Η εκταφή των λειψάνων του ιδρυτή της Ισπανικής Φάλαγγας Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, του κόμματος φασιστικής έμπνευσης που αποτέλεσε έναν από τους πυλώνες του φρανκισμού στην Ισπανία, από το πρώην μαυσωλείο του Φράνκο πραγματοποιείται σήμερα, σε ένα ακόμη βήμα της επιχείρησης μνήμης για τον ισπανικό εμφύλιο και την δικτατορία.

Τα λείψανά του (1903-1936) θα μεταφερθούν στο κοιμητήριο του Αγίου Ισιδώρου όπου έχουν ταφεί πολλά μέλη της οικογενείας του. Η εκταφή των λειψάνων, εντάσσεται στην εφαρμογή του νόμου που επονομάζεται «Δημοκρατική Μνήμη» και έχει ως στόχο να μετατραπεί το πρώην μαυσωλείο σε χώρο μνήμης αυτής της σκοτεινής περιόδου της Ισπανίας.

Η κυβέρνηση του σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ έθεσε από την έλευσή της στην εξουσία ως προτεραιότητα την αποκατάσταση των θυμάτων της φρανκικής δικτατορίας (1939-1975). Η οικογένεια Πρίμο ντε Ριβέρα, διαπραγματεύθηκε τους όρους της εκταφής με την κυβέρνηση και επέλεξε την σημερινή ημερομηνία διότι συμπίπτει με την 120ή επέτειο από τη γέννηση του ιδρυτή της Φάλαγγας. Τον Νοέμβριο, οι ισπανικές αρχές προχώρησαν στην εκταφή των λειψάνων φρανκιστή στρατιωτικού, του στρατηγού Κέιπο ντε Γιάνο, από την βασιλική της Μακαρένα ντε Σεβίγε. Ο στρατηγός θεωρείται υπεύθυνος για χιλιάδες εκτελέσεις μετά την στρατιωτική εξέγερση του 1936, ανάμεσά τους και για την εκτέλεση του ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.

O Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, ιδρυτής του κινήματος της Φάλαγγας, είχε ταφεί στο τεράστιο μαυσωλείο που έχτισε ο Φράνκο, χρησιμοποιώντας ως εργάτες αντιφασίστες Δημοκρατικούς κρατούμενους σε καταναγκαστική εργασία. Η ανέγερση της -τότε- Κοιλάδας των Πεσόντων έγινε βάσει διαταγής που εξέδωσε ο Φράνκο το 1940 για να τιμηθεί «η ένδοξη Σταυροφορία των καθολικών κατά των άθεων Δημοκρατικών». Στην κατασκευή της συμμετείχαν χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι και η ανέγερση διήρκεσε περί τα 20 χρόνια. Φασιστικής έμπνευσης, η Φάλαγγα ήταν ένας από τους τρεις πυλώνες του φρανκικού καθεστώτος μαζί με την εκκλησία και τον στρατό. Ο ιδρυτής της Φάλαγγας και η οργάνωσή του χρησιμοποιήθηκαν στην επίθεση του Φράνκο για την ανάκτηση της Ισπανίας που οδήγησε στον Ισπανικό Εμφύλιο.

Ο τάφος του Πρίμο ντε Ριβέρα βρισκόταν ακριβώς δίπλα από το Ιερό της Βασιλικής της Κοιλάδας των Πεσόντων που πλέον έχει μετονομαστεί σε Κοιλάδα Cuelgamuros. Τα λείψανα του Φράνκο που βρίσκονταν στην άλλη πλευρά του ιερού, μεταφέρθηκαν για τον ίδιο λόγο το 2019, εν μέσω οργής των Ισπανών νεοφασιστών που λατρεύουν τον Φράνκο. Οι μετακινήσεις των λειψάνων σε συνεννόηση με τους συγγενείς είναι κομμάτι της πολιτικής της κεντροαριστερής Κυβέρνησης της Ισπανίας να καταπολεμήσει την ηρωωποίηση των φασιστών. Ταυτόχρονα στην Κοιλάδα Cuelgamuros έχουν πλέον θαφτεί και θύματα της δικτατορίας του Φράνκο, αριστεριστές και αναρχικοί. Πολλοί από αυτούς είχαν ταφεί σε ομαδικούς τάφους και η ταυτοποίησή των σορών είναι λαϊκό αίτημα από την πτώση της Δικτατορίας του Φράνκο.

Η κυβέρνηση «θέλει ακόμη να βεβηλώσει τάφους, να ξεθάψει μίση», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος Vox Σαντιάγο Αβασκάλ υπό τις ζητωκραυγές των οπαδών του. Ο Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα είχε μια ατυχή στιγμή όταν εκτελέστηκε από απόσπασμα των Δημοκρατικών τον Νοέμβριο του 1936 στο Αλικάντε. Ήταν γιος του δικτάτορα Μιγκέλ Πρίμο Ντε Ριβέρα που καταδυνάστευσε την Ισπανία από το 1923 έως το 1930.