμό των τριών χαρακτήρων δικαιολογώντας έτσι τις διαφορετικές αντιδράσεις τους. Βλέπουμε καθαρά τις ταξικές διαφορές, τις πουριτανικές συμπεριφορές και τις διάφορες «ενοχές» που συνοδεύουν τα συμπλέγματά τους. Έργο πρόκληση για τις ηθοποιούς, και ακριβώς επειδή είχε τόσο ενδιαφέρον, συνεχίσαμε την έρευνα με ένα «πείραμα»: Ανεβάζουμε το έργο δεύτερη φορά με δεύτερη ανάγνωση/σκηνοθεσία και ανταλλάσσοντας από πέρσι οι ίδιες ηθοποιοί τους ρόλους του ζευγαριού. Παντρευτήκαμε η μια το ρόλο της άλλης για την εκ βαθέων εξ-ερεύνηση τους. Τα αποτελέσματα επί σκηνής! (Όσοι ηθοποιοί ενδύθηκαν, ενδύονται και θα ενδυθούν τον Άμλετ, τόσοι Αμλέτοι θα υπάρξουν· ο Άμλετ δεν είναι ένας).

Το συγκεκριμένο έργο έχει χαρακτηριστεί ως «κωμωδία ηθών». Πώς αξιοποιείτε εσείς το χιούμορ μέσα στο έργο και άραγε αυτό βοηθά στην ανάδειξη των ευρύτερων θεμάτων; Επίσης, πώς απεικονίζεται η γυναικεία ενδυνάμωση στο πλαίσιο των πατριαρχικών δομών που θίγονται;

Απαντά η Ανθούλα Χαιροπούλου

Το “Boston Marriage” είναι εξ ορισμού ένα κωμικό έργο με γυναικείους ρόλους. Αυτός είναι ένας πολύ βασικός λόγος που επιλέξαμε το συγκεκριμένο κείμενο. Το χιούμορ για εμάς είναι μία κατάσταση ύπαρξης, είναι διέξοδος από την κρεμάλα, μία ακροβασία μεταξύ τραγικού και γελοίου. Ο τρόπος προσέγγισής μας δεν προτάσσει το χιούμορ ως αυτοσκοπό, ούτε γίνεται εργαλείο ανάδειξης των θεμάτων του έργου. Το χιούμορ είναι ο ουσιαστικός τρόπος που εμείς οι ίδιες αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και τις σχέσεις μας σήμερα, είναι ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο. Ο Μάμετ μέσα από το “Boston Marriage” θέλησε για πρώτη φορά να δώσει τον λόγο στις γυναίκες, επιχειρώντας να αντιταχθεί στη συγγραφική του μανιέρα - έγραφε μέχρι τότε μόνο για άνδρες. Οι γυναίκες του έργου, για να επιβιώσουν, το μόνο που έχουν τελικά είναι η μία την άλλη. Η συντροφικότητα και η αλληλεγγύη προκύπτει από την ανάγκη για την υπεράσπιση των βασικών τους δικαιωμάτων να υπάρξουν, αυτόνομα και ανεξάρτητα από την παρουσία των ανδρών. 

Υπάρχει ένας τεράστιος μύθος που έχει επιβάλει η πατριαρχία, ότι οι γυναίκες δεν κάνουν μεταξύ τους, δεν μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά. Είναι ψέμα. Οι γυναίκες κάνουν υπέροχους κύκλους συνύπαρξης, ικανούς να ταράξουν όλο τον κόσμο.

Έρωτας, δύναμη, εξαπάτηση. Πώς αλληλοκαλύπτονται αυτές οι έννοιες και ποιες είναι οι προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι τρεις ηρωίδες προκειμένου να βρεθεί η απαραίτητη ισορροπία σε αυτά που έχει να πει η κάθε μία;

Απαντά η Αγγελική Ζησούδη

Οι τρεις ηρωίδες έχουν ως συνδετικό κρίκο την «αγάπη», τον «έρωτα» και την ανάγκη για «συντροφικότητα». Δεν θα χρησιμοποιούσα τις λέξεις «δύναμη» και «εξαπάτηση» παρ’ όλα τα περίεργα «τερτίπια»  των ρόλων, καθώς θεωρώ ότι έχουν αρνητική χροιά στην έννοια αγάπη που είναι και το κυρίως θέμα του έργου.

Εν τέλει αυτό που τις απασχολεί και ψάχνουν να βρουν είναι η συντροφικότητα. Συνεπώς η πρόκληση που επαναλαμβάνεται στο έργο είναι το πώς η καθεμία από τις ηρωίδες θα καταφέρει ξεπερνώντας τα εμπόδια που υπάρχουν να αγγίξει την απόλυτη αγάπη. Είναι ο μόνος τρόπος να επέλθει η ισορροπία μεταξύ τους.

Πώς ελπίζετε ότι θα ανταποκριθεί το κοινό στο “Boston Marriage” και τι πιστεύετε πως θα αποκομίσουν οι θεατές φεύγοντας από την παράσταση;

Απαντά η Δανάη Παζιργιαννίδη 

Η Άννα, η Κλερ και η Κάθριν πιάνουν κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 ουκ ολίγες από τις πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις της αγάπης. Εσύ (ο θεατής) ελπίζουμε πως με τη δική μας εκδοχή του γάμου της Βοστώνης, έχεις πολλές πιθανότητες να ταυτιστείς με τουλάχιστον μία από τις τρεις, να θυμηθείς εκείνο το προσωπικό αδιέξοδο που έκανε την αγάπη να μοιάζει πως θα τείνει πάντα προς την αποτυχία, να συνδεθείς με το «άλλο», εκείνο που είχες απέναντι σου. Επίσης, έχεις πολλές πιθανότητες να ξεχάσεις πως αυτές οι τρεις είναι γυναίκες του ίδιου φύλου κι επί της βικτωριανής εποχής, καθώς τα προβλήματα τους είναι τόσο κοινά με τα δικά σου. Πάντα με χιούμορ, λεκτικό και σωματικό.

Πόσο αναγκαία είναι η αναπαράσταση της διαφορετικότητας στο θέατρο, ιδίως με το ανέβασμα έργων που πραγματεύονται σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, αλλά και σεξουαλικές παραβάσεις;

Απαντά η Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη

Είναι αναγκαία η έκφρασή της πρώτα απ' όλα. Στη ζωή πρωτίστως και στην τέχνη κατ' επέκταση. Η αναπαράσταση βοηθάει κυρίως στην ορατότητα και την ταύτιση.

Η ορατότητα είναι σημαντική για να κατανοήσουν όλοι ότι «υπάρχουμε» και η ταύτιση για να μπορεί η κοινότητα να δει πέρα από τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα. Να δει τον εαυτό της. 

Τι ρόλο πρέπει, κατά τη γνώμη σας, να παίζει το θέατρο στην προώθηση του πολιτικού διαλόγου και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί με στόχο τις ουσιαστικές κοινωνικές αλλαγές;

Απαντά η Ανθούλα Χαιροπούλου

Αν κάτι μπορεί να δημιουργήσει η τέχνη είναι ρωγμές στην υπάρχουσα δεδομένη πραγματικότητα. Να εντοπίσει και να αναδείξει αυτό που έχουμε ανάγκη. Εδώ όμως υπάρχει μια μεγάλη μαύρη τρύπα. Η τέχνη και το θέατρο με τους όρους που πραγματώνεται, δεν μπορεί να αλλάξει την κοινωνία. Μοιάζει να μην έχει την δυνατότητα να προτείνει τίποτα άλλο πέρα από τον καπιταλισμό. Η ενασχόληση των καλλιτεχνών με κοινωνικά ζητήματα δεν σημαίνει και αυτόματα πολιτικός διάλογος ή πολιτική τέχνη. Η τέχνη θα είχε την δύναμη να αλλάξει την κοινωνία μόνο εάν γινόταν επικίνδυνη, εάν μπορούσε να αντιταχθεί στο υπάρχον σύστημα. Αυτό που μπορεί να κάνει σήμερα και δεν το υποτιμώ καθόλου, τουναντίον με έχει κρατήσει ζωντανή, είναι να δίνει έμπνευση και ανάταση κυρίως στους καταπιεσμένους αυτού του κόσμου.

INFO:

Για δεύτερη χρονιά παρουσιάζεται στο Θέατρο Σταθμός το Boston Marriage του David Mamet ένα σπάνιο έργο του σύγχρονου παγκόσμιου ρεπερτορίου.

Η Κλερ και η Άννα, κατά τη συντηρητική και σεμνότυφη Βικτωριανή περίοδο, συνάπτουν «Γάμο της Βοστώνης». Έτσι ονομαζόταν, την εποχή εκείνη, η σχέση μεταξύ δύο γυναικών που μπορεί να περιείχε τόσο συναισθηματική όσο και σωματική επαφή, βρίσκοντας η μία στην άλλη συντροφιά, αλλά και οικονομική και συναισθηματική ασφάλεια, ανεξάρτητες από την παρουσία ανδρών.

Ο Mamet, το 1999, κόντρα στη διαδεδομένη πεποίθηση πως έγραφε μόνο για άνδρες, άρπαξε την ευκαιρία και  δημιούργησε μια αντισυμβατική κωμωδία μπαίνοντας με τόλμη στη μεγάλη συζήτηση κατά της πατριαρχίας.

Το έργο επιχειρεί, μέσα από τους πνευματώδης διαλόγους και το γρήγορο λεκτικό χιούμορ των ηρωίδων του να εκθέσει φεμινιστικά και ταξικά θέματα σκιαγραφώντας τη γυναικεία ψυχοσύνθεση.

Πιο επίκαιρη από ποτέ, η παράσταση φέρνει στη σκηνή τρεις γυναίκες, μέσα από μια αφήγηση που δεν έχουμε συνηθίσει να είναι η κεντρική σε μία χώρα στην οποία οι γυναίκες, πασχίζουν να διεκδικήσουν και να διατηρήσουν τα βασικά τους ανθρώπινα δικαιώματα.

Σύνοψη του έργου & προσέγγιση:

Η Άννα και η Κλερ, δυο γυναίκες της ανώτερης κοινωνικής τάξης, συγκρούονται για τον νέο «έρωτα» της Κλερ, ενώ η Άννα μόλις έγινε ερωμένη ενός πλούσιου άνδρα, από τον οποίο έλαβε ένα τεράστιο περιδέραιο και ένα μηνιαίο εισόδημα.  Η Σκωτσέζα υπηρέτρια της Άννας, η Κάθριν, ξεσπά σε κλάματα από τις σκληρές λεκτικές επιπλήξεις της εργοδότριάς της. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο τεταμένη καθώς η Άννα, προσπαθεί να αποτρέψει την αγάπη της Κλερ για το νέο αυτό πρόσωπο. Η Κλερ, από  την άλλη, έχει ήδη κάνει σχέδια με τον νεαρό έρωτά της να συναντηθούν στο σπίτι της Άννας, με την ελπίδα ότι θα καταφέρει να πείσει τη νεαρή κοπέλα να συνευρεθεί μαζί της. Τα πράγματα όμως πάνε στραβά, όταν η νεαρή κοπέλα φτάνει στο σπίτι...

Σκηνοθετικό σημείωμα:

Πρόκειται για μια ιστορία αγάπης, μια υπενθύμιση για το ότι ο έρωτας και η έλξη, η συντροφικότητα και η αλληλεγγύη δεν είχαν ποτέ να κάνουν με το φύλο, ούτε με την εποχή. Από την αρχή του κόσμου οι άνθρωποι ερωτεύονται, αγαπιούνται, γελάνε κι απελπίζονται με τον ίδιο πρωτόγονο τρόπο. Η σχέση των δύο αυτών γυναικών διαδραματίζεται στη Βικτωριανή εποχή, μοιάζει  όμως με κάθε στιγμή μας στο σήμερα.

"Και τι δεν είναι στην ζωή συμβιβασμός; Η αγάπη." 

Η αγάπη μας για την κωμωδία, αλλά και η ανάγκη μας να αφηγηθούμε μία ιστορία έξω από την παραδεδομένη εικόνα των κυρίαρχων σχέσεων, μας φέρνει επί σκηνής, σε μία κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα που η τέχνη και το θέατρο δεν είναι αυτονόητα για όλους. 

Κ.Ζ & Α.Χ 

Σκηνοθεσία-Καλλιτεχνική επιμέλεια: Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη, Ανθούλα Χαιροπούλου

Παίζουν: Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη, Αγγελική Ζησούδη, Ανθούλα Χαιροπούλου

Βοηθός Σκηνοθέτη - Κίνηση: Δανάη Παζιργιαννίδη

Μουσική: Φάνης Ζαχόπουλος

Φωτιστικός Σχεδιασμός: Δημήτρης Κουτάς

Μετάφραση: Φιόρη Στεφανάκου

Κοστούμια: EATING THE +OOBER

Φωτογραφίες: Μάριος Παραδείσης

Επικοινωνία: Χρύσα Λύκου

Παραγωγή: D’ART/ΟΜΙΚΡΟΝ3

Εισιτήρια: viva.gr