Καθώς κατευθύνομαι προς τον Σταυρό του Νότου Club, που ευγενικά θα φιλοξενούσε τη συνάντησή μας με τη Νεφέλη Φασούλη, μετράω μέσα μου πόσα γνωρίζω ήδη για εκείνη και δεν τα βρίσκω λίγα. Κατόρθωμα δικό της, που οφείλεται στο ότι οι μέχρι τώρα σταθμοί της έχουν δώσει ξεκάθαρο «στίγμα πορείας» για την αισθητική και τις επιλογές της. Κι αν αναρωτιέστε τι είναι αυτό που μπορεί να συνδέει τον Βασίλη Καζούλη, στο πλάι του οποίου πρωτοπάτησε τη σκηνή, με τον Φοίβο Δεληβοριά που την «εμφάνισε» στο σωστό κοινό, τη σωστή ώρα και με τον σωστό τρόπο και την Τάνια Τσανακλίδου, η οποία την προσκάλεσε να σταθεί στο πλάι της στο Ηρώδειο σε εκείνο το αφιέρωμα στον Γιάννη Σπανό, την απάντηση μου την έδωσε η ίδια χωρίς καν να τη ρωτήσω: «Δεν με ενδιέφερε ποτέ αν απευθύνομαι σε λίγους ή πολλούς και τι ποσοστό έχω από την πίτα. Αρκεί να είμαι σίγουρη εγώ για όσα λέω».

Το ίδιο και τον Βασίλη, και τον Φοίβο, και την Τάνια. Καλλιτέχνες που κατέκτησαν το κοινό όχι ως κατακτητές αλλά ως θαρραλέοι ευάλωτοι, ως εκτεθειμένοι μπροστά του από επιλογή, έχοντας για οδηγό την προσωπική τους αλήθεια και τη δύναμη να την υπερασπιστούν. Με νότες αλλά και με λέξεις, όπως έκανε η Νεφέλη και στη συνέντευξή μας που ακολουθεί. Αν αυτός είναι ο δρόμος της, σίγουρα είναι ένας δρόμος που αξίζει να τον περπατάς. Οδηγεί σε εκείνο το όμορφο ξέφωτο, του να ζήσεις αληθινά. Και να αγαπηθείς τελικά, διάολε, για αυτό που πραγματικά είσαι.

Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με το ταξίδι σου στη Νέα Υόρκη πριν από λίγο καιρό. Πώς ακριβώς προέκυψε αυτό;

Το ταξίδι έγινε στο πλαίσιο μίας υποτροφίας για επαγγελματίες καλλιτέχνες που ζουν από την τέχνη τους. Κατέθεσα το portfolio μου στο τζαζ τραγούδι, με όσα έχω κάνει δέκα χρόνια τώρα, και με δέχτηκαν. Το ήθελα χρόνια, και αυτά τα χρήματα ήταν ο μόνος τρόπος να βρεθώ και να ζήσω εκεί. Έμεινα περίπου επτά μήνες στο σύνολο, ή μια σεζόν όπως μου αρέσει να λέω.

Το θεωρείς ως ένα καλλιτεχνικό «ορόσημο» για σένα; Στις παραστάσεις σου τώρα στον Σταυρό του Νότου, ας πούμε, είναι ορατή κάποια διαφορά;

Καλλιτεχνικό ορόσημο οπωσδήποτε, γιατί εκτέθηκα σε πολλή τέχνη που ούτε φανταζόμουν ότι υπάρχει, επί μήνες, χωρίς διασπάσεις από δουλειά και άλλα. Όμως δεν νομίζω ότι θα δεις κάποια διαφορά στα προγράμματά μου πριν και μετά. Θεωρώ ότι η πληροφορία από εκεί είναι βραδείας καύσης, θα βγαίνει αργά αργά στο μέλλον. Περισσότερο νομίζω εξελίχθηκα ως άνθρωπος και άλλαξε η ψυχολογία μου. Ήταν μια περίοδος γλυκιάς ενηλικίωσης, το γεγονός ότι ταξίδεψα μόνη μου τόσο μακριά από τους φίλους, την οικογένεια, από όλα, και θα το ξανάκανα χίλιες φορές.

Τι ήταν αυτό που σου έκανε περισσότερο εντύπωση εκεί;

Το πρώτο που μου έκανε εντύπωση στους Έλληνες που γνώρισα εκεί, γιατί έκανα παρέα με αρκετούς, ήταν το πόσο καλά έδειχναν. Πολύ πιο χαρούμενοι, πιο ανάλαφροι σε σχέση με ό,τι έχουμε συνηθίσει εδώ. Ανθίζουν και δικαιώνονται σε αυτήν την πόλη. Το δεύτερο, φυσικά, το ότι η πόλη ήταν γεμάτη από μέρη όπου άκουγες live μουσική, από το μεσημέρι μέχρι το ξημέρωμα. Για αυτούς το να κάνεις ένα live είναι απλή υπόθεση, πάμε να παίξουμε; Πάμε. Χωρίς πολλή σκέψη και εμπόδια πάσης φύσεως. Αυτήν την όρεξη που έχουν οι άνθρωποι εκεί, σε όλα τα επίπεδα, τη ζήλεψα πολύ.

Σκέφτηκες να μείνεις παραπάνω καιρό; Και γενικότερα, το έχεις σκεφτεί ποτέ σοβαρά να ζήσεις στο εξωτερικό;

Είναι κάτι που το έχω σκεφτεί επανειλημμένα, αλλά μου έχουν πάει τα πράγματα τόσο καλά με τον δίσκο που δεν το λέει η καρδιά μου να φύγω. Σχεδόν όλα τα τραγούδια έχουν ακουστεί, ο Φοίβος έγραψε πραγματικά έναν δίσκο πάνω μου και είμαι τυχερή που μπορώ και χτίζω πρόγραμμα με δισκογραφία μου. Θεωρώ πως ένα πολύ ωραίο βήμα έχει γίνει και δεν θα το άφηνα προς το παρόν. Θα έφευγα για να κάνω πάλι τα τζαζάκια μου, πάντα όμως με σκοπό να επιστρέψω το συντομότερο.

Θέλω πολύ να με πας στην πρώτη ακρόαση των τραγουδιών του δίσκου. Αρχικά, τι είδους συνεργάτης είναι ο Φοίβος; Είναι κάποιος που θα σε πάρει στις 3 το πρωί για να ακούσεις ένα τραγούδι ή βρισκόσασταν πιο οργανωμένα στο στούντιο;

Είναι εντελώς αυτός που θα σε πάρει στις 3 το πρωί! Αυτός είναι ο Φοίβος και εγώ είμαι αυτή που περίμενα ανά πάσα στιγμή να με πάρει. Όλη η χαρά εκεί κρύβεται! Επειδή μάλιστα τα τραγούδια αυτά γράφτηκαν την περίοδο της καραντίνας, είχε και μια μυστικότητα όλο αυτό, με έπαιρνε αργά τη νύχτα να έρθει στα κρυφά από το σπίτι για να δοκιμάσουμε τραγούδι, τύπου κρυφό σχολειό.

Από τις αξιόλογες τραγουδίστριες της γενιάς σου, ξεχωρίζεις για τη μεγάλη σου ευχέρεια να κινείσαι ανάμεσα στα διάφορα είδη. Είναι σημαντικό για σένα να υπάρχει ένα στίγμα, ιδιαίτερα δισκογραφικά;

Οπωσδήποτε χρειάζεται στίγμα, και θεωρώ ότι ο Φοίβος το κατάφερε σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτό στο άλμπουμ. Παρατηρεί τα πάντα και ξέρει αδιαμφισβήτητα τη συνταγή για να γράψει ένα καλό τραγούδι. Θέλαμε κι οι δυο από την αρχή αυτός ο δίσκος να έχει το χαρακτηριστικό της πολυμορφίας, τα τραγούδια όλα να έρχονται από αλλού και να πηγαίνουν κάπου αλλού, και νομίζω πέτυχε. Τώρα πια κάποιος που έρχεται στο live γνωρίζει ότι θα ακούσει όλα τα είδη, με όλους τους τρόπους παιγμένα.

Τραγούδια γράφεις κι εσύ. Θα έμπαινες στη διαδικασία να γράψεις το υλικό για ένα επόμενο άλμπουμ σου;

Ναι, έχω ήδη γράψει και ηχογραφήσει ένα τζαζ άλμπουμ, με αγγλικό πάντοτε στίχο αφού η τζαζ έχει τον αγγλικό στίχο σχεδόν παντού στον κόσμο. Η στιχουργική δεν πιστεύω ότι είναι το δυνατό μου σημείο, πιστεύω πως υπάρχουν άτομα που έρχονται στη Γη εμπνευσμένα για να γράφουν, όπως ο Φοίβος ας πούμε, και δεν νομίζω πως είμαι εγώ σε τέτοια φάση τώρα. Αλλά με τους μουσικούς που είμαστε μαζί και στον Σταυρό του Νότου, έχουμε αρχίσει να φτιάχνουμε κάποια τραγούδια, λειτουργούμε λίγο ως μπάντα. Κάποια σε μουσική δική μου, κάποια των παιδιών και σε στίχους... γενικώς. Τα παιδιά έχουν έναν ιδιαίτερο ήχο, ψυχεδελικό, μέχρι και μπάντα τέκνο έχουν μόνοι τους, οπότε όλος αυτός ο πειραματισμός πηγαίνει σε πολύ ενδιαφέροντα μονοπάτια.

Από τι εμπνέεσαι στα δικά σου τραγούδια;

Από το βίωμα. Πέρα από τα δικά μου, πάντοτε παρατηρούσα τους ανθρώπους γύρω μου και βίωνα τις ιστορίες τους ως δικές μου, και τις ταινίες σαν να παίζω εγώ, και όλα αυτά μπορεί καμιά φορά να γίνουν τραγούδι.

Παράλληλα με την τζαζ, πώς έμαθες να τραγουδάς τα λαϊκά τόσο καλά; Έχει να κάνει αυτό με ακούσματα που πήρες από το σπίτι;

Οι γονείς μου άκουγαν περισσότερο έντεχνα και πιο μοντέρνα λαϊκά, Αλεξίου, Νταλάρα - έχω ακούσει πολύ Νταλάρα στη ζωή μου. Και δεν το λέω καθόλου για κακό, είναι εξαιρετικός τραγουδιστής και έχω μάθει πολλά. Όμως τα πιο παλιά λαϊκά που τραγουδάω και τα τιμάω πολύ στα live μου, τα ανακάλυψα μόνη μου κι έτσι δεν οφείλονται σε επιρροή από το σπίτι. Και κατά τη γνώμη μου, το να ανακαλύψεις κάτι μόνος σου, χωρίς κάποιος να σ’ το φορέσει, είναι ο μόνος τρόπος για να μάθεις κάτι καλά. Τα άκουσα, τα ερωτεύτηκα και έκατσα να μελετήσω όλες αυτές τις παλιές φωνές από μόνη μου, από τη χαρά της ανακάλυψης. Πήγαινα από το ένα τραγούδι στο άλλο με τον ενθουσιασμό ότι αφού το ανακάλυψα, είναι δικό μου πια, και έτσι έμαθα.

Θα έκανες ποτέ έναν λαϊκό δίσκο;

Ναι αμέ, γιατί όχι; Με ένα υλικό που να είναι στην ουσία του λαϊκό, όχι μπουζούκια. Δεν έχω τίποτα εννοείται με το όργανο, αλλά νομίζω πως ανάλογα με τις εποχές είναι καλό τα είδη να επαναπροσδιορίζονται, ως προς τον ήχο αλλά και το περιεχόμενο. Τα παλιά λαϊκά αντανακλούν έναν κόσμο παλιό, πολλές ιδέες που σε έναν μεγάλο βαθμό σήμερα έχουν ξεπεραστεί.

Στο Spotify, πλέον το βασικό μέσο ακρόασης σήμερα, ένα συντριπτικό ποσοστό ακούει είδη όπως η trap. Σε απασχολεί αυτό;

Μπορεί να ισχύει αυτό που λες, όμως δεν αισθάνομαι ότι οι άνθρωποι που έχω γύρω μου ακούνε σε μεγάλο ποσοστό αυτή τη μουσική. Νομίζω ότι πλέον τις εφαρμογές τις χρησιμοποιεί πιο πολύ ένα κοινό που κάποτε δεν το υπολόγιζαν τόσο, παιδιά και έφηβοι, που και έχουν πλέον πρόσβαση στην τεχνολογία και πολύ ελεύθερο χρόνο για streaming. Είναι πια διαφορετικά τα ποσοστά αλλά και αυτά που αντανακλούν είναι άλλα. Θα σου πω πάντως ότι από την πρώτη μέρα που μπήκα σ’ αυτή τη δουλειά, από την αρχή που συνεργάστηκα με τον Βασίλη Καζούλη στις συναυλίες μου μέχρι και σήμερα, δεν με ενδιέφερε ποτέ αν απευθύνομαι σε λίγους ή πολλούς και τι ποσοστό έχω από την πίτα. Αρκεί να είμαι σίγουρη εγώ για όσα λέω. Πολλοί άλλωστε από όσους αγαπούσαμε ήταν συχνά πειριθώριο και αυτό ίσως να λέει κάτι.

Μα και το νέο κύμα δεν ήταν μουσική των πολλών, συγκριτικά με τα πιο μαζικά είδη της εποχής. Άφησε όμως διαμάντια από δημιουργούς όπως ο Γιάννης Σπανός, που τον τιμήσατε στο πλευρό της Τσανακλίδου στο Ηρώδειο.

Έτσι ακριβώς. Το Ηρώδειο ήταν για μένα μια υπέροχη εμπειρία, και λόγω του ιστορικού χώρου και με όλο αυτόν τον κόσμο που ήρθε και ήταν τόσο ζεστός. Και φυσικά για τα τραγούδια του Γιάννη Σπανού. Ο Σπανός ήταν ένας συνθέτης που αν και δεν τον πρόλαβα, θα μου ταίριαζε πολύ. Έγραψε ελεύθερος, από το Για ένα καλοκαίρι στον Ναύτη, κινήθηκε σε τόσα διαφορετικά είδη κι όμως σε όλα του αριστουργηματικός. Καλλιτέχνης, σε όλα του. Τώρα για την Τάνια τι να πω; Τα λόγια μου περιττά για την πιο ζεστή φωνή και αγκαλιά της ελληνικής σκηνής. Την αγαπώ και την ευχαριστώ για αυτήν την ευκαιρία.

Όλο αυτό το διάστημα, περνούν μπροστά από τα μάτια μας πολύ δύσκολες εικόνες με όσα συμβαίνουν γύρω μας. Πώς το διαχειρίζεσαι αυτό;

Πάντα με πονούν όσα συμβαίνουν γύρω, πάντα. Και ειδικά εποχές όπως αυτή, που γίνεται μπροστά στα μάτια μας όλο αυτό στην Παλαιστίνη, και με τα Τέμπη, και τις φωτιές και τις πλημμύρες, νιώθω να έχω παραλύσει. Το μόνο που με παρηγορεί είναι τα τραγούδια. Τα διαλέγω ως μια αφορμή για συζήτηση και το κοινό που θα έρθει να τα ακούσει ως συνομιλητή μου. Βλέπω το live μου ως μια ευκαιρία να μοιραστούμε μαζί με τον κόσμο αυτά που γίνονται, να πονέσουμε μαζί, να προσευχηθούμε, να αναστενάξουμε και γιατί όχι να βοηθήσουμε με κάθε τρόπο, όπως με καλέσματα αλληλεγγύης. Για αυτό και θέλω να βρισκόμαστε στα live πάση θυσία, εφόσον είμαστε καλά και δυνατοί. Γιατί μια τηλεοπτική συζήτηση ή ένα πάνελ θα δίνει πάντα τις απαντήσεις, ενώ τα τραγούδια όχι; 

Πιστεύεις στις συλλογικότητες;

Στο δικό μου μυαλό πάντα το μαζί προηγείται του εγώ και πάντα τα σημαντικά τα κατάφεραν πολλοί μαζί, όχι ο καθένας μόνος του. Πιστεύω στη συλλογική αντίδραση και την αλληλεγγύη.

Πώς βλέπεις τη δική σου γενιά, που ουσιαστικά μεγάλωσε μέσα στην κρίση;

Μου αρέσει να λέω για πλάκα πως είμαστε η γενιά του «και μη χειρότερα». Μας συμβαίνουν τα χίλια μύρια αλλά εντάξει, θα μπορούσε να είναι χειρότερα. Το να πεθαίνουν 60 νέα παιδιά σε τρένο θα μπορούσε να είναι και χειρότερο ή το να δουλεύουμε 12ωρο για 600 ευρώ θα μπορούσε και χειρότερο. Έχουμε εγκλωβιστεί σε μια μετριότητα και ένα μεταίχμιο μεταξύ οικονομικής κρίσης, κορονοϊού, πληθωρισμού (γιατί έτσι) και σε λίγο κλιματικής αλλαγής. Φέτος ταξιδεύοντας κατάλαβα όλον αυτόν τον παραλογισμό, το ρεύμα και το ίντερνετ να έρχεται πιο ακριβό στην Αθήνα απ’ ό,τι στη Νέα Υόρκη και άλλα τέτοια.

Στο κάλεσμα αλληλεγγύης που κάνατε με τον Φοίβο στο Θέατρο Βράχων τον Σεπτέμβρη για τους πλημμυροπαθείς, είδαμε τεράστια συμμετοχή. Πώς ήταν όλο αυτό;

Ήταν πολύ συγκινητικό και νομίζω ανέδειξε ακριβώς τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντικό να βρισκόμαστε όλοι μαζί για καλό σκοπό. Το live είναι διασκέδαση και ψυχαγωγία αλλά και ζύμωση και μοίρασμα, και είμαι πολύ χαρούμενη που ήμουν παρούσα σε όλο αυτό.

Νεφέλη, πού πηγαίνει ο κόσμος μας;

Δεν θα σου πω ότι είμαι πολύ αισιόδοξη για το πού πηγαίνουν τα πράγματα. Πιστεύω πως η τροχιά που έχουμε πάρει δύσκολα αλλάζει και πως ο κόσμος μας σίγουρα θα γίνει διαφορετικός από ό,τι τον ξέρουμε. Ξέρω όμως πως η κάθε γενιά σε κάτι αντιστάθηκε, και η δική μου και οι επόμενες θα βρουν τον τρόπο να αντισταθούν σε κάτι που ίσως το μυαλό μας να μην πηγαίνει ακόμα.

Φωτογραφίες: Μαρία Γαλάτη

* Ευχαριστούμε πολύ τον Σταυρό του Νότου για την παραχώρηση του χώρου για τη συνέντευξη και τη φωτογράφηση.

ΤΟ 20/20 ΘΑ ΣΑΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ ΦΑΣΟΥΛΗ ΣΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ CLUB

Περισσότερα για τις παραστάσεις της Νεφέλης Φασούλη στον Σταυρό του Νότου Club εδώ.