Σε αυτές τις έννοιες θα μπορούσε ίσως κάποιος να συνοψίζει (με έναν απλουστευμένο τρόπο) όλη την εργασία που κάνουμε σε μια ψυχοθεραπεία.

Όλοι οι άνθρωποι ξεκινούν το ψυχοθεραπευτικό ταξίδι με πολλές ενοχές. Άλλες πιο συνειδητές και άλλες πιο κρυφές. Οι ενοχές αυτές έχουν να κάνουν με βαθύτερες αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα  που έχουμε βιώσει κατά την διάρκεια της ζωής μας  ακόμα και από πολύ μικρή ηλικία.
Στην παιδική ηλικία κάθε φορά που μια επιθυμία δεν ικανοποιούνταν, συνήθως από τους γονείς, κάθε φορά που μπορεί να συνέβαινε ματαίωση των αναγκών και επιθυμιών μας, αυτό συνοδευόταν από μια αρνητική σκέψη ακόμα και από φαντασιώσεις «καταστροφής» αυτού που μας δημιουργούσε πόνο με το να μην ικανοποιεί τις ανάγκες μας.  Φυσικά αυτό που ακολουθούσε αυτές τις αρνητικές σκέψεις ήταν φόβος και ενοχή. Φόβος βασικά, γιατί αν σκεφτώ αρνητικά για αυτόν από τον οποίο εξαρτώμαι, μετά ποιος θα με φροντίζει; Φόβος γιατί για ένα παιδί οι γονείς είναι οι Θεοί, οπότε πως μπορείς να τα βάλεις με έναν Θεό; Τι θα συμβεί μετά; Θα έρθει η τιμωρία;

Σε αυτές τις έννοιες θα μπορούσε ίσως κάποιος να συνοψίζει (με έναν απλουστευμένο τρόπο) όλη την εργασία που κάνουμε σε μια ψυχοθεραπεία.

Οι ενοχές αυτές όμως έχουν να κάνουν και με αυτά που περίμεναν  οι γονείς μας από εμάς. Από τις προσδοκίες που τοποθετούσαν πάνω μας.  Η ανιδιοτελής αγάπη δυστυχώς είναι μια έννοια που είναι μόνο θεωρητική. Αγαπάμε μόνο εάν… Αγαπάμε υπό προϋποθέσεις. Ακόμα και αν αυτές οι προϋποθέσεις δεν είναι ανοικτά και ξεκάθαρα ειπωμένες, υπάρχουν.

Μας αγαπούσαν αν είμασταν «καλά παιδιά», καλοί μαθητές -πολλές φορές- όμορφοι. Αν τους βγάζαμε «ασπροπρόσωπους». Αν είμασταν ήσυχοι, αν είχαμε ταλέντα αν είμασταν τέλειοι, αν επιβεβαιώναμε συνέχεια πόσο καλοί γονείς οι ίδιοι ήταν. Κάθε φορά που νιώθαμε ότι τους απογοητεύαμε γεμίζαμε ενοχές και φυσικά φόβο τιμωρίας.
Ακόμα και ένα πολύ απογοητευμένο γονεϊκό βλέμμα μπορεί να αποτελεί απειλή και τιμωρία για ένα παιδί. Αυτό το βλέμμα εσωτερικεύεται και μπορεί να γίνει η ταυτότητα μας. 

Σε αυτή τη ταυτότητα οι άνθρωποι μπορεί να αντιδράσουμε  είτε με μια επιβεβαίωση -δηλαδή θα κάνω υποσυνείδητα τα πάντα για να σου αποδείξω ότι δεν είμαι αρκετά καλός- σε σημείο δυστυχώς που μπορεί να «σκοτώσω» όλες τις δυνατότητες μου, είτε με μια συνεχή προσπάθεια να αποδεικνύω το αντίθετο, να επιτυγχάνω  ολοένα και πιο πολλά.

Κάπως έτσι μεγαλώνουμε όλοι, άλλοι με περισσότερες και άλλοι με λιγότερες ενοχές και φόβους.

Η έννοια του πόνου και της απώλειας είναι ίσως οι πιο σημαντικές ψυχοθεραπευτικές έννοιες. Η απώλεια συνδέεται με αποχωρισμό. Ο πρώτος βασικός αποχωρισμός είναι το κόψιμο του ομφάλιο λώρου. Από την απόλυτη ησυχία, ηρεμία, τέλεια θερμοκρασία και τροφοδοσία χωρίς κόπο και αγωνία που συνέβαινε στη μήτρα, το βρέφος έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπο με την πραγματικότητα. Όλα αλλάζουν από την μια στιγμή στην άλλη. Όλα γίνονται πιο δύσκολα και γεμάτα ματαιώσεις.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλη μας η ζωή είναι μια επανάληψη και ένας αγώνας που προσομοιάζει την στιγμή που κόβεται ο ομφάλιος λώρος. Πολλοί δημιουργούμε στη ζωή μας πολλές εξαρτήσεις ως ύστατες προσπάθειες αναβίωσης ενός ομφάλιου λώρου. Εξαρτήσεις από ουσίες, καταστάσεις έως και ανθρώπους. Εις μάτην όμως.  Όλα είναι υποκατάστατα.

Μετά από εκείνη την χρονική στιγμή όλα είναι ένας αποχωρισμός. Όλη η ενηλικίωση είναι ένας αποχωρισμός και πένθος. Η κάθε μας επιλογή είναι ένας μικρός αποχωρισμός. Διαλέγουμε το ένα αντί για το άλλο. Ιδανικά θα τα θέλαμε όλα. Μπορεί να ζούμε και στην ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να τα έχουμε.. Η πραγματικότητα όμως είναι αμείλικτη.

Ως μικρά παιδιά δημιουργούμε μεταβατικά αντικείμενα για αντέξουμε την διαδικασία αποχωρισμού και ανεξαρτητοποίησης από τους γονείς μας (αρκουδάκια, μαξιλάρια, παιχνίδια, μπιμπερό). Αυτά μας βοηθούν να νιώθουμε λιγότερο μόνοι. Ανατρέχουμε σε αυτά σε στιγμές μοναξιάς και εσωτερικής ταλαιπωρίας και ανασφάλειας και υποκαθιστούν την παρουσία του γονεϊκό προσώπου.

Η εφηβεία επίσης είναι μια έντονη περίοδος απώλειας. Είναι η στιγμή που συνειδητοποιούμε πλήρως το δρόμο προς την ενηλικίωση, με έντονα στοιχεία πραγματικότητας, το τέλος των ψευδαισθήσεων και μια μεταιχμιακή περίοδο με πολλές ανασφάλειες. Η εφηβεία θεωρείται από πολλούς ως προετοιμασία και προϋπόθεση προκειμένου να αναπτύξει κάνεις την δυνατότητα για την εμπειρία του πένθους όπως περιγράφεται στους ενηλίκους. Ο έφηβος μπορεί να αντιδράσει με πολύ μεγάλο θυμό ή με πολύ μεγάλη θλίψη σε όλη αυτή τη διαδικασία της ενηλικίωσης.

Πολλοί έφηβοι (και κάποιοι άνθρωποι το κρατάνε χρονικά και αρκετά μετά από την εφηβεία) αντιδρούν σε αυτή την απώλεια, ως μηχανισμό Άμυνας, με μια αίσθηση παντοδυναμίας, το οποίο είναι αντίδραση στο αίσθημα της αδυναμίας και του αβοήθητου. Αυτό μπορεί να γίνει χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ατόμου και να λειτουργεί διττώς, αφενός να τον βοηθάει να αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις αλλά και αφετέρου να το εμπλέκει σε περιπέτειες πέρα από τις δυνατότητες του, χωρίς καλή εκτίμηση της πραγματικότητας.

Όλη η ζωή είναι ένας αγώνας απώλειας και πένθους

Το πένθος είναι το αμετάκλητο. Αυτή είναι και η βασική του δυσκολία. Όταν το πένθος δεν βιώνεται η παρουσία της απουσίας είναι οδυνηρή. Όταν νιώθεις το πένθος, η απουσία συμφιλιώνεται με την χαμένη παρουσία, ο χρόνος παίρνει άλλες διαστάσεις και σύμφωνα με τη ρήση του Παρμενίδη «ο νους έχει την δύναμη να επαναφέρει τα απόντα ως ζωντανά παρόντα».

Τι σημαίνει όμως να μπορούμε να νιώσουμε το πένθος;

Σημαίνει να περάσουμε από όλα τα συναισθηματικά μέχρι και την αποδοχή και μετά να δημιουργήσουμε χώρο για κάτι καινούργιο, οπότε και τότε το απών γίνεται ξανά παρών με άλλη μορφή όμως.

Σε ένα ψυχοθεραπευτικό ταξίδι αυτά τα συναισθήματα ανά – βιώνουμε. Αναβιώνουμε την εγκατάλειψη, την επιθετικότητα γιατί εγκαταλειφθήκαμε και γιατί η αίσθηση παντοδυναμίας μας δεν μας βοήθησε να μην έχουμε καμία απώλεια. Περνάμε συχνά σε φάση ενοχής και  άρνησης.
Μπορεί να κατακλυστούμε από συναισθήματα θλίψης, οδύνης, απάθειας, ανάκλησης αναμνήσεων συνδεδεμένων με κάθε απώλεια, με τρόπο συνήθως επαναληπτικό.
Εκεί αρχίζει η διεργασία του πένθους που είναι δυνατή όταν η απώλεια έχει αναγνωρισθεί. Όταν ο πενθών αναγνωρίσει την απουσία. Θα πρέπει να δεχτεί ότι αυτά που χάθηκαν δεν θα επανέλθουν, η κλωστή έσπασε, κόπηκε, το καρούλι δεν θα επιστρέψει. Και τότε συν-χωρώ. Δημιουργώ χώρο για καινούργια πράγματα και αποχωρώ ουσιαστικά.