Δημοψήφισμα 1974: Όταν ο λαός ξερίζωσε τη μοναρχία με τα ίδια του τα χέρια
Με τον θάνατο του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ σβήνει και ο τελευταίος απόηχος της θλιβερής περιπέτειας της ξενόφερτης μοναρχίας στη χώρα, την οποία τερμάτισε με τη μαζική ψήφο του, με ποσοστό 69,18%, στο Δημοψήφισμα για το Πολιτειακό της 8ης Δεκέμβρη του 1974, ο ίδιος ο λαός.
Στη σύνθεση του οικόσημου του Οίκου του Γλύξμπουργκ για το Βασίλειο της Ελλάδας, απεικονίζεται διπλά ο Ηρακλής με το ρόπαλό του εκατέρωθεν του βασιλικού στέμματος, της ελληνικής σημαίας και του οικόσημου των Γλύξμπουργκ, ενώ στη βάση της αναγράφεται «Ισχύς μου η αγάπη του λαού».
Τραγική ειρωνεία θα έλεγε κανείς, καθώς ήταν ο ίδιος ο λαός, με την ψήφο του στο Δημοψήφισμα του 1974 για το Πολιτειακό, που έδωσε τέλος στην επιζήμια για τη χώρα περιπέτεια της ξενόφερτης μοναρχίας, που ξεκίνησε με τη μεταβολή του ελληνικού κράτους σε βασίλειο από τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) το 1830 και την επιβολή του 17χρονου τότε Βαυαρού Όθωνα A’ ως πρώτου Βασιλιά της Ελλάδος και συνεχίστηκε με τον πρίγκιπα της Δανίας Γεώργιο Α’ να τον διαδέχεται το 1863, ο πρώτος εκπρόσωπος του Βασιλικού Οίκου του Γλύξμπουργκ από τους τέσσερις συνολικά που διατέλεσαν στον ελληνικό θρόνο μέχρι την τελική έκπτωση του θεσμού το 1974.
Ο δρόμος προς το δημοψήφισμα
Μετά την κατάρρευση της χούντας των Συνταγματαρχών, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιστρέφει στη χώρα τα χαράματα της 24ης Ιουλίου και, με βάση το Π.Δ. 517/1974 του Προέδρου της Δημοκρατίας Φαίδωνα Γκιζίκη, σχηματίζει Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Μία από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης ήταν η επαναφορά σε ισχύ του Συντάγματος του 1952, την 1η Αυγούστου 1974, εκτός από τα άρθρα που αφορούσαν τη Μοναρχία. Το Πολιτειακό θα λυνόταν οριστικά με δημοψήφισμα εντός 45 ημερών μετά την διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών, που προκηρύχθηκαν για τις 17 Νοεμβρίου και τις οποίες κέρδισε θριαμβευτικά η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το 54,37% των ψήφων.
Την επομένη κιόλας των εκλογών, η νέα κυβέρνηση αποφάσισε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για το Πολιτειακό στις 8 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Ο ελληνικός λαός θα αποφάσιζε για τον τρόπο ανάδειξης του αρχηγού του κράτους και την επιστροφή ή όχι του Κωνσταντίνου Β΄ από τον τόπο εξορίας του και την κατάργηση της μοναρχίας με το χουντικό δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου 1973, που χαρακτηρίστηκε νόθο. Ακολούθησαν λεπτομερείς οδηγίες από το υπουργείο Εσωτερικών για τη διενέργεια του δημοψηφίσματος.
Προεκλογική εκστρατεία
Στην προεκλογική εκστρατεία που ακολούθησε, δεν αναμίχθηκαν οι πολιτικοί αρχηγοί. Από την πλευρά των οπαδών της αβασίλευτης δημοκρατίας πρωτοστάτησαν ο δημοσιογράφος Μάριος Πλωρίτης, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές Φαίδων Βεγλερής και Γεώργιος Μαγκάκης, καθώς και οι πολιτικοί Αλέκος Παναγούλης και ο Κώστας Σημίτης. Η πλευρά των οπαδών της βασιλευομένης δημοκρατίας εκπροσωπήθηκε κυρίως από τον απόστρατο στρατηγό Σοφοκλή Τζανετή. Στον Κωνσταντίνο δεν επετράπη να έλθει στην Ελλάδα και υποστήριξε τις απόψεις του μέσω τηλεοπτικών μηνυμάτων.
Ο αντιμοναρχικός αγώνας εντείνεται λίγες μέρες πριν το δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Αφίσες, δημοσιεύματα, ένα σκίτσο του Αλέξη Κυριτσόπουλου τοιχοκολλούνται καλώντας τους πολίτες να ψηφίσουν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Αθήνα, 4 Δεκεμβρίου 1974*.
Στα γραφεία της Πανελλήνιας Επιτροπής Αντιβασιλικού Αγώνα στο ισόγειο του ξενοδοχείου “Εξέλσιορ” στην Ομόνοια, συνθήματα και ανακοινώσεις καλούν τους πολίτες να ψηφίσουν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Αθήνα, 5 Δεκεμβρίου 1974*.
Τα γραφεία της Φιλομοναρχικής Ένωσης με αναρτημένο πορτρέτο του Κωνσταντίνου και ελληνικές σημαίες λίγες μέρες πριν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για το πολιτειακό. Αθήνα, 4 Δεκεμβρίου 1974*.
Τα κόμματα απείχαν από την εκστρατεία του δημοψηφίσματος και έτσι οι τηλεοπτικές ομιλίες περιορίστηκαν μεταξύ ιδιωτών που εκπροσωπούσαν τη μία ή την άλλη αντίληψη και όχι μεταξύ εκπροσώπων των κομμάτων. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, στις 23 Νοεμβρίου 1974, ζήτησε από τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματός του να κρατήσουν ουδέτερη στάση στο πολιτειακό ζήτημα.
Τον τόνο της προεκλογικής περιόδου έδωσαν οι οπαδοί της αβασίλευτης δημοκρατίας και η αφίσα που έμεινε στην ιστορία διά χειρός του σκιτσογράφου Σπύρου Ορνεράκη έδειχνε ένα πιτσιρίκι να κάνει το πιπί του μέσα σ’ ένα ανεστραμμένο στέμμα.
H αφίσα του Σπύρου Ορνεράκη που κυριάρχησε στον αντιμοναρχικό αγώνα - Βιβλιοθήκη της Βουλής.
Μια μεγάλη μέρα για τη δημοκρατία
Στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου, το εκλογικό σώμα ψήφισε υπέρ του αβασιλεύτου (3.245.111 ψήφοι υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας, ποσοστό 69,18% και 1.445.875 ψήφοι υπέρ της βασιλευομένης, ποσοστό 30,82%). Η Κρήτη έδωσε στην Αβασίλευτη το 90% των ψήφων της, ενώ σε τριάντα εκλογικές περιφέρειες το αντίστοιχο ήταν της τάξεως του 60-70%. Από την άλλη πλευρά, η βασιλευομένη έφτασε στην Πελοπόννησο και τη Θράκη το 45%. Οι εκλογικές περιφέρειες όπου η βασιλευομένη έλαβε τα ανώτατα ποσοστά είναι οι ακόλουθες: Λακωνία το 59,52%, Ροδόπη το 50,54%, Μεσσηνία το 49,24, Ηλεία το 46,88 και η Αργολίδα το 46,67%. Τέλος, η αποχή άγγιξε το 25,5%.
Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής δήλωσε ότι «ένα καρκίνωμα αποκόπηκε σήμερα από το σώμα του έθνους».
Ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ απηύθυνε την επομένη της ψηφοφορίας το ακόλουθο μήνυμα:
«Έλληνες και Ελληνίδες. Πιστός στη διακήρυξή μου, επαναλαμβάνω ότι προέχει η εθνική ενότητα χάριν της ομαλότητας, της προόδου και της ευημερίας της Χώρας και εύχομαι ολόψυχα οι εξελίξεις να δικαιώσουν το αποτέλεσμα που προέκυψε από τη χθεσινή ψηφοφορία».
Το δημοψήφισμα για το πολιτειακό καταργεί οριστικά τη μοναρχία στην Ελλάδα. Αθηναίοι κρατούν εφημερίδες της επόμενης μέρας με πανηγυρικούς τίτλους υπέρ του αποτελέσματος. 9 Δεκεμβρίου 1974*.
Το αποτέλεσμα υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας στο δημοψήφισμα του 1974 για το πολιτειακό ζήτημα είναι συντριπτικό. Πολίτες πανηγυρίζουν και «κηδεύουν» τη μοναρχία. Αθήνα, 9 Δεκεμβρίου 1974*.
Αναλυτικά τα αποτελέσματα
Φωτογραφία ανοίγματος: Στα γραφεία της Πανελλήνιας Επιτροπής Αντιβασιλικού Αγώνα στο ισόγειο του ξενοδοχείου “Εξέλσιορ” στην Ομόνοια, συνθήματα και ανακοινώσεις καλούν τους πολίτες να ψηφίσουν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Αθήνα, 5 Δεκεμβρίου 1974*.
*Το φωτογραφικό υλικό του Αρχείου της ΕΡΤ προέρχεται από τη συλλογή του φωτορεπόρτερ του Associated Press Αριστοτέλη Σαρρηκώστα.
Πηγές
