Δώσαμε ραντεβού με την Μάρθα Φριντζήλα στο Baumstrasse, στον χώρο της. Ή μάλλον για να το θέσω καλύτερα, στον κόσμο της. Καθώς ανεβαίνεις τα σκαλιά για να βρεθείς εκεί, μεταφέρεσαι σε ένα άλλο μέρος και μεταφέρεις την δική σου ενέργεια σε αυτό, η οποία και εναρμονίζεται στον πολύ όμορφο και ζεστό χώρο που δημιούργησε ο θίασος Δρόμος με Δέντρα το 2010. Καθίσαμε στον καναπέ και συζητούσαμε για ώρες χωρίς κάποια συγκεκριμένη σειρά, σε μια κουβέντα που σε κάνει να ξεχνάς την ώρα και το πού βρίσκεσαι, σε μια απόλυτη σύνδεση με την στιγμή.

Από την πρώτη νύχτα στο Baumstrasse, υπήρχε ήδη η αίσθηση ότι αυτός ο άδειος χώρος θα γίνει πολύ γρήγορα σημείο συνάντησης ανθρώπων της τέχνης αλλά και όλων εκείνων που ψάχνουν να βρουν ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο θα μπορείς να είσαι, όπως ακριβώς θέλεις να είσαι. Αν το Baumstrasse ήταν ταινία, η Μάρθα Φριντζήλα θα ήταν η σκηνοθέτρια.

«Ρίξαμε κάτω ένα χαλί και κοιμηθήκαμε εδώ, είπαμε ότι εδώ είμαστε και το πρωί σηκωθήκαμε και ήπιαμε ένα καφεδάκι. Έχουμε κάνει από Πάσχα και Πρωτοχρονιές μέχρι γλέντια γάμου, γενέθλια. Πέρα από τα καλλιτεχνικά έχουμε κάνει και πολλά οικογενειακά πράγματα. Είναι ένας χώρος για τους φίλους μας τους μουσικούς, τους καλλιτέχνες, Θέλουμε να είναι κοντά μας ό,τι έρχεται εδώ πέρα, να μας αφορά, να μας ενδιαφέρει. Οι άνθρωποι γυρνάμε συνέχεια, είμαστε πλανήτες και ψάχνουμε να βρούμε κάπου να ακουμπήσουμε. Εγώ είμαι από τους ανθρώπους που μου αρέσει να φτιάχνω μια βάση για να έρχονται άνθρωποι, το κάνω από μικρή και το κάνω όπου βρεθώ».

«Με ενδιαφέρει πολύ να βρίσκω τους ανθρώπους που μοιραζόμαστε τα ίδια πράγματα γιατί έτσι μπορούμε να δημιουργήσουμε όλοι μαζί κάτι και να μην γινόμαστε εμείς οι καλύτεροι του χωριού αλλά να είναι το έργο μας μεγάλο. Δεν με ενδιαφέρει να με δείχνουν με το δάχτυλο. Το θέατρο ζητά την τέχνη πολλών ανθρώπων για να υπάρχει, είναι μια συνάντηση τεχνών, δεν είναι ένα πράγμα. Θέλω να μη περάσει μέρα από την ζωή μου που να μην έχω προσφέρει κάτι και να μην έχω λάβει κάτι. Αν υπηρετώ μια καριέρα δεν θα με απομακρύνει κάπως;».

Καλλιτεχνική οικογένεια και ζωή στην φύση

«Είχα την τύχη να συναντηθώ με πολύ ωραίους ανθρώπους και βρήκα από μικρή την καλλιτεχνική μου οικογένεια. Οι μουσικοί που δουλεύω, ο Βασίλης Μαντζούκης, ο Αντώνης Μαράτος, ο Παναγιώτης Τσεβάς, είμαστε μαζί από το 1995, από παιδάκια. Μου έχει δώσει πολύ μεγάλη ελευθερία. Δεν έχω καταφέρει να αγοράσω ένα σπίτι ή ένα εξοχικό, αλλά δεν έχω πεινάσει κιόλας», μου εξηγεί η Μάρθα και ο Βασίλης Μαντζούκης της υπενθυμίζει ότι έχουν εξοχικό και εκείνη γελάει.

«Έχουμε ναι, το πήραμε με λεφτά άλλων και το ξεχρεώσαμε με δουλειά. Δανειστήκαμε, είναι από αυτά τα σπίτια που τα πουλάνε φθηνά αλλά δεν έχεις ούτε αυτά τα λεφτά. Είναι πολύ ωραία εκεί, στην Αρκαδία. Απομόνωση στην φύση. Το καταλαβαίνεις όταν πηγαίνεις εκεί, λες τι κάνω. Είναι σημαντικό να μπορείς να φεύγεις. Θα πάω όταν ετοιμάζω κάτι και πάντα έχει αποτέλεσμα. Ασχολείσαι μόνο με αυτό ενώ στην πόλη θα το τρενάρεις. Στο χωριό σηκώνεσαι και λες θα μαζέψω χόρτα, θα κάνω μια βόλτα στο βουνό και μετά θα στρωθώ να δουλέψω».

«Η απουσία της φύσης καθιστά αβίωτη την ζωή στην πόλη. Είσαι μέσα στο τσιμέντο και το θόρυβο. Στη φύση η ησυχία είναι σχεδόν ανησυχητική. Έχουμε απομακρυνθεί πολύ από αυτό. Όταν πηγαίνω στο χωριό καταλαβαίνω πόσο μου λείπει. Οι πόλεις είναι οι παρέες μας, είναι το τηλέφωνο που θα πάρεις και θα πεις έρχομαι από εκεί, βάλε μια μακαρονάδα να δούμε μια ταινία. Αν μπορούσα να φτιάξω ένα χώρο στο χωριό που θα μαζευτούν και όλοι μου οι φίλοι εκεί θα ήταν τέλειο».

Αθήνα και τουρισμός

«Την αγαπώ την Αθήνα πολύ και το αστικό τοπίο το αγαπώ. Μου αρέσουν οι βόλτες στο κέντρο της Αθήνας, να μπαίνω στα μαγαζιά, να πηγαίνω για φαλάφελ σε εκείνες τις γειτονιές που έχουν έρθει άνθρωποι από άλλες πατρίδες. Μου αρέσει ότι θα κάτσω να πιω τον καφέ μου και δεν θα χρειαστεί να χαιρετήσω κανέναν και που δεν θα ξέρει κανείς που είμαι».

«Έχει πάρει πιο καθαρά την μορφή της αποικίας. Υπηρετεί ένα τουριστικό σκοπό. Δεν με ευχαριστεί αυτό. Έχω φίλους που έχουν πουλήσει τα σπίτια τους στο κέντρο γιατί νιώθουν ότι είναι μόνο τουρίστες γύρω τους. Δεν είναι ωραίο, αλλά είναι μέσα στο πρόγραμμα που υπηρετούμε και θα γίνουμε γκαρσόνια, οδηγοί, σερβιτόροι των τουριστών. Ένα μεγάλο airbnb είναι η φάση».

Η Αθήνα έχει πάρει πιο καθαρά την μορφή της αποικίας. Υπηρετεί ένα τουριστικό σκοπό. Είναι μέσα στο πρόγραμμα που υπηρετούμε και θα γίνουμε γκαρσόνια, οδηγοί, σερβιτόροι των τουριστών. Ένα μεγάλο airbnb είναι η φάση

«Έχει τύχει να μου λένε άνθρωποι που γνωρίζω ότι δεν μπορώ να πηγαίνω στην Σοφοκλέους γιατί έχει πολλή μαυρίλα και λέω στον εαυτό μου, τώρα τι συζήτηση να ανοίξουμε. Στο Baumstrasse δεν δεχόμαστε φασίστες, σεξιστές, ρατσιστές. Αν είσαι φασίστας, σεξιστής, ρατσιστής, να πας αλλού. Ουσιαστικά, αυτό που κάνει ένας χώρος σαν αυτόν είναι να προσπαθεί να μεγαλώσει αυτή την ιδέα, ότι όσοι έρχονται εδώ να ξέρουν ότι έξω δεν θα χρειάζεται να φοβούνται. Ο φόβος μας κρατάει, μην πουν τίποτα για μας».

Η Μάρθα φοράει στο αριστερό της χέρι ένα βραχιόλι με καρπούζια και στο πίσω μέρος της, βλέπεις πάνω στον τοίχο την σημαία της Παλαιστίνης. Συζητάμε για την γενοκτονία στη Γάζα και θυμάται εικόνες από το ταξίδι που έκανε στην Παλαιστίνη πριν 15 χρόνια.

Η γενοκτονία της Γάζας και το ταξίδι στην Παλαιστίνη

«Όταν πήγα πρώτη φορά στην Παλαιστίνη το 2009, για ένα μεγάλο διάστημα αφότου επέστρεψα μιλούσα διαρκώς για αυτό. Έβλεπα τις επιθέσεις να γίνονται συνέχεια. Αυτό που έχει αλλάξει τώρα είναι ότι ξαναμπήκε στο πλάνο η Γάζα. Έχει γίνει ένα κίνημα και πολλές σοβαρές κινήσεις όπως οι παρεμβάσεις στα πανεπιστήμια της ΗΠΑ. Αν το δικαστήριο της Χάγης ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα έχει δουλειά για δεκαετίες. Ο κόσμος δεν τρώει το αφήγημα. Το επικίνδυνο είναι το πώς διαστρεβλώνεται η αλήθεια, το πώς δαιμονοποιείται ένα σύνθημα, ή το πώς θεωρείται αντισημιτισμός η κριτική στην ακροδεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ».

«Είδα τι σημαίνει να ζεις σε κατοχή και τι σημαίνει να ζεις ανάμεσα σε οπλισμένους τρομοκράτες που είναι οι έποικοι. Είδα τι σημαίνει να περνάς από 3 checkpoint για να πας από το σπίτι σου στην αγορά. Είδα τι σημαίνει ότι δεν μπορείς να πας στο άλλο πεζοδρόμιο επειδή είσαι Παλαιστίνιος. Είδα την βαρβαρότητα της κατοχής και του απαρτχάιντ».

Νιώθω αυτά τα δεκαπέντε χιλιάδες νεκρά παιδιά να με σφίγγουν από το λαιμό, θέλω να μιλήσω για αυτούς

«Πήγα σε ένα βιβλιοπωλείο και βρίσκω ένα ωραίο βιβλίο και λέω πόσο κάνει, και ο Παλαιστίνιος που είχε το βιβλιοπωλείο μου το έκανε δώρο. Μου λέει ένα πράγμα θέλουμε μόνο, μιλήστε για εμάς, πείτε τι είδατε. Πολύ βασανισμένος λαός. Υποφέρει και από την ηγεσία του, και από την κατοχή, από τον στρατό. Είναι φυλακισμένοι. Η Γάζα είναι ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης».

«Έχουμε κάνει έξι εκδηλώσεις για την Γάζα, πήγαν πάρα πολύ καλά όλες. Η καμπάνια που κάνουμε για τους μουσικούς της Γαζάς είναι για εμάς, εμείς είμαστε αυτοί οι μουσικοί. Μου έχουν στείλει πολλές φορές μήνυμα “καλύτερα να τραγουδάς παρά να μιλάς”. Συγγνώμη παιδιά, το πακέτο τα έχει όλα μέσα. Στείλαμε τα χρήματα και είμαστε σε επικοινωνία με τους μουσικούς και τους καθηγητές στη Γάζα. Νιώθω αυτά τα δεκαπέντε χιλιάδες νεκρά παιδιά να με σφίγγουν από το λαιμό, θέλω να μιλήσω για αυτούς. Είναι πολύ μεγάλο έγκλημα, είναι γενοκτονία, είναι το έγκλημα της εποχής μας».

Ο Θανάσης είναι ένας παρατηρητής της ζωής. Του αρέσει το χιούμορ, του αρέσει και η ποίηση. Εμένα αυτοί είναι οι άνθρωποί μου

Η Μάρθα πέρασε το Πάσχα στο Μεταξοχώρι, στον μικρόκοσμο του Θανάση Παπακωνσταντίνου. Το φινάλε της «διονυσιακής» περιόδου έφερε περισσότερη χαρά και προσμονή, παρά νοσταλγία.

«Ο Θανάσης είναι ένας παρατηρητής της ζωής. Στη συζήτηση αναφέρει συνεχώς τα πράγματα που τον εμπνέουν. Ο λόγος που οι συναυλίες του τον διονυσιακό χαρακτήρα είναι επειδή και ο ίδιος είναι πολύ εγκεφαλικός και σκεπτόμενος, θέλει να είναι δίπλα στο βίωμα. Του αρέσει το χιούμορ, του αρέσει και η ποίηση. Εμένα αυτοί είναι οι άνθρωποί μου. Με τον Θανάση είχαμε να βρεθούμε αρκετά χρόνια και χαίρομαι πολύ που μπήκα ξανά σε αυτό τον κόσμο. Ο Θανάσης ήθελε να ζήσουμε κάτι όλοι μαζί. Φτιάξαμε μια καλλιτεχνική πρόταση».

Καλλιτεχνική ταυτότητα και θεραπεία της τέχνης

«Δεν είχα ποτέ την πρεμούρα να έχω μια συγκεκριμένη ταυτότητα. Έκανε ο Ορέστης Ντάντος πέρσι ένα τραγούδι που ακούστηκε παρά πολύ και υπάρχει κόσμος που δεν με ήξερε και δεν με ξέρει ακόμα και δεν θα έρθει ποτέ στα live μου. Έχει όμως νιώσει κάτι σε αυτό το κομμάτι από την φωνή μου. Το τραγούδι έχει πολύ μεγαλύτερο spectrum, πιάνει πολλούς. Από παιδί ήμουν μέσα στη μουσική και στο θέατρο. Στο τραγούδι επειδή είχα μια καλή φωνή και στο θέατρο επειδή ήμουν πάντα σε μια ομάδα από παιδί».

«Αν μπορείς με κάποιο τρόπο να θεραπεύεσαι μέσα από την τέχνη, έχεις προβάδισμα. Καταλαβαίνω ότι αν δεν είχα το τραγούδι και το θέατρο δεν την έβγαζα καθαρή. Με έχει βοηθήσει πάρα πολύ, που ξέρω ότι το βράδυ θα πάω να τραγουδήσω. Και εκεί πέρα είναι σα να πηγαίνεις στον ψυχαναλυτή σου, και κάνεις και μασάζ, και χαμάμ και σεξ, και όλα. Είναι πολύ δυνατό πράγμα η σκηνή».

Μαθήματα τραγουδιού και εξουσιαστικές συμπεριφορές

«Στα μαθήματα που κάνω, η πρόφαση είναι το τραγούδι. Ουσιαστικά μιλάμε για ταινίες, για βιβλία, διαβάζουμε ποιήματα, λέμε τον πόνο μας, συζητάμε. Δεν είναι μόνο πάμε να μάθουμε ένα τραγούδι. Η τέχνη είναι τρόπος ζωής. Σίγουρα ένα μέρος είναι τεχνικό. Ξέρεις όμως πόσα βράδια περνάει η ώρα και συζητάμε. Λέμε να δούμε μια ταινία, ή να βρεθούμε σε αυτή τη συναυλία, ή να πάμε σε κάποια έκθεση βιβλίου ή ζωγραφικής».

«Δε νιώθω μακριά από τους μαθητές. Δεν αισθάνομαι αυτή την απόσταση. Τον εαυτό μου βλέπω στους μαθητές, το πώς ήμουν εγώ. Έχει τύχει να βρεθώ στη σκηνή μαζί τους, να τους σκηνοθετήσω, ή να με σκηνοθετήσουν. Στο ίδιο καζάνι βράζουμε, στην ίδια χώρα ζούμε, τα ίδια προβλήματα έχουμε, τα οποία είναι συνήθως οικονομικά επειδή δε μπορούμε να βιοποριστούμε από την τέχνη μας. Και το άλλο είναι το θέμα της αξιοκρατίας στην αγορά. Τα θέματα συμπεριφοράς με τα πρόσωπα της εξουσίας».

Έφευγα από δουλειές που καταλάβαινα ότι τα πράγματα δε μου ταιριάζουν. Δε μπορούσα το παιχνίδι της εξουσίας

«Έφευγα από δουλειές που καταλάβαινα ότι τα πράγματα δε μου ταιριάζουν. Δε μπορούσα το παιχνίδι της εξουσίας. Το να είσαι καλός μαζί μου για να πάρεις δυο ατάκες. Να βάζουν τους ηθοποιούς σε ανταγωνισμό, να προσβάλλουν και να δημιουργούν διχασμούς. Καταλαβαίνω τα νέα παιδιά που έρχονται και μου λένε πώς να το αντιμετωπίσω αυτό. Θα σε απειλήσουν ότι δεν θα έχεις δουλειά; Μα μου λένε ότι αυτός έχει μεγάλη επιρροή στο χώρο. Εντάξει τι θα γίνει, δεν θα πάρουμε το Όσκαρ; Δεν θα πάρουμε βραβείο αθηνοράματος; Θα ζούμε με τον φόβο μήπως δεν μας πάρει η στέγη ή το Φεστιβάλ Αθηνών. Κάνε την δουλειά σου και αυτό που θέλεις χωρίς εκπτώσεις. Αυτή την συμβουλή δίνω σε όλους τους μαθητές μου. Ζούμε την ζωή μας κάνοντας πράγματα που δεν θέλουμε επειδή “δεν πειράζει”. Ασχολούμαστε με τα δεν πειράζει και κάνουμε την δουλειά του άλλου. Για να κάνεις αυτά που θέλεις πρέπει να κάνεις αυτά που θέλεις και ο μόνος τρόπος για να γίνουν είναι να τα κάνεις, κι αν χρειαστεί να δουλέψεις κάπου αλλού. Δεν έχουμε δουλειά για ψυχιάτρους και για χάπια».

Έρωτας, σινεμά, μουσική και «βαρετές βραδιές»

«Αν δεν είμαι ερωτευμένη δεν μπορώ να λειτουργήσω. Ερωτεύομαι συνεχώς. Ανθρώπους, ηθοποιούς, συνεργάτες, τρόπους, μουσικές, θεατρικές παραστάσεις. Θέλω συνέχεια να είμαι σε αυτή την ταραχή. Να έχω την αγωνία να πάω να δω τι θα γίνει. Έχω την αγωνία να παίξω το βράδυ για να νιώσουμε κάτι όλοι μαζί. Όσο έχω αυτή την αγωνία καταλαβαίνω ότι είμαι ζωντανή. Αυτό μου δίνει ο έρωτας. Τα υπόλοιπα είναι σχέσεις. Ο έρωτας είναι πολύ πιο μεγάλο πράγμα και πιάνει πολύ περισσότερα επίπεδα. Έχω νιώσει αυτή την ταραχή του έρωτα βλέποντας πάνω στη σκηνή κάποιο καλλιτέχνη, ή ένα παιδί που το εκατό τοις εκατό και δε μπορώ να πάρω τα μάτια μου από πάνω του. Ο έρωτας είναι στις αισθήσεις».

Αν δεν είμαι ερωτευμένη δεν μπορώ να λειτουργήσω. Ερωτεύομαι συνεχώς. Ανθρώπους, ηθοποιούς, συνεργάτες, τρόπους, μουσικές, θεατρικές παραστάσεις. Θέλω συνέχεια να είμαι σε αυτή την ταραχή

«Στο σινεμά που έχει επιδράσει μέσα μου θα βάλω όλο το έργο του Παζολίνι. Οι δύο ταινίες που έχω δει περισσότερες φορές από όλες είναι ο “Αντρέι Ρουμπλιόφ” του Ταρκόφσκι και το “Φάνι και Αλέξανδρος” του Μπέργκμαν. Αυτή η ταινία που είδα πριν την πανδημία και συγκλονίστηκα ήταν “H Aνάβαση” της Λαρίσα Σέπιτκο. Έπαθα σοκ. Με βρήκε η πανδημία στο σοκ της ταινίας και πρέπει να την είδα άλλες δέκα φορές για να μπορέσω να καταλάβω τι κάνει. Μια άλλη ταινία που μου άνοιξε μια μεγάλη πόρτα στην εφηβεία ήταν η Μπαλάντα του Ναραγιάμα. Θυμάμαι να λέω ότι “α γίνεται και έτσι, μπορεί να γίνει και έτσι η τέχνη”».

«Ένας άνθρωπος που όποτε βλέπω τις ταινίες του, είναι σα να μην τις έχω ξαναδεί, είναι ο Τζον Κασσαβέτης. Αν ήθελα να είμαι κάποιος δημιουργός, θα ήθελα να είμαι ο Κασσαβέτης. Είδαμε πάλι το “Opening Night” και λέω πώς γίνεται να είναι σα να έχει γυριστεί τώρα, ή σα να έχει γυριστεί αύριο. Με το σινεμά έχω βαθιά σχέση και είναι πολλές οι ταινίες που έχουν αλλάξει την ζωή μου και μου την αλλάζουν συνέχεια και μου υπενθυμίζουν πράγματα».

Θα σου πω ένα όνειρο που έχω και δεν το έχω κάνει ακόμα. Το λέω “βαρετές βραδιές”. Θα το κάνω κάποια στιγμή. Τσαγάκια και βιβλία

«Πέρα από το κεφάλαιο της παραδοσιακής μουσικής την οποία ακόμα ανακαλύπτω είναι πολλοί οι συνθέτες που σα να έχουν υπογράψει περιόδους της ζωής μου. Είναι ένας δίσκος του Βαλεντίν Σιλβέστροβ που λέγεται “Silent Songs” και τον βάζω όποτε θέλω να μεταφερθώ κάπου. Η Πλάτωνος είναι επίσης ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο. Δεν θα πω για τον Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Τσιτσάνη, εννούνται νομίζω. Μια μουσική που ίσως ακούω περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι ίσως οι συναυλίες της Ουμ Καλσούμ, αυτό μπορεί να παίζει και όλη μέρα στο σπίτι. Δεν έχω κανένα περιορισμό στη μουσική που ακούω. Η μουσική δεν έχει όρια, οι άνθρωποι έχουν».

«Θα σου πω ένα όνειρο που έχω και δεν το έχω κάνει ακόμα. Το λέω “βαρετές βραδιές”. Μαζευόμαστε κόσμος, δοκιμάζουμε διάφορα τσάγια, ή κρασάκια, και διαβάζουμε γαμάτα βιβλία. Μαζευόμαστε, πίνουμε και ακούμε το βιβλίο που θέλεις να μας διαβάσεις. Δεν είναι ωραίο; Βαρετές βραδιές. Θα το κάνω κάποια στιγμή. Τσαγάκια και βιβλία. Θα το κάνω, τώρα που μου το ξαναθύμισες».

Φωτογραφίες: Γιάννης Μαργετουσάκης
YouTube video link: Kostas Scrom

Επικοινωνία: zuma communications

H Μάρθα Φριντζήλα εμφανίζεται αυτό το καλοκαίρι ζωντανά στο πλευρό του Θανάση Παπακωνσταντίνου - Δείτε ΕΔΩ το πλήρες πρόγραμμα της περιοδείας τους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Διαβάστε σχετικά:

Θανάσης στο Κατράκειο: Με χορούς, με τραγούδια και με μια φλογισμένη ιαχή για την Παλαιστίνη (εικόνες)