Αν και όρος εμφανίστηκε μόλις το 2008 από την συγγραφέα Rebecca Solnit στο βιβλίο της «Men Explain Things to Me», η ιστορία του ξεκινά από πολύ παλιά (κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν από τον 17ο αιώνα!) και έρχεται να προστεθεί σε όλα τα ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά οι γυναίκες σήμερα.

Η λέξη προέκυψε ως συνδυασμός των man (άνδρας) και explaining (εξήγηση) και ορίζεται ως η πράξη του να εξηγεί κάποιος κάτι σε κάποιον - συνήθως ένας άνδρας σε μία γυναίκα - με ύφος περιφρονητικό ή πατροναριστικό.

Σχεδόν πάντα ξεκινάει με μια διακοπή, το manerruption -ναι, υπάρχει λέξη και γι’ αυτό!- το οποίο ουσιαστικά περιγράφει τη βίαιη διακοπή ενός συνομιλητή από έναν άλλο, το επιβλητικό σήκωμα του χεριού για να τον σταματήσει ή την πλήρη αγνόησή του.

Το mansplaining δεν πρόκειται για μια απλή, φυσιολογική διαφωνία μεταξύ δύο ανθρώπων, ούτε έγκειται στα πλαίσια ενός διαλόγου. Ξεπερνά την έννοια του «ξερόλα» και έχει να κάνει περισσότερο με την επίδειξη δύναμης και επιβολή της ανδρικής γνώμης, ενώ διακατέχεται πάντα από μια υπέρμετρη αυτοπεποίθηση και μια έντονη δόση αμάθειας.

Είναι ένα πάρα πολύ συχνό φαινόμενο που παρατηρείται τόσο σε τηλεοπτικές εκπομπές, σε δημοσιογραφικά πάνελ, αλλά και στις φιλικές μας παρέες. Υπάρχει στη δουλειά μας, στα κοινωνικά δίκτυα, στα σχολεία και πανεπιστήμια, στα οικογενειακά τραπέζια.

Όπως θα δείτε παρακάτω, λίγο - πολύ, όλες έχουμε τη δική μας εμπειρία, που βοηθά να κατανοήσουμε τι πραγματικά σημαίνει mansplaining:

Γεωργία: «Mansplaining είναι όταν κάποιος προσπαθεί να σου εξηγήσει ότι οι γυναίκες από τη φύση τους πρέπει να αποκτήσουν παιδιά, έχουν βιολογικό ρολόι και επιμένει πως “όταν νιώσεις έτοιμη θα το ξέρεις”, όσο κι αν του λες πως δεν θέλεις παιδιά» .

Εύα: «Είναι όταν υποστηρίζει -προφανώς από την τεράστια εμπειρία που έχει- γιατί τα ταμπόν είναι καλύτερα από τις σερβιέτες - σύμφωνα πάντα με μια ιατρική μελέτη που διάβασε στο διαδίκτυο» .

Μαρία: «Όταν αναφέρεις ότι χάλασε το αυτοκίνητό σου και με ύφος άλφα αρσενικού αρχίζει με την εξής πρόταση: “Επειδή εσείς οι γυναίκες δεν τα πάτε καλά με αυτά, θα σου πω εγώ τι να κάνεις..”».

«Όταν σου εξηγεί τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει μια γυναίκα με το σώμα της. Κατά πόσο είναι σωστό ή όχι να προβεί σε διακοπή κύησης και για το πόσους συντρόφους πρέπει να έχει. Ειλικρινά, κανείς δεν σε ρώτησε» .

Ελένη: «Στον εργασιακό χώρο, όταν κάποιος από ένα εντελώς διαφορετικό τμήμα έρχεται να σου εξηγήσει με ποιον τρόπο θα κάνεις καλύτερα τη δουλειά σου. Τη δουλειά που κάνεις εδώ και πέντε χρόνια».

Mansplaining και στην ελληνική πολιτική

Την εισαγωγή του όρου στην ελληνική πολιτική σκηνή πραγματοποίησε η προσφάτως εκλιπούσα Φώφη Γεννηματά, η οποία κατηγόρησε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για mansplaining, τον Αύγουστο του 2021.

«Ήσασταν και αναπληρώτρια Υπουργός Άμυνας, θα πρεπε να τα ξέρετε αυτά. […] Προφανώς κάποια δεν πετάνε για τεχνικούς λόγους και προφανώς – θα σας το ξαναπώ για να το καταλάβετε, δεν πετάνε όλα τα μέσα μαζί. Πετάνε τα μισά, έτσι ώστε όταν θα φύγουν αυτά τα μισά, να πάνε τα υπόλοιπα να συνεχίσουν το έργο τους. Τόσο δύσκολο είναι να το καταλάβετε;»

Ο Έλληνας πρωθυπουργός, με ύφος φωτεινού παντογνώστη, αμφισβήτησε όσα είχε πει η Φώφη Γεννηματά για τα εναέρια μέσα, καθώς και παρέβλεψε την προσωπική εμπειρία και γνώση που είχε η ίδια. Έφερε τον casual σεξισμό στα έδρανα της Βουλής και προσέβαλε βαθιά μια γυναίκα πολιτικό - την μοναδική γυναίκα αρχηγό κόμματος - μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου.

«Ο κύριος Μητσοτάκης ενοχλείται πάρα πολύ από την τεκμηριωμένη κριτική. Γι’ αυτό αποφάσισε να αποχωρήσει και να μην ακούσει την δευτερολογία. Προσπαθώντας να υποτιμήσει τα όσα έλεγα. Προσπαθώντας να πει, ότι δεν καταλαβαίνω και ότι ως άνδρας οφείλει να εξηγήσει στη γυναίκα αυτά που δεν καταλαβαίνει (…) Αυτό που έκανε ο κ. Μητσοτάκης λέγεται mansplaining και θα πρέπει να το κατανοήσει και με την πρώτη ευκαιρία να ζητήσει συγγνώμη», ήταν η απάντηση της αείμνηστης πολιτικού.

Το mansplaining λοιπόν, ένας συνδυασμός ελλιπούς γνώσης και υπερβολικής αυτοπεποίθησης, είναι ένας τύπος καλά κρυμμένου σεξισμού, που προσβάλει την νοημοσύνη των γυναικών, θεωρώντας ότι είναι κατώτερες και ανίκανες να κατανοήσουν ένα θέμα.

Γιατί δεν πρόκειται απλά για έναν πατρονιστικό διάλογο, αλλά για μια πρακτική που σπρώχνει τις γυναίκες στην σιωπή, οδηγώντας τες στην αυτοαμφισβήτηση και στον αυτοπεριορισμό.

Ε λοιπόν όχι, αυτός ο όρος δεν είναι άλλη μια «γραφική» φεμινιστική διεκδίκηση, ούτε μια «αμερικανιά».

Το κίνημα #metoo έφερε τα γυναικεία ζητήματα ξανά στο επίκεντρο και πρέπει να καταλάβουμε ότι οι μέρες που κάναμε υπομονή και χαμογελούσαμε ευγενικά ώσπου να τελειώσει ο άλλος την φλυαρία του, τελείωσαν και πως η ανοχή απέναντι σε κάθε μορφή σεξισμού είναι μηδενική.