Από τις αρχές του 2022, το Υπουργείο Μετανάστευσης είχε ανακοινώσει ότι μέχρι το τέλος του έτους θα τερματίσει το πρόγραμμα ESTIA II, το οποίο αφορούσε την στέγαση ευάλωτων αιτούντων άσυλο στη χώρα, μέσω μίσθωσης διαμερισμάτων. Ας το πάρουμε λοιπόν από την αρχή.

Τον Απρίλιο του 2022 το Υπουργείο ανακοίνωσε ότι «λόγω της βελτιωμένης διαχείρισης του μεταναστευτικού», οι θέσεις του προγράμματος μειώνονται από 27.000 σε 10.000, αλλά και ότι το πρόγραμμα «ολοκληρώνεται» στο τέλος του έτους. Στην ουσία, το Υπουργείο παραδέχτηκε ότι λέει ψέματα, καθώς, όπως είχε υποστηρίξει ο Νότης Μηταράκης με ανάρτησή του στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter το 2020, όταν και η χώρα μπήκε στο πρόγραμμα, «στόχος είναι να αυξηθούν τελικά οι θέσεις το 2020 στις 30.000 και το 2021 στις 40.000. Οι θέσεις αυτές θα διατεθούν για την αποσυμφόρηση των νησιών», υπόσχεση την οποία αποδεικνύεται ότι δεν τήρησε.

Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έλαβε χρηματοδότηση ύψους 92 εκατομμυρίων για την υλοποίηση του προγράμματος ESTIA II. Το πρόγραμμα ESTIA υλοποιούταν από το 2015 από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, με το Υπουργείο να αναλαμβάνει το 2020 την ευθύνη της υλοποίησης. 

Δεν είναι, βέβαια η πρώτη φορά που η κυβέρνηση δεν τηρεί τις υποσχέσεις της, για αυτό δεν πέφτουμε και από τα σύννεφα. Ωστόσο, αυτή τη φορά, με την αυταρχικότητά της η κυβέρνηση πετάει στον δρόμο χιλιάδες πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων οικογένειες με μικρά παιδιά, ανάπηροι, θύματα βασανιστηρίων και ασθενείς με σοβαρές παθήσεις. Όλοι αυτοί, οι οποίοι διαμένουν σε διαμερίσματα που το ίδιο το πρόγραμμα εξασφάλισε για αυτούς, θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τη μοναδική στέγη που τους παρέχεται και θα μετακινηθούν εκ νέου στις Δομές -κολαστήρια- Προσωρινής Φιλοξενίας. Μάλιστα, δεν θα έχουν καν πληροφόρηση σχετικά με το πότε θα μεταφερθούν αλλά ούτε και σε ποια δομή θα μεταφερθούν. 

Ήδη από τον Οκτώβριο οι πρώτες εξώσεις πήραν «σάρκα και οστά», με πολλούς αιτούντες άσυλο που μετακινήθηκαν σε δομές να έχουν ειδοποιηθεί λιγότερο από 24 ώρες πριν για την απομάκρυνσή τους από το διαμέρισμα στο οποίο διέμεναν. Η Μη Κυβερνητική Οργάνωση FENIX Humanitarian Legal Aid, που εκπροσωπεί νομικά πρόσφυγες που έρχονται αντιμέτωποι με εξώσεις, κατέθεσε αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη σχετικά με τέσσερις περιπτώσεις ευάλωτων προσφύγων.

Η αναφορά 

«Στο πλαίσιο της υποχρέωσης του κράτους να παρέχει ειδικές συνθήκες υποδοχής σε ευάλωτους αιτούντες άσυλο βάσει τόσο του ευρωπαϊκού και όσο και εθνικού δικαίου, τον Σεπτέμβριο του 2020 η Ελληνική Κυβέρνηση ανέλαβε από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες το χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόγραμμα ESTIA II στοχεύοντας να αυξήσει τη χωρητικότητά του μέχρι το τέλος του 2021 από 25.500 σε 40.000 διαμένοντες. Το ανωτέρω όχι μόνο δεν υλοποιήθηκε, αλλά τον Φεβρουάριο του 2022 το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε τον περιορισμό της χωρητικότητας του ΕSTIA ΙΙ έως τον Απρίλιο του 2022 σε 10.000 θέσεις, με απώτερο σκοπό να ολοκληρωθεί πλήρως μέχρι το τέλος του 2022, ενώ συγχρόνως δεν υπήρξε καμία πρόνοια για τους ευάλωτους αιτούντες άσυλο που φιλοξενούνται επί του παρόντος εκεί», εξηγεί η Fenix και προσθέτει:

«Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, αρκετοί δικαιούχοι, ιδιαίτερα ευάλωτοι αιτούντες άσυλο που εκπροσωπούνται από την Fenix Humanitarian Legal Aid ​​(Fenix), ενημερώθηκαν ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουν τα διαμερίσματά τους εντός σύντομου χρονικού διαστήματος (σε ορισμένες περιπτώσεις εντός 24 ωρών) και να μεταφερθούν εκ νέου σε καταυλισμούς σε άγνωστους προορισμούς. Μια ευάλωτη οικογένεια αιτούντων άσυλο από το Αφγανιστάν, που φιλοξενούνταν στο πρόγραμμα ΕSTIA στην πόλη της Τρίπολης λόγω των ευαλωτοτήτων τους, μαζί με τα 5 ανήλικα τέκνα τους, 4 από τα οποία φοιτούσαν στο τοπικό σχολείο ήδη από το 2019, αναγκάστηκαν να σταματήσουν το σχολείο καθώς μεταφέρθηκαν σε καταυλισμό σε διαφορετική πόλη, μεταφορά για την οποία ενημερώθηκαν μόλις μια μέρα νωρίτερα. Οι συνθήκες διαβίωσης στον καταυλισμό όπου μεταφέρθηκαν είναι ασυμβίβαστες με τις ειδικές ανάγκες τους ως ευάλωτα άτομα και έχουν ως εκ τούτου δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης.

Μια τρανς γυναίκα, επιζήσασα σεξουαλικής, σωματικής και ψυχολογικής βίας, που ζει με HIV, παρουσιάζοντας συγχρόνως άλλα σοβαρά ιατρικά προβλήματα και βρίσκεται σε ανάγκη συνεχούς πρόσβασης σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης διαθέσιμες σε εξειδικευμένο νοσοκομείο της Αθήνας, ενημερώθηκε προφορικά ότι σύντομα θα πρέπει να αφήσει το διαμέρισμα της και να επιστρέψει σε καταυλισμό, πιθανότατα σε απομακρυσμένη περιοχή χωρίς πρόσβαση σε εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη απαραίτητη για τη σοβαρή κατάσταση της υγείας της. Και αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα χιλιάδων εξαιρετικά ευάλωτων αιτούντων άσυλο που έχουν ανάγκη από ειδικές υλικές συνθήκες υποδοχής που η ελληνική κυβέρνηση παραμελεί μετά το κλείσιμο του ΕSTIA ΙΙ, παρόλο που το αρμόδιο Υπουργείο έχει εξασφαλίσει σχετική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαδικασία για όσους έχουν ήδη αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα διαμερίσματα και πιθανόν για όσους θα εξαναγκαστούν σύντομα στερείται βασικών διαδικαστικών εγγυήσεων και παραβιάζει το εθνικό και το ευρωπαϊκό δίκαιο, όπως αναφέρουν οι Συντονιστές της Νομικής Υπηρεσίας της Fenix. Μία απόφαση μεταφοράς από ένα διαμέρισμα του προγράμματος ΕSTIA σε έναν καταυλισμό συνιστά σαφή περιορισμό των ειδικών υλικών συνθηκών υποδοχής που έχουν ήδη παραχωρηθεί και επομένως θα πρέπει να εκδοθεί εξατομικευμένη, αιτιολογημένη και έγγραφη απόφαση και να κοινοποιηθεί στους αιτούντες (σύμφωνα με το άρθρο 61 του Ν. 4939/2022) ώστε να μπορούν στη συνέχεια να ασκήσουν τα νόμιμα δικαιώματά τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος προσφυγής σύμφωνα με το άρθρο 26 σε συνδυασμό με τα άρθρα 17, 21, 22 της Οδηγίας 2013/33/ΕΕ.

Να σημειωθεί ότι κανένας από τους αιτούντες άσυλο δεν έλαβε επίσημη ειδοποίηση ή απόφαση περιορισμού των υλικών συνθηκών υποδοχής του, γεγονός που συνιστά παραβίαση του ανωτέρω νομικού πλαισίου. Σε απάντηση, η Fenix ​​έχει προχωρήσει σε ποικίλες νομικές ενέργειες προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο γίνονται σεβαστά. Η Fenix ​​έχει αποστείλει επιστολές διαμαρτυρίας στους φορείς στέγασης και στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης ζητώντας να εκδοθεί και να κοινοποιηθεί απόφαση μεταφοράς από το πρόγραμμα ΕSTIA σε καταυλισμό καθώς και απόφαση περιορισμού των υλικών συνθηκών υποδοχής σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζει ο νόμος. Επιπλέον, η Fenix ​​κατέθεσε αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη ζητώντας τη παρέμβαση του και επέδωσε εξώδικο στον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου και στον Διοικητή της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης ζητώντας την έκδοση των προαναφερόμενων αποφάσεων και την αναστολή της απομάκρυνσης των αιτούντων μέχρι να ασκηθούν τα νόμιμα δικαιώματά τους. Μέχρι και σήμερα δεν έχει υπάρξει απάντηση από τις αρχές, ενώ ορισμένοι από τους αιτούντες άσυλο έχουν ήδη μεταφερθεί ζουν υπό από απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες σε καταυλισμούς, σε αντίθεση με τις πληροφορίες που έδωσε ο υπουργός σε πρόσφατη απάντηση στο ελληνικό κοινοβούλιο».

Η Ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει να σταματήσει να κλείνει την πόρτα σε όσους αναζητούν προστασία και να εφαρμόζει αντι-προσφυγικές και πολιτικές που εισάγουν διακρίσεις, πολιτικές στις οποίες περιλαμβάνεται η απομόνωση των αιτούντων άσυλο μέσω της κατασκευής κλειστών κέντρων στα νησιά του Αιγαίου και της διακοπής του προγράμματος ΕSTIA ΙΙ. Ως εκ τούτου, καλούμε τις ελληνικές αρχές να συμμορφωθούν με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία αναφορικά με τις ειδικές υλικές συνθήκες υποδοχής ευάλωτων αιτούντων και τις νομικές εγγυήσεις σε περιπτώσεις περιορισμού των συνθηκών υποδοχής. Επιπλέον, καλούμε την ελληνική κυβέρνηση να αναστείλει την έξωση των ευάλωτων αιτούντων άσυλο από το πρόγραμμα ΕSTIA II και να λάβει αποτελεσματικά μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι ευάλωτοι αιτούντες άσυλο φιλοξενούνται σε συνθήκες συμβατές με τις αναγνωρισμένες ευαλωτότητες και ανάγκες τους».

Σύμφωνα λοιπόν με τις καταγγελίες, πολλοί μεταφέρονται σε απομακρυσμένες δομές της ενδοχώρας, όπου οι καθημερινές δυσκολίες, όπως η δυσκολία πρόσβασης, η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη αλλά και η γενικότερες συνθήκες υγιεινής που επικρατούν, πρόκειται να επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τους ήδη εξαιρετικά ευάλωτους πρόσφυγες. Πολλά παιδιά, επίσης, θα αναγκαστούν να διακόψουν τη φοίτησή τους στο σχολείο.

Αυτά, απ’ ό,τι φαίνεται, είναι για την Κυβέρνηση Μητσοτάκη συνηθισμένες καταστάσεις. Εφόσον δεν είχε άλλες καταλήψεις να εκκενώσει, έπρεπε να βρει κάτι άλλο να καλύψει το κενό της και να χορτάσει τη ρατσιστική και ξενοφοβική φύση της. Η κυβέρνηση, άλλωστε, σε ότι αφορά τη διαχείριση του μεταναστευτικού, εδώ και σχεδόν μια τριετία, παραβιάζει κατ’ εξακολούθηση θεμελιώδη δικαιώματα των προσφύγων και των μεταναστών και επιδίδεται σε παράνομες επαναπροωθήσεις, στοχοποιώντας κάθε φωνή που υψώνεται για να υπερασπιστεί τον αδύναμο.