Ως είθισται, τέτοια εποχή, μέσα με τέλη Φλεβάρη, η κινηματογραφική βιομηχανία τελεί εν αναμονή της μεγάλης γιορτινής βραδιάς. Και η φετινή θα είναι πολύ μεγάλη: πολλές υποψηφιότητες, μεγάλα, αδιαφιλονίκητα ζεύγη φαβορί που υπόσχονται να κρατήσουν την αγωνία στα ύψη μέχρι την τελευταία στιγμή. Και ένα απίστευτο timing: η μέρα και η ώρα της τελετής απονομής των αγαλματιδίων εναρμονίζεται πλήρως με τον χρόνο έναρξης του ραμαζανιού, που κι αυτός με την σειρά του συμπίπτει με την λήξη του τελεσίγραφου Νεντανιάχου προς τη Χαμάς. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά σε αυτή την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα κούρσα των επόμενων είκοσι ημερών και στα γκανιάν της: τις ταινίες που είναι υποψήφιες για το βραβείο των βραβείων, το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας.

Biopics, τα στανταράκια

Σχεδόν πάντα μία τουλάχιστον κινηματογραφική βιογραφία εμφανίζεται στις λίστες και πολύ συχνά σαρώνει τα βραβεία. Φέτος το υπο-είδος έχει την τιμητική του, με δύο υποψηφιότητες.

Μαέστρο: το biopic το σωστό, το ορθόδοξο

Ο Μπράντλεϊ Κούπερ γλυκάθηκε με την επιτυχία του ριμέικ Ένα αστέρι γεννιέται, όπου σκηνοθέτης, συμπαραγωγός και συμπρωταγωνιστής δίπλα στη Λέιντι Γκάγκα κέρδισε ένα Όσκαρ και πολλές υποψηφιότητες, κι είπε να το δοκιμάσει και δεύτερη φορά πάλι με θέμα μουσική και μουσικούς, κι αυτή τη φορά την εικονική φιγούρα της αμερικανικής κλασικής και ποπ κουλτούρας, τον τεράστιο μαέστρο Λέοναρντ Μπερνστάιν, τον οποίο και υποδύεται.

Ο όλος σχεδιασμός και υλοποίηση της ταινίας –μια πολύ φροντισμένη παραγωγή, αλλά αυτό δεν χρειάζεται να το αναφέρει καν κάποιος όταν μιλάει για ταινίες υποψήφιες για Όσκαρ την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα– ακολουθεί την παλιά, καλή χολιγουντιανή πεπατημένη: ήρωας μια αμφιλεγόμενη και προικισμένη προσωπικότητα, ένας άνθρωπος που ξεκίνησε από χαμηλά και κατάφερε με το ταλέντο του να μεγαλουργήσει –αυτοδημιούργητος, το αμερικανικό σούπερ μόττο– ένας άνθρωπος που άνηκε σε μειονότητα σε μια χώρα που σαν ανοικτή αγκαλιά τους δέχτηκε όλους – το άλλο αμερικανικό σούπερ μόττο.

Ο Μπερνστάιν τα είχε όλα αυτά. Ιδιοφυής, αμφιφυλόφιλος, φιλήδονος, παρορμητικός. Από συντηρητική μικροαστική οικογένειας της εβραϊκής Διασποράς. Αλλά άθεος.

Και εδώ έρχεται το μαγικό χέρι του Χόλιγουντ για να περιποιηθεί το σενάριο: κινηματογραφώντας τη βιογραφία αυτού του πολύ ιδιαίτερου ανθρώπου, η έμφαση δεν δίνεται σε αυτό που τον έκανε γνωστό, τη σχέση του με την μουσική στην προκειμένη περίπτωση. Όπως και στις περισσότερες παρόμοιες περιπτώσεις στη μακρά χολιγουντιανή ιστορία, το ειδικό βάρος μετατοπίζεται στις ερωτικές, συζυγικές, οικογενειακές σχέσεις της προσωπικότητας που βιογραφείται. Όπως στον Τζόνι Κας του Walk the Line και τον Ρέι οι αντίστοιχες ταινίες αναδεικνύουν τους ανθρώπους που τους βοήθησαν να ξεπεράσουν τα ναρκωτικά, να μπουν στον ίσιο δρόμο και να γίνουν εκτός από καλλιτέχνες και χρήσιμοι άνθρωποι στην κενωνία.

Έτσι και αυτή η ταινία εστιάζει στη σχέση του Μπερνστάιν με τη σύντροφο, σύζυγο και μητέρα των παιδιών του Φελίσια Μοντεαλέγρε Κον. Την πολυετή τους σχέση και την προσπάθεια τους να ζήσουν κάτι που να μοιάζει με τυπική οικογενειακή ζωή πετυχημένων εβραίων μικροαστών, τη στιγμή που ο λατρευτός σύζυγος και πατέρας δεν σταματούσε να βγάζει τα μάτια του με κάθε τεκνό που έπεφτε στο δρόμο του.

Δεν είναι και να απορεί κανείς με την εμμονή της κυρίαρχης σεναριογραφίας σε αυτή την προσέγγιση. Αν και ο Uncle Sam δεν πιστεύει περισσότερο στον έρωτα απ’ ότι στο χρήμα, το αντίθετο ακριβώς. Πιστεύει τόσο πολύ στο χρήμα που για να διασφαλίσει την αδιάλειπτη ροή του και την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος που θα την εγγυάται, θα πρέπει πρώτα και κύρια να διασφαλίσει την, όπως και να ναι, λειτουργία του κύριου υποστηρικτικού θεσμού: της οικογένειας. Οικογενειακές δεσμεύσεις λοιπόν με κάθε τρόπο, πάση θυσία, ενάντια, κυρίως ενάντια, στην άναρχη φύση της τέχνης, που αν δεν υπάκουε στους δικούς της νόμους και μόνο αλλά σε όσα στρεβλά της επιβάλλουν δεν θα ήταν τέχνη αλλά μπαρμπούτσαλα.

Απόδοση: 1 στα 16. Η πλέον δοκιμασμένη συνταγή, αλλά δεν είναι εποχές για τέτοια.

Όπενχάιμερ: το biopic to cult, το ανορθόδοξο

Στον αντίποδα του καλλιτέχνη ο επιστήμονας. Κι όχι ένας τυχαίος, αυτός που οραματίστηκε και οργάνωσε την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ρόμπερτ Οπενχάιμερ.

Εδώ δεν έχουμε λοιπόν να κάνουμε με την ξέστρωτη ζωή ενός ιδιοφυούς μουσικού αλλά με την στρωμένη, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του Corps of Engineers του Αμερικανικού Στρατού ζωή ενός ιδιοφυούς πυρηνικού φυσικού. Με απόλυτα συμβατικές προτιμήσεις και ιδιωτική ζωή. Ο Οπενχάιμερ είναι ένας ετεροφυλόφιλος άντρας, με έναν ευτυχισμένο στο μέτρο του δυνατού γάμο. Το προβληματάκι που έχουμε είναι λίγο οι κοινωνικές του ευαισθησίες. Ήταν σοσιαλιστικών προδιαγραφών, με το μάτι το ένα να αλληθωρίζει προς το Κομμουνιστικό Κόμμα – το άλλο πάντα αλληθώριζε προς τη δόξα. Η δε γυναίκα του, ο αδερφός του, διάφοροι κολλητοί ήταν όλοι μέλη του Κόμματος. Παλιά.

Κι εδώ η βιογραφία έρχεται και τέμνεται με τον βασικό πυλώνα της αμερικάνικης ιστορίας: την στρατιωτική της ισχύ. Γιατί τι θα ήταν κύριοι οι ΗΠΑ χωρίς την στρατιωτική τους υπεροχή σε βάρος όλου του πλανήτη; Η οποία εδράσθη κάπου ανάμεσα Χιροσίμα και Ναγκασάκι.

Αυτή η λαμπρή καριέρα του επιστήμονος σκοντάφτει σ ένα άλλο κομμάτι της σύγχρονης αμερικανικής ιστορίας, αναπόσπαστο εκείνη την περίοδο με την πορεία προς την απόλυτη στρατιωτική ηγεμονία: την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Υποθέσεων. Όπως όλοι οι χρήσιμοι ηλίθιοι και φανατικοί, ο Μακάρθι έκανε τη δουλειά που έπρεπε μαζί με καλοθελητές και τώρα πρέπει να ξεπλυθεί το όνομα της μεγαλύτερης δημοκρατίας του πλανήτη. Και ποιο είναι το καλύτερο laundry στο Χόλιγουντ;

Ο Νόλαν είναι χαρισματικός σκηνοθέτης, κι αυτό το έχει αποδείξει από τις πρώτες του δουλειές. Μετά το Memento η Warner του εμπιστεύτηκε τα λεφτά της για να γυρίσει έναν Μπάτμαν. Και μετά κι άλλον. Καλό χέρι, καλό μάτι, χωρίς πολλές ιδεολογικές εμμονές και με καλπάζουσα φαντασία, ο Κρίστοφερ ήταν το επόμενο γκανιάν. Και το Χόλιγουντ αγοράζει πάντα το καλύτερο.

Η μια επιτυχία πίσω από την άλλη και κανένα Νόμπελ για τον Κρίστοφερ. Γιατί δε φτάνει το χρήμα, για να γίνεις κι εσύ μέλος της οικογένειας, χρειάζεται και το αγαλματίδιο. Μέχρι που ήρθε η Δουνκέρκη. Εδώ του βγάλαμε το καπέλο του Κρίστοφερ. Πώς τα κατάφερε το άτομο να παρουσιάσει σχεδόν ως στρατιωτικό έπος την άτακτη φυγή των Εγγλέζων από την Ευρώπη μπροστά στην προέλαση των ναζιστικών στρατευμάτων – στην οποία επέστρεψαν μετά από πέντε χρόνια για να σταματήσουν την προέλαση των Σοβιετικών – και να δώσει ηρωική υφή στην πανωλεθρία είναι πράγματι κινηματογραφικής μαεστρίας άξιον. Habemus director, λοιπόν! Να κάποιος που μπορεί να κάνει τη βρώμικη δουλειά για τον μακαρθισμό και το όνειδος της ατομικής βόμβας all in one!

To Οπενχάιμερ είναι μια πολύ καλοστημένη ταινία. Αφήγηση σε τρεις χρόνους που αλληλοσυνδέονται με μαεστρία – είναι μανούλα σ αυτά ο Νόλαν – με εμβόλιμες ψυχεδελικές όψεις του διαστήματος με σούπερ νόβα που εκρήγνυνται και γεμίζουν το σύμπαν μικρές φωτιές – και σ’ αυτό με το διάστημα είναι πολύ καλός ο παίκτης. Ένα εξαιρετικό καστ, με τον Ιρλανδό Κίλιαν Μέρφι να έχει έρθει στο παρά ένα για το πρώτο του Όσκαρ. Που θα το αξίζει. Κριτικοί και κοινό αποθεώνουν για μια ταινία που θεωρείται ήδη κλασική…

...χολιγουντιανή παραγωγή. Έρχεται να μιλήσει για το τραύμα και την ενοχή – μακαρθισμός, ρίψη ατομικής βόμβας – αθωώνοντας τον ένοχο. Γιατί η εικόνα δείχνει πολλά όταν είναι παρούσα, πολλά δε περισσότερα όταν λείπει. Ο μάγος λοιπόν της εικόνας Κρίστοφερ Νόλαν δείχνει όλη την πορεία του Όπι από τη δοκιμή στο Λος Άλαμος μέχρι το slow motion του λογου του στους συναδέλφους του, όπου βγαίνει με το κεφάλι σκυφτό αρχίζοντας να καταλαβαίνει τι έχει διαπράξει, αποφεύγοντας οποιαδήποτε οπτική αναφορά για το τι συνέβη στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Γιατί Κρίστοφερ; Δεν βρήκες πουθενά οπτικοακουστικό υλικό; Δε ρώταγες; Οι συνάδελφοι σου οι Γιαπωνέζοι έχουν γυρίσει αριστουργήματα από το ’60, σε μια εναγώνια προσπάθεια να επουλώσουν ένα τραύμα βαθύ σαν τη χοάνη της κόλασης. Ή μήπως νόμισες πως οι ωραίες σου εικόνες και οι προφητείες μπορούσαν να υποκαταστήσουν την πραγματική εικόνα της απόλυτης φρίκης; Ή μήπως οι εικόνες θα ήταν πολύ βάρβαρες για τα ευαίσθητα στομάχια του κοινού σου, που μετά την προβολή θα δει στην τηλεόραση τα γεράκια του IDF να κρώζουν «και τι φωνάζετε κι εσείς για γενοκτονία,  εσείς οι Αμερικανοί ρίξατε ατομική βόμβα».

Με τις υγείες μας!

Απόδοση: 1 στα 2. Σοβαρό, στιβαρό Χόλιγουντ που δε μασάει τα λόγια του, μ…..χ……

Συνεχίζεται