Ο Μίλαν Κούντερα, ο αντιφρονούντας συγγραφέας που μέσα από τα βιβλία του έγινε ο εξόριστος σατιριστής του ολοκληρωτισμού στα χρόνια της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας, πεθαίνει στο Παρίσι, σε ηλικία 94 ετών.

Το διάσημο μυθιστόρημα του Κούντερα «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» (ή της ύπαρξης, όπως υπαγορεύουν οι νέες μεταφράσεις), ξεκινά με τα σοβιετικά τανκ να μπαίνουν στην Πράγα, την πρωτεύουσα της Τσεχίας, όπου γεννήθηκε και ζούσε ο συγγραφέας μέχρι να μετακομίσει στη Γαλλία το 1975. Συνδυάζοντας διαφορετικές θεματικές, όπως ο έρωτας, οι ανθρώπινες σχέσεις, η εξορία και η πολιτική, το βιβλίο κέρδισε την αποδοχή των κριτικών, χαρίζοντας στο συγγραφέα ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό που αγκάλιασε τόσο την αντισοβιετική του διάθεση, όσο και τον ερωτισμό που διατρέχει πολλά από τα έργα του.

Υπήρξε ενθουσιώδες και παθιασμένο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας στα νιάτα του, ωστόσο το 1950, το κόμμα τον διέγραψε για «αντικομμουνιστικές δραστηριότητες». Το λογοτεχνικό του ταξίδι ξεκίνησε με την ιδιότητα του «σταλινικού ποιητή», παρ΄όλο που αργότερα είδε τα έργα του να απαγορεύονται στη χώρα του. Έγινε ένα μισητό πρόσωπο για το καθεστώς, πράγμα που τον ανάγκασε να αυτοεξοριστεί στη Γαλλία. Τέσσερα χρόνια μετά του αφαιρέθηκε και η τσεχική υπηκοότητα. Ενώ αρχικά έγραφε στην τσέχικη γλώσσα, από το 1993 κι έπειτα χρησιμοποιούσε τη γαλλική.

«Αν κάποιος μου έλεγε όταν ήμουν παιδί πως μια μέρα θα δω τη χώρα μου να εξαφανίζεται από τον κόσμο, θα το θεωρούσα ανοησία, κάτι που δεν θα μπορούσα να φανταστώ. Ένας άνθρωπος γνωρίζει πως είναι θνητός, ωστόσο θεωρεί δεδομένο πως η χώρα του έχει ένα είδος αιώνιας ζωής», είχε δηλώσει ο Κούντερα σε συνέντευξή του στους New York Times.

Η γραφή του θεωρήθηκε «ανατρεπτική», καθώς εγείρει ερωτήματα ηθικής και κοινωνικής αβεβαιότητας, ενώ αναθεματίζει τους  φανατικούς οποιασδήποτε ιδεολογικής κατεύθυνσης, είτε είναι κομμουνιστές είτε χριστιανοί. Οι χαρακτήρες του αιωρούνται μεταξύ της πραγματικότητας της καθημερινής ζωής και του υψηλού κόσμου των ιδεών. Ξεχώρισε για το πειραματικό στιλ του, κάτι ανάμεσα στο δοκίμιο και στο μυθιστόρημα, ενώ το σαρκαστικό του ύφος επηρεαζόταν συχνά από αυτό του Κάφκα.

Η λογοτεχνική του διαδρομή

Το 1967, κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα – και ίσως το πιο πολιτικό – με τίτλο «Το Αστείο», που αποτέλεσε την αφορμή για να γίνει γνωστός κυρίως στον ευρωπαϊκό χώρο. Πρόκειται για μια σάτιρα του υπαρκτού σοσιαλισμού, που έγινε το «ευαγγέλιο» των υπέρμαχων της «Άνοιξης της Πράγας», που πίστευαν σ’ ένα σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Ο συγγραφέας υπέστη διώξεις, στρατεύτηκε υποχρεωτικά και τα βιβλία του αποσύρθηκαν από τις δημόσιες βιβλιοθήκες. Τα μυθιστορήματα «Η ζωή είναι αλλού» (1973) και «Το βαλς τού αποχαιρετισμού» (1973), που ακολούθησαν, συνθέτουν μια τριλογία.

Το 1984 ήταν χρονιά θριάμβου για το Μίλαν Κούντερα. Το μυθιστόρημά του «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» – ίσως το πιο ερωτικό του – αποτέλεσε παγκόσμια εκδοτική επιτυχία και τον έκανε γνωστό στα πέρατα της οικουμένης. Το έργο, που μεταφέρθηκε επιτυχημένα στην μεγάλη οθόνη από τον αμερικανό σκηνοθέτη Φίλιπ Κάουφμαν, είναι τοποθετημένο στην Τσεχοσλοβακία του 1968, λίγο πριν από την σοβιετική εισβολή, με ήρωα έναν χειρουργό και διανοούμενο ονόματι Τόμας, που είναι παγιδευμένος ανάμεσα στην αγάπη και την ελευθερία, την πολιτική και τον έρωτα.

Τα επόμενα χρόνια παρέμεινε συγγραφικά ενεργός με τα μυθιστορήματα: «Αθανασία» (1990), «Η βραδύτητα» (1995), «Η Ταυτότητα» (1998), «Η Άγνοια» (2000) και το πιο πρόσφατο «Η Γιορτή της Ασημαντότητας» (2014).