Αν υπάρχει ένας μόνο σκηνοθέτης που να πρεσβεύει το αξίωμα πως η τέχνη υπάρχει για να υπηρετεί τον άνθρωπο, τότε αυτός είναι ο Κεν Λόουτς. Από την πρώτη του ταινία Όχι δάκρυα για την Τζόι του 1967 και δυο χρόνια αργότερα το αριστουργηματικό Κες, έβδομη καλύτερη ταινία στην ιστορία του βρετανικού κινηματογράφου σύμφωνα με το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου και, μετά από μια μακρά περίοδο απασχόλησης κυρίως στην τηλεόραση, την δημιουργική έκρηξη του από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Λόουτς γράφει την ιστορία των άσημων αλλά πολύ σημαντικών ανθρώπων που προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα στην Αγγλία της αποβιομηχανοποίησης και της οικονομικής κρίσης, τους άνεργους, τους άστεγους, τις μανάδες που μεγαλώνουν μονές τους τα παιδιά τους. Τους μετανάστες, τους τοξικομανείς. Αυτούς που δεν τους έχει δοθεί φωνή για να πουν την ιστορία τους. Και η κάμερα του Κεν είναι η φωνή τους.

Η διαφορά του Κεν Λόουτς από πολλούς που ακολούθησαν το παράδειγμά του καταγράφοντας τα πάθη της εργατικής τάξης, έγκειται στο ότι δεν αποστασιοποιείται από τους πρωταγωνιστές του. Είναι εκεί δίπλα τους, τους νιώθει και παλεύει με κάθε τρόπο να τους δικαιώσει: «Ο φακός μου στέκεται σε απόσταση και παρακολουθεί, δεν επεμβαίνει, ο φωτισμός είναι διακριτικός και φυσικός». Γνήσιο τέκνο της ανάγκης, της οργής και του ιταλικού νεορεαλισμού, ο Κεν επιμένει να ψάχνει τους ήρωές του ανάμεσα στα πρόσωπα της διπλανής πόρτας στην εργατική πολυκατοικία, επιλέγοντας ηθοποιούς που συνήθως δεν είναι ευρέως γνωστοί. Ή και ερασιτέχνες. Ακόμα όμως κι όταν συνεργάζεται με γνωστούς ηθοποιούς, όπως ο Κίλιαν Μέρφι, πρωταγωνιστής στο βραβευμένο με Χρυσό Φοίνικα Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι, τους εντάσσει μέσα στο δικό του σύμπαν, όπου η δράση εξελίσσεται με απόλυτα φυσικό τρόπο. «Δεν παίζει με βάση ένα σενάριο, απλά αντιδράς σε αυτό που συμβαίνει μπροστά σου, κι έτσι όλα είναι συναίσθημα και όχι σκέψη», καταθέτει ο Μέρφι.

Και πράγματι το μεγάλο χάρισμα στο σινεμά του Κεν Λόουτς, αυτό που τον ξεχωρίζει από τους επίσης εκπροσώπους του ευρωπαϊκού κοινωνικού ρεαλισμού στην ηπειρωτική Ευρώπη αδερφούς Νταρντέν, είναι το πως μας οδηγεί σε μια απόλυτη συναισθηματική ταύτιση με τους ήρωές του. Δεν υπήρξε άνθρωπος μέσα στην αίθουσα που να μην έκλαιγε με λυγμούς στην τελευταία σκηνή του Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ, της δεύτερης ταινίας του που έστεψε ο Χρυσός Φοίνικας, εκτός από μένα που κοιτούσα αποσβολωμένη τους υπόλοιπους καθώς, κατά τη διάρκεια της μακριάς μου σταδιοδρομίας ως θεατή κινηματογραφικών ταινιών, δεν είχα δει ποτέ κάτι παρόμοιο. Αλλά ο Κεν δεν μας θέλει απλά να συγκινούμαστε βαθύτατα με τις ταινίες του. Θέλει να σηκωθούμε από τις πολυθρόνες της κινηματογραφικής αίθουσας και να βγούμε εκεί έξω, να κάνουμε κι εμείς κάτι για να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο τον χιλιομπαλωμένο.

Κεν και Κάννες

Ο Κεν Λόουτς αγαπάει το φεστιβάλ των Καννών και το φεστιβάλ των Καννών αγαπάει τον Κεν Λόουτς. Ο Βρετανός σκηνοθέτης που ποτέ δεν σκέφτηκε να παρατήσει αυτό που τόσο καλά κάνει για να πάει να τσεπώσει ζεστό χρήμα στο Χόλιγουντ, έχει τις περισσότερες συμμετοχές (15) στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ και είναι ένας από τους εννιά σκηνοθέτες που έχουν τιμηθεί συνολικά δύο φορές με τον Χρυσό Φοίνικα. Έχει επίσης κερδίσει το Βραβείο της Επιτροπής για το Βροχή από πέτρες το 1993 και το Μερίδιο των αγγέλων το 2012, το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου για το Μπλακ Τζακ το 1979, το Ριφ Ραφ το 1991 και το Γη και ελευθερία το 1995, το βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής για το Ματιές και χαμόγελα το 1981 και για την Κρυφή ατζέντα το 1990 και το Αναζητώντας τον Έρικ το 2009.

Όταν η Κριτική Επιτροπή, με πρόεδρο τον Γκρεγκ Μίλερ του Mad Max έδωσε το 2016 τον Χρυσό Φοίνικα στον Ντάνιελ Μπλέικ, που δεν ήταν στη λίστα των φαβορί, πολλοί κριτικοί κινηματογράφου μίλησαν εξοργισμένοι για μια «επιτροπή αποστατών» που δεν τιμά τον θεσμό. Η μισή αίθουσα χειροκροτούσε ενθουσιασμένη και η άλλη μισή ξίνισε τα μούτρα της. Ο Κεν, με τον μόνιμο συνεργάτη του, σεναριογράφο Πολ Λάβερτι, στο πλάι πήρε με δάκρυα στα μάτια το βραβείο που του έδωσε ο επίσης δακρυσμένος Μελ Γκίμπσον. Αφού τους ευχαρίστησε όλους, συνεργάτες, παραγωγούς, ευχαρίστησε το φεστιβάλ των Καννών: «Είστε πολύ σημαντικοί για το σινεμά. Να μείνετε δυνατοί, σας παρακαλώ. Αυτό το βραβείο, αυτή τη χρονική στιγμή, είναι πολύ παράξενο για μας. Πρέπει να θυμόμαστε, πρέπει να μιλάμε για αυτούς που μας ενέπνευσαν να γυρίσουμε αυτή την ταινία, για τους ανθρώπους που ψάχνουν για φαγητό στα σκουπίδια στην πέμπτη πιο πλούσια χώρα του κόσμου. Είναι καταπληκτικό να κάνει κάποιος ταινίες, κι απ’ ό,τι βλέπω απόψε είναι και πολύ σημαντικό. Μπορεί να μας ταξιδέψει στον κόσμο της φαντασίας, αλλά και στον κόσμο που ζούμε. Κι ο κόσμος που ζούμε βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Μας κυβερνούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας που μας έχουν φέρει στο χείλος της καταστροφής. Από την Ελλάδα μέχρι την Πορτογαλία εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πέσει κάτω από το όριο της φτώχειας. Το σινεμά έχει πολλές παραδόσεις, και μία από αυτές είναι εκείνη όπου εκπροσωπεί το δίκαιο της κοινωνίας απέναντι στα συμφέροντα των ισχυρών. Ελπίζω να μπορέσουμε να κρατήσουμε ζωντανή αυτή την παράδοση».

Και φυσικά με την Παλαιστίνη…

Ο Κεν Λόουτς ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες και διανοητές που καταδιώχθηκε από τους ανά την υφήλιο εκπρόσωπους των συμφερόντων του κράτους του Ισραήλ. Η ακλόνητη στάση του υπέρ των Παλαιστινίων, όπως και υπέρ όλων των ανθρώπων που υφίστανται τη βία και την καταπίεση του ισχυρού, που μεταφράστηκε με την ενεργή του συμμετοχή στην κίνηση καλλιτεχνών σε Μποϊκοτάζ κατά του Ισραηλινού Απαρτχάιντ, δυσαρέστησε πολλούς ακόμα και μέσα στο Εργατικό Κόμμα, στις τάξεις του οποίου ήταν στρατευμένος από τις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Τον Δεκέμβριο του 2017, συγκεκριμένα, και με τον Τζέρεμι Κόρμπιν στην ηγεσία των Εργατικών, οι Τζόναθαν Φρίντλαντ στην The Guardian και Χάουαρντ Τζέικομπσον στους New York Times έγραψαν για τον υποτιθέμενο «υποβόσκοντα αντισημιτισμό που διαφαίνεται στο Εργατικό Κόμμα», το οποίο με την ηγεσία του Κόρμπιν είχε στραφεί ξανά προς την Αριστερά και στήριζε τον αγώνα των Παλαιστινίων για Γη και Ελευθερία. Μετά την παραίτηση του Κόρμπιν από την ηγεσία του κόμματος, άνοιξε ο δρόμος για τη διαγραφή του Λόουτς και άλλων από τον επόμενο αρχηγό, Στάρμερ, τον Αύγουστο του 2021. Σε αντιστάθμισμα, στο κόμμα επέστρεψε ο ισλαμοφοβικός Τρέβορ Φίλιπς, προεικονίζοντας την πολιτική του στο μέλλον.

Λίγες μέρες πριν την έναρξη του πολέμου στη Γάζα ο Κεν, σε συνέντευξη για την τελευταία του ταινία, είπε προφητικά: «Νομίζω ότι τώρα στο Εργατικό Κόμμα υπάρχουν πολλοί Εβραίοι που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κατηγορηθούν ως αντισημίτες απ’ ότι οι υπόλοιποι». Τη συνέχεια την ξέρουμε.

Η Τελευταία Παμπ...

... είναι η τελευταία ταινία του Κεν, που θα βγει στις αίθουσες την ερχόμενη Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου. Όπως πάντα ένα must για σινεφίλ, υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων και οποιονδήποτε πιστεύει πως αυτός ο κόσμος πρέπει και οφείλει να γίνει ένα καλύτερο μέρος για όλους εμάς που ζούμε πάνω του. 

Στο προσκήνιο και πάλι οι κοινότητες των ανθρώπων. Διαφορετικών ανθρώπων, με διαφορετικές αντιλήψεις, διαφορετικές πατρίδες. Που προσπαθούν όλοι να χωρέσουν στον ίδιο τόπο. Που πρέπει να κατανοήσουν, να σεβαστούν ο ένας τον άλλο για να χωρέσουν στον ίδιο τόπο. Αυτός ο τόπος που πρέπει να μοιραστεί, να κατακτηθεί, αν και τους χωράει όλους. Πάντα τόσο επίκαιρο το σινεμά του Κεν Λόουτς.

Μήπως ο 87χρονος ακτιβιστής θα πρέπει να βάλει στην παραπάνω από τεράστια φιλμογραφία του και μια ταινία για την Παλαιστίνη;

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΑΜΠ (The Old Oak) - Official Trailer