Μια λευκή επιχειρηματίας, ιδιοκτήτρια καταστημάτων ένδυσης σε Κηφισιά και Γλυφάδα, απέλυσε την μαύρη εργαζόμενή της, επειδή θεωρεί ότι τα πλεγμένα μαλλιά είναι βρώμικα. 

Σε βίντεο που ανέβασε στο Instagram η αδελφή της κοπέλας που απολύθηκε, η επιχειρηματίας αναφέρει καθαρά ότι «Δεν είναι ρατσισμός, είναι κάλος δικός μου [...] Είναι κάτι που δεν μ'αρέσει εμένα, το θεωρώ λίγο πιο βρώμικο».  

Ας ξεκινήσουμε από τα απλά. Η τάση των εργοδοτών να επεμβαίνουν στην εξωτερική μας εμφάνιση και να κατακρίνουν, φτάνοντας ακόμα και στην απόλυση, μια επιλογή στο κούρεμα, το ντύσιμο, το μακιγιάζ δεν θα έπρεπε να αποτελεί παράγοντα ο οποίος θα καθορίζει την πορεία του εργαζομένου στην εκάστοτε θέση εργασίας. 

Η κοπέλα στο παραπάνω βίντεο απολύθηκε επειδή έπλεξε τα μαλλιά της και αυτό δεν ταίριαζε με την αισθητική της ιδιοκτήτριας. Δεν έκανε λάθος, δεν δημιούργησε κάποιο πρόβλημα στην επιχείρηση. Έπλεξε απλά τα μαλλιά της. Σκεφτείτε, αν μια λευκή κοπέλα πήγαινε στην εργασία της με πλεξίδες στα μαλλιά, θα είχε την ίδια τύχη; 

Πέραν από το τοξικό του εργασιακού περιβάλλοντος, που αφορά αποκλειστικά τις εργασιακές συνθήκες, αυτό το παραλήρημα είναι ρατσιστικό. Γιατί;

Γιατί προκαταβάλει ότι τα μαλλιά μια μαύρης γυναίκας θα είναι βρώμικα. Δεν μπορεί παρά να είναι βρώμικα. Και γιατί αυτό είναι ρατσιστικό; Εδώ ξεκινάει μια μεγάλη ιστορική αναδρομή. 

To σκούρο δέρμα και τα φυσικά αφρο-μαλλιά έχουν κεντρική θέση στην πολιτική της ορατότητας, της συμπερίληψης και του αποκλεισμού στο πλαίσιο της μαύρης αντιρατσιστικής αισθητικής.

Η ενασχόληση με την μαύρη ομορφιά δεν είναι καινούργια, αλλά αποτελεί μέρος μιας συνεχιζόμενης ιστορικής διαδρομής σχετικά με το πώς τοποθετείται κανείς μέσα στην ομορφιά τόσο ως θέμα αισθητικής όσο και ως θέμα πολιτικής.

Πολλές μαύρες φεμινίστριες συγγραφείς έχουν μιλήσει για τη σημασία που έδιναν οι γονείς στην Καραϊβική, τη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες στο να έχεις «καλά μαλλιά», «καλή μύτη» και «καλή επιδερμίδα». Αυτό αποτελεί αντανάκλαση του κυρίαρχου παραδείγματος ομορφιάς που προκρίνει το λευκό/ανοιχτό δέρμα, τα ίσια μαλλιά και τα χαρακτηριστικά του προσώπου που θεωρούνται ευρωπαϊκά.

Η επιρροή της λευκότητας ως κριτήριο για την ομορφιά έχει μια ιστορία που ξεκινά από τη δουλεία. Κατά την περίοδο αυτή, οι ευρωπαϊκές έννοιες της ομορφιάς βασίζονταν στις έννοιες της αγνότητας, της λεπτότητας, της σεμνότητας, της ασεξουαλικότητας και της σωματικής αδυναμίας.

Μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι η διάκριση μεταξύ «καλών» και «κακών» μαλλιών επηρεάζει τον ψυχισμό των Αφροαμερικανών και είναι σαφές ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις κοινότητες των μαύρων οι ιδέες των «καλών» και«κακών» μαλλιών συνάδουν με τις ιδέες του χρώματος του δέρματος.

Για παράδειγμα, οι μαύρες γυναίκες μεγαλώνουν περιτριγυρισμένες από σχόλια όπως: «είναι σκούρα αλλά έχει μακριές μπούκλες/ υγιή μαλλιά». Εδώ, τα μαλλιά της τη σώζουν από την «ασχήμια» του σκούρου δέρματος. Από την άλλη ακούμε «είναι ανοιχτόχρωμη αλλά τα μαλλιά της είναι σκληρά/αφρό», εδώ το δέρμα της τη σώζει από την ασχήμια των μη ίσιων μαλλιών. Μια φυλετική ιεραρχία είναι ενσωματωμένη σε αυτή τη γλώσσα του δέρματος και των μαλλιών και πρέπει να διαπραγματευτεί από τις μαύρες γυναίκες που διεκδικούν το χώρο της μαύρης ομορφιάς.

Το Black Power Movement έφερε έναν επαναπροσδιορισμό της μαύρης ταυτότητας τη δεκαετία του 1960/1970. Τα αφρο-χτενίσματα («το φυσικό») συνδέθηκαν με την πολιτική αλλαγή και τη αγάπη για τον εαυτό. Στο πλαίσιο αυτής της μαύρης αντιρατσιστικής αισθητικής, η ομορφιά που εκτιμήθηκε και αναγνωρίστηκε ήταν αυτή του «σκούρου δέρματος» και των «φυσικών αφρο-μαλλιών».

Στο πλαίσιο της μαύρης αντιρατσιστικής παράδοσης οι άνθρωποι παρακινούνται πρώτα από τη συνειδητοποίηση ότι μια κουλτούρα που κυριαρχείται από λευκούς έχει ρατσιστικοποιήσει την ομορφιά, έχει ορίσει την ομορφιά αυτή καθαυτή ως λευκή ομορφιά, με βάση τα φυσικά χαρακτηριστικά που είναι πιθανότερο να έχουν οι άνθρωποι που θεωρούμε λευκούς. Παρακινούνται επίσης από την ανησυχία ότι τα ρατσιστικά πρότυπα ομορφιάς αναπαράγουν τις λειτουργίες του ρατσισμού, υφαίνοντας ρατσιστικές παραδοχές στις καθημερινές πρακτικές και στην εσωτερική ζωή των θυμάτων του ρατσισμού - με τον πιο εμφανή τρόπο εδώ, ενθαρρύνοντάς τα να αποδέχονται και να ενεργούν με βάση την παραδοχή της ασχήμιας τους, με ότι αυτό συνεπάγεται - σε αυτήν την περίπτωση τα βρώμικα πλεξιδάκια.

Μια πρόχειρη ματιά σε οποιαδήποτε γειτονιά θα έκανε σαφές ότι αυτά τα «μαύρα χτενίσματα» έχουν πλέον γίνει mainstream. Όλοι δεν είδαμε τη Σαμάνθα με μια αφρό περούκα στο Sex and the City, για παράδειγμα. Οι πρακτικές για τα μαύρα μαλλιά και τα ζητήματα που αφορούν το χρώμα του δέρματος πρέπει να υπερβούν αυτή τη μαύρη αντιρατσιστική αισθητική. Η υπέρβαση αυτής της αισθητικής μάς υπενθυμίζει ότι όταν το χτένισμα αξιολογείται κριτικά ως αισθητική πρακτική που εγγράφεται στην καθημερινή ζωή, όλα τα μαύρα χτενίσματα είναι πολιτικά στο βαθμό που το καθένα από αυτά αρθρώνει απαντήσεις στην πανσπερμία των ιστορικών δυνάμεων που έχουν επενδύσει αυτό το στοιχείο του εθνοτικού σημαίνοντος με συμβολική σημασία και σπουδαιότητα.