Το "Σύνδρομο του Απατεώνα": Το γνωστό συναίσθημα με το άγνωστο όνομα
Πόσες φορές έχεις ανησυχήσει το ότι θα το ανακαλύψουν; Ναι, όλοι θα το μάθουν, από τον καθηγητή μέχρι τον εργοδότη σου: είσαι ένας απατεώνας. Στην πραγματικότητα δε ξέρεις τίποτα, δεν είσαι ικανός να μάθεις τίποτα και όποια απόδειξη έχεις για το αντίθετο είναι τυχαία.
ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΑΝΣΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Για να το θέσω πιο απλά: το «άριστα» που πήρες σε εκείνο το μάθημα ήταν απλά τυπογραφικό λάθος, η θέση εργασίας σου δόθηκε κατά λάθος και οι κολλητοί σου φίλοι δε σε συμπαθούν καν στην πραγματικότητα.
Το «Σύνδρομο του Απατεώνα» είναι -ειρωνικά- ακριβώς όπως ακούγεται.
Περιλαμβάνει συναισθήματα αμφισβήτησης του εαυτού και την απουσία της αίσθησης του ανήκειν σε μία ομάδα, ένα γκρουπ, μία κοινότητα. Αν και η αντίστοιχη αγγλική ορολογία (impostor syndrome) χρησιμοποιείται ήδη από το 1978, το σύνδρομο του απατεώνα δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως διαταραχή. Πιο πολύ θα το χαρακτηρίζαμε σαν μια σειρά άσχημων συναισθημάτων, ή μία συναισθηματική φάση – όπως, για παράδειγμα, το γενικευμένο άγχος δεν σημαίνει αυτόματα αγχώδης διαταραχή.
Μπορεί ως όνομα να μην είναι γνωστό, όμως σαν συναίσθημα το ξέρουμε πολύ καλά οι περισσότεροι. Συγκεκριμένα, 70% από εμάς το έχουν ήδη βιώσει σύμφωνα με μελέτη του 2019.
Σε σχέση με παλαιότερες εποχές, πολύ περισσότερα άτομα και σε πολύ μικρότερες ηλικίες, βιώνουν το "σύνδρομο του απατεώνα" για τους παρακάτω 4 λόγους:
Η εσωτερική μας πάλη
Ειδικά στη σημερινή εποχή της αυτοβελτίωσης, οι άνθρωποι δέχονται δύο πολύ διαφορετικά μηνύματα: αυτά της σεμνότητας και της αυτοπεποίθησης.
Όσο μαθαίνουμε καλύτερα τι συμβαίνει γύρω μας –φυσικές καταστροφές, προβλήματα υγείας, ρατσισμός, βία-, τόσο περισσότερο θέλουμε να δείξουμε κατανόηση, να αφήσουμε στην άκρη τα θέλω μας, και να δείξουμε σεμνότητα. Οφείλουμε να δείξουμε συμπάθεια και να μην επιδεικνύουμε την επιτυχία μας, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος υποφέρει.
Απόλυτα κατανοητό και ευγενές συναίσθημα.
Ταυτόχρονα όμως, θέλουμε να νιώθουμε περήφανοι για τον εαυτό μας και να μας αναγνωρίζουμε τις επιτυχίες μας. Αυτή η προσπάθεια συνδυασμού δύο εντελώς διαφορετικών συναισθημάτων μάς δημιουργεί μια εσωτερική σύγκρουση που οδηγεί στο σύνδρομο του απατεώνα.
Αυξημένες απαιτήσεις
Τη σήμερον ημέρα τίποτα δεν είναι αρκετό.
- Πήρες πτυχίο – σιγά, δεν πήρες και μεταπτυχιακό.
- Έχεις δουλειά – αν ναι, είσαι σε σχέση ή όχι;
- Έχεις οικογένεια – ασχολείσαι με τον εθελοντισμό όμως ή κοιτάς μόνο τον εαυτούλη σου;
Όταν καμία επιτυχία δεν είναι αρκετή, αποκτάμε μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό μας και μαθαίνουμε να κρίνουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας ακόμη πιο αυστηρά από τους γύρω μας.
Ανεπαρκής επικοινωνία
Παρά τα νέα μέσα δικτύωσης και παρά τους καινούργιους και πιο γρήγορους τρόπους επικοινωνίας, ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει πιο μόνος και αποκομμένος από ποτέ. Αυτή η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας, δεν επιβαρύνει μόνο την ανάγκη μας για κοινωνικότητα, αλλά μας κάνει να νιώθουμε σαν να έχουμε χάσει την αγέλη μας.
Χωρίς μια «αγέλη», ένα γκρουπ, μια ομάδα φίλων ή συγγενών όπου ξέρουμε ότι ανήκουμε, ό,τι κι αν πούμε, ό,τι κάνουμε, ό,τι κερδίσουμε ή χάσουμε, το έδαφος κάτω από τα πόδια μας γίνεται πιο ασταθές. Επίσης, ας μη ξεχνάμε πως η επικοινωνία με αγαπημένους ενισχύει την πίστη που έχουμε στον εαυτό μας. Διότι, αν κάποια/ος που αγαπώ και μ’ αγαπά πιστεύει σε εμένα, ποιον λόγο έχω εγώ να την/τον αμφισβητήσω;
Οι γυναίκες – "απατεώνισσες"
Το σύνδρομο του απατεώνα είναι στην ουσία μια απίστευτα έντονη και συνεχής αίσθηση ανασφάλειας - και ποιος είναι πιο πιθανό να νιώσει ανασφάλεια περισσότερο από μία γυναίκα;
Μπορεί στις τελευταίες δεκαετίες το κίνημα του φεμινισμού να έχει κάνει τεράστια βήματα προόδου, αλλά αυτό δε σημαίνει πως οι γυναίκες απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα και χαίρουν της ίδιας εκτίμησης με τους άνδρες.
Η κάθε εργαζόμενη θα συγκριθεί αναπόφευκτα με κάποιον συνάδελφο της –ο οποίος, μυστηριωδώς, πάντα δείχνει να τα καταφέρνει καλύτερα- και η κάθε μαθήτρια/φοιτήτρια θα κριθεί πιο αυστηρά για τις επιδόσεις της σε σχέση με τους άνδρες στην αίθουσα.
Η γυναίκα πάντα αμφισβητείται πιο έντονα κι έτσι είναι ακόμα πιο έτοιμη να αμφισβητήσει τον εαυτό της – για αυτό μάλλον, το 75% των γυναικών σε διοικητικές θέσεις έχουν βιώσει αυτό το σύνδρομο σε διάφορα σημεία της καριέρας τους.
Προσωπικά, εικάζω πως το σύνδρομο του απατεώνα είναι συχνό και σε άλλα επιτυχημένα άτομα που ανήκουν σε μειονότητες όπως άτομα διαφορετικής φυλής, μετανάστες/πρόσφυγες, ΛΟΑΤΚΙΑ+, ΑμεΑ κ.λπ.
Αντιμετωπίζοντας το σύνδρομο του απατεώνα
Το πιο σημαντικό «όπλο» ενάντια αυτού του συνδρόμου είναι η δουλειά με τον εαυτό μας. Η επίσκεψη σε ψυχολόγο ή η εσωτερική αναζήτηση βοηθά τόσο στην εύρεση της αιτίας αυτής της κατάστασης, όσο και στην αντιμετώπισή της. Επίσης καλό θα ήταν να επενδύσουμε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, και να γεμίσουμε τον κύκλο γνωριμιών μας με άτομα που μας εκτιμούν, μας σέβονται, και μας υπερασπίζονται όταν μας επιτιθόμαστε (Έχω μία φίλη που όταν μια φορά αναφώνησα «Τι χαζή που είμαι;», με μάλωσε. Την λατρεύω).
Επιπλέον, για να ανεβάσουμε την αυτοπεποίθησή μας, ίσως θα έπρεπε να ασχοληθούμε με την καλλιέργεια των ικανοτήτων που τείνουμε να αμφισβητούμε. Στην εργασία μας, στις σπουδές μας, στα χόμπι μας, πάντα υπάρχει η δυνατότητα να μάθουμε περισσότερα, επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα τα όσα ξέρουμε.
Πηγές:
https://time.com/5312483/how-to-deal-with-impostor-syndrome/
