Ο πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και την παλαιστινιακή Χαμάς μαίνεται κι εμείς για ακόμη μια φορά παρακολουθούμε μουδιασμένοι αυτή τη φρικτή πραγματικότητα. «Πόλεμος χωρίς έλεος», «Αντίστροφη μέτρηση για επέμβαση στη Γάζα», «Χιλιάδες νεκροί», «Επιδεινώνεται η ανθρωπιστική κρίση», διαβάζουμε και ακούμε στις ειδήσεις ενώ τα Μέσα μας κατακλύζουν με σκληρές εικόνες.

Ένας εφιάλτης τραγικών γεγονότων. Η Ιστορία, όμως, είναι αμείλικτη και πρέπει να ζήσουμε ακόμα και τις μαύρες σελίδες της, πριν έρθουν οι πιο φωτεινές.

Πώς μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά μας για τον Πόλεμο; Πώς εξηγούμε στα παιδιά μας τι συμβαίνει;

Τα παιδιά εκτίθενται και αυτά σε πληροφορίες, είτε στο σχολείο είτε από την τηλεόραση και το διαδίκτυο. Δεν μπορούμε και δεν χρειάζεται να αποφύγουμε τη συζήτηση.

Είναι καλύτερο να μιλήσουμε ανοιχτά για αυτό που συμβαίνει, για την απώλεια και τον θρήνο, για τους ανθρώπους που αναγκάζονται να φύγουν από τα σπίτια τους και την πατρίδα τους για να προστατευτούν. Μιλάμε με ειλικρίνεια στα παιδιά για τα γεγονότα. Και ένας τρόπος για να το κάνουμε αυτό είναι μέσα από τα βιβλία.

Παρακάτω παραθέτουμε 4 τίτλους που μας προτείνουν οι εκδόσεις Διόπτρα για να ανοίξουμε την κουβέντα στα παιδιά μας.

Η Βαλίτσα 
του Chris Naylor-Ballesteros

Βρεθήκαμε και πάλι σε μια στιγμή της ιστορίας. Ο πόλεμος ανάμεσα σε Ουκρανία-Ρωσία μαίνεται και ένας νέος ξέσπασε. Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώνονται και χιλιάδες ξεριζώνονται βίαια από το σπίτι τους, προσπαθώντας να ξεφύγουν από τον πόλεμο, να σώσουν τα παιδιά τους και στη συνέχεια τον εαυτό τους.

Στην ιστορία μας, ένα περίεργο πλάσμα φτάνει σε έναν τόπο άγνωστο για εκείνο κουβαλώντας μια βαλίτσα. Πόσα πρόλαβε να πάρει μαζί του όταν όλος του ο κόσμος καταστράφηκε μέσα σε λίγα λεπτά; Πόσα χώρεσαν σε μια τοσοδά βαλίτσα;

Σύμφωνα με τον ίδιο μέσα έκρυβε ένα φλιτζάνι, ένα τραπέζι, μια καρέκλα και το σπίτι του. Κανένας, όμως, δεν τον πίστεψε. Οι ντόπιοι τον υποδέχτηκαν κάπως επιθετικά, γεμάτοι δυσπιστία, καχύποπτοι για αυτό το περίεργο πλάσμα που δεν ήξεραν ούτε πώς ούτε γιατί βρέθηκε εκεί που κατοικούν.

Και του έσπασαν τη βαλίτσα, με αποτέλεσμα να μείνουν έκπληκτοι με το περιεχόμενό της. Δεν υπήρχε ούτε καρέκλα, ούτε τραπέζι, ούτε το σπίτι του. Μόνο μια φωτογραφία και ένα φλιτζάνι. Είχε σπάσει και αυτό.

Μα το παράξενο πλάσμα τούς έλεγε ψέματα; Η βαλίτσα ήταν άδεια! Όχι. Ο ξένος δεν τους έλεγε ψέματα. Είχε περάσει κύματα με αυτή τη βαλίτσα, είχε σωθεί και τώρα είχε βρεθεί σε ένα μέρος άγνωστο ενώ ήταν βρόμικος, κουρασμένος, λυπημένος και φοβισμένος. Αλλά μέσα του κρατούσε καλά φυλαγμένη τη ζεστασιά του τόπου του.

Η Βαλίτσα αποτελεί μια υπέροχα εικονογραφημένη ιστορία για τους πρόσφυγες και τον ξεριζωμό αλλά και για παναθρώπινες αξίες, όπως είναι η ευγένεια, η αποδοχή και η αγάπη προς τον συνάνθρωπό μας.

Ηλικίες: 4+

Όχι και τόσο μακριά 
της Βάνας Μαυρίδου σε εικονογράφηση της Ρένιας Μεταλληνού

Προσπάθησα να χωρέσω στο κεφάλι μου ότι την ίδια ώρα που εμείς παίζαμε ανέμελα στην παραλία, σε άλλες χώρες γινόταν πόλεμος κανονικός με όπλα. Σε άλλες πόλεμος για να βρεις δουλειά. Σε άλλες πόλεμος για να μπορούν τα κορίτσια να φορούν ό,τι θέλουν. Σε άλλες πόλεμος για να έχουν καθαρό πόσιμο νερό. Όμως η Μάρτα μέχρι πριν από λίγες μέρες είχε μια ζωή σαν τη δική μου.

Και από τη μια στιγμή στην άλλη βρέθηκε σε μια ξένη χώρα, μόνη. Μα ποιος άφησε να συμβεί αυτό;

Μια ιστορία για τη δύναμη της αλληλεγγύης και την ειρήνη των λαών. Μια ιστορία περισσότερο επίκαιρη από ποτέ από τη Βάνα Μαυρίδου σε εικόνες της Ρένιας Μεταλληνού.

Η Ζωή ζει στην Αθήνα και η Μάρτα στο Κίεβο. 2.103 χιλιόμετρα – τελικά όχι και τόσο μακριά…

Η μαμά έχει στερεώσει με ένα μαγνητάκι στο ψυγείο τη φωτογραφία της και όποτε περνώ ρίχνω μια ματιά στα μεγάλα μελαγχολικά μάτια της Μάρτα. Μας χωρίζουν πολλά χιλιόμετρα και, αν δεν ήταν ο πόλεμος, μπορεί και να μη συναντιόμαστε ποτέ…

Όμως, η Μάρτα ταξιδεύει για την Ελλάδα με ένα άσπρο λεωφορείο όπου γύρω γύρω έχουν γράψει με σπρέι τη λέξη «παιδιά». Θα τη φιλοξενήσουμε στο σπίτι μας. Δεν ξέρω για πόσο. Δυσκολεύομαι να καταλάβω όσα συμβαίνουν.
Ένα ένα, όλα όσα είχα δεδομένα ανατρέπονται.

Αναρωτιέμαι αν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε η μία την άλλη και να χτίσουμε μια σχέση αληθινή. Αναρωτιέμαι αν η ζωή μου θα είναι ποτέ όπως παλιά.

Ένα ένα, όλα όσα ήταν δεδομένα και για τις δύο ανατρέπονται. Πώς θα καταφέρουν να καταλάβουν η μια την άλλη και να χτίσουν μια σχέση ουσιαστική και αληθινή; Θα γίνει άραγε η ζωή τους όπως ήταν παλιά;

Η Μάρτα βρίσκεται ακόμα σε κατάσταση σοκ. Θα χρειαστεί χρόνο και υπομονή. Η Ζωή καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια αλλά νιώθει και μικρά τσιμπήματα ζήλιας. Προσπαθεί μέρα με τη μέρα.

Οι μέρες θα περάσουν. Και η μια θα συνηθίσει την παρέα της άλλης. Όλο αυτό το διάστημα θα περάσουν πολλές στιγμές μαζί. Ορισμένες δύσκολες και άλλες ανέμελες. Θα είναι πάντα μαζί σε αυτό. Ενωμένες.

Ηλικίες: 9+

Μέλη και Μελέκ 
της Βάνας Μαυρίδου σε εικονογράφηση της Ρένιας Μεταλληνού

«Οι άνθρωποι είχαν βάλει στην άκρη όλα εκείνα που τους ένωναν και θυμήθηκαν ξαφνικά εκείνα τα λίγα που τους χώριζαν. Οι άνθρωποι πάντα προσπαθούν να κατακτήσουν κι άλλα. Έτσι, σε αυτόν τον πόλεμο όσοι ήμαστε Έλληνες έπρεπε να φύγουμε από τα σπίτια μας», θυμάται η πρωταγωνίστρια στο βιβλίο.

Το Μέλη και Μελέκ είναι ένα βιβλίο για τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον ξεριζωμό ενός εκατομμυρίου και πλέον Ελλήνων.

Γρήγορα και χωρίς πολλές κουβέντες, με βλέμματα βουβά, θα έπρεπε οι άνθρωποι να φύγουν από τον τόπο τους και να πάνε μακριά. Όσο πιο μακριά μπορούσε ο καθένας. Γιατί ο χρόνος μετρούσε αντίστροφα…

Το επόμενο πράγμα που θυμάμαι έντονα είναι το χέρι της μαμάς να με τραβάει βιαστικά. Ίσα που πρόλαβα να ρίξω μια τελευταία ματιά στο σπίτι που γεννήθηκα και μεγάλωσα πριν με σηκώσει σφιχτά στην αγκαλιά της και ακολουθήσουμε δακρυσμένες τον μπαμπά. Η μαμά είχε πει πως δεν θα μπορούσαμε να πάρουμε τα πράγματά μας μαζί, αλλά θα επιστρέφαμε μετά από λίγο καιρό να τα πάρουμε.

Κι έτσι βρέθηκαν σε μια βάρκα, στριμωγμένοι μαζί με άλλους πολλούς που εγκατέλειπαν το σπίτι τους για να σωθούν. Όλοι ξεκινούσαν ένα ταξίδι προς το άγνωστο, μα γεμάτο ελπίδα.

Αφού αποβιβάστηκαν, περιπλανήθηκαν για μέρες. Χτυπούσαν πόρτες αναζητώντας βοήθεια, μα δεν άνοιγε κανείς.

Βρίσκαμε τα σπίτια κλειδωμένα και τα παράθυρα ασφαλισμένα. Μας αντιμετώπιζαν σαν εχθρούς, σαν να ήρθαμε να τους κάνουμε εμείς κακό, και όχι σαν αυτούς που μόλις είχαν διωχθεί από τα σπίτια τους. Κοιμόμαστε στα χώματα για καιρό. Το πρωί καιγόμαστε από τον ήλιο και το βράδυ παγώναμε από το αγιάζι. Έπρεπε όμως να σταθούμε στα πόδια μας…

Οι μέρες περνούσαν, οι νύχτες μεγάλωναν κι εμείς προσπαθούσαμε να στήσουμε τη ζωή μας από την αρχή.

Μια ιστορία μνήμης και ανθρωπιάς για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μια ιστορία -δυστυχώς- πιο επίκαιρη από ποτέ. Μια ιστορία που μιλάει για τον πόλεμο, τον ξεριζωμό, την απώλεια, τον πόνο, όπως τα αντιλαμβάνονται τα μάτια ενός μικρού παιδιού.

Το Μέλη και Μελέκ μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδικία, την ανασφάλεια και την εμπιστοσύνη.

Ηλικίες: 9+

Πόλεμος και Ειρήνη
διασκευή από τον Μιχάλη Μακρόπουλου σε εικόνες της Θέντας Μιμηλάκη

Υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν την ειρήνη. Κι υπάρχουν άνθρωποι που ονειρεύονται να κατακτήσουν τον κόσμο και καταλήγουν να τον αιματοκυλίσουν, να βυθίσουν αθώους στη δυστυχία, στη φτώχεια, να σκορπίσουν τον θάνατο.

Στο κλασικό αντιπολεμικό έργο του Λέοντος Τολστόι αναδεικνύονται η δύναμη της αγάπης και το πάθος του ανθρώπου για ειρήνη. Μια εκπληκτική διασκευή του Μιχάλη Μακρόπουλου για παιδιά.

Στη σημερινή Μόσχα, μια νεαρή μητέρα, που ο άντρας της λείπει στον πόλεμο, αφηγείται στα δύο της παιδιά την ιστορία του Πολέμου και της Ειρήνης, του κλασικού αριστουργήματος του Λέοντος Τολστόι.

Σε αυτή τη διασκευή υπάρχει η λαχτάρα για ειρήνη. Όπως γράφει στον πρόλογο ο συγγραφέας Μιχάλης Μακρόπουλος,  βάζοντας μια μητέρα στη σημερινή Μόσχα να αφηγείται την ιστορία στα παιδιά της, φέρνουμε εκείνη την εποχή στο σήμερα, που έχουν αλλάξει τόσα, μα δυστυχώς όχι κι ο παραλογισμός που σπρώχνει τους ανθρώπους να φονεύουν ο ένας τον άλλον στα παιδιά των μαχών.

Επειδή πράγματι αλλάζουν πολλά, όμως όχι ο άνθρωπος στον πυρήνα του, οι αφηγήσεις του παρελθόντος, από τα ομηρικά έπη ως τα μεγάλα μυθιστορήματα του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, των Μπροντέ, του Ντίκενς, του Ουγκό και τόσων άλλων, δεν παύουν να είναι δίπλα μας και να μας αφορούν.

Μέσα από την καθηλωτική αφήγηση του έρωτα του Αντρέι και του Πιερ για τη Νατάσα, ξετυλίγεται η κοινή μοίρα όλων των ηρώων του βιβλίου, που παρασύρονται στη δίνη και στον όλεθρο των Ναπολεόντειων Πολέμων.

Ένας ύμνος για το μεγαλείο του ανθρώπου και την αξία της ειρήνης.

Ηλικίες: 10+