Η βουλευτής και αναπληρώτρια Τομεάρχης Δικαιοσύνης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Έλενα Ακρίτα είχε καταθέσει ερώτηση, μαζί με άλλους 23 βουλευτές του κόμματος, στον υπουργό Δικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, με αφορμή την γυναικοκτονία της 43χρονης στην Σαλαμίνα. 

Στην ερώτησή της η Έλενα Ακρίτα τόνιζε τις κραυγαλέες ευθύνες των κρατικών αρχών που δεν μερίμνησαν για την προστασία της γυναίκας που βρισκόταν σε προφανή κίνδυνο, ενώ θίγονταν και οι γενικότερες ελλείψεις της αστυνομίας στην αντιμετώπιση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και στην προστασία των θυμάτων. Παράλληλα, γινόταν λόγος για την επίμονη άρνηση της κυβέρνησης στη νομική αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία. 

Όπως επισημαίνει η Έλενα Ακρίτα «στην απάντησή του, το υπουργείο Δικαιοσύνης επέλεξε να αναφερθεί στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για τη γενικότερη αυστηροποίηση των ποινών για τις δολοφονίες και τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και αξιοπρέπειας».

Η κ. Ακρίτα σημειώνει μετά την απάντηση του υπουργού Δικαιοσύνης ότι είναι μάλλον αμφίβολο ότι οι γυναικοκτονίες θα εκλείψουν επειδή πλέον τιμωρούνται αυστηρότερα οι ανθρωποκτονίες από πρόθεση. «Αντίθετα, η νομική αναγνώριση των γυναικοκτονιών ως ξεχωριστό αδίκημα του Ποινικού Κώδικα θα βοηθούσε στην ορατότητα και στην κοινωνική ευαισθητοποίηση για την ακραία έμφυλη ενδοοικογενειακή βία και θα συνέβαλλε στη σταδιακή αλλαγή συνειδήσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών από όλους: κρατικές αρχές, αστυνομικούς και πολίτες στις γειτονιές και στο οικογενειακό τους περιβάλλον, ώστε να περιοριστεί όσο γίνεται το φαινόμενο».

Στην απάντησή του ο Γιώργος Φλωρίδης αποκάλυψε ότι θα γίνει για 6η φορά αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα «για τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου για την ενδοοικογενειακή βία».

«Είναι κρίμα που πρέπει να συζητηθεί μια ελλιπέστατη αλλαγή της σχετικής νομοθεσίας σε ένα οπισθοδρομικό νομοσχέδιο-σκούπα, με ακραίες προβλέψεις ποινικού λαϊκισμού που θα πολλαπλασιάσουν τον πληθυσμό των ήδη ασφυκτικά γεμάτων φυλακών της χώρας, ακόμα και των φυλακών ανηλίκων», σχολίασε η κ. Ακρίτα. 

Με αφορμή την παραπάνω εξέλιξη, ας κάνουμε μια επεξήγηση στο υπουργείο και στον υπουργό και σε όλους εκείνους που αρνούνται πεισματικά οποιαδήποτε συζήτηση και ας μιλήσουμε για ορισμένα ζητήματα για τα οποία μάλλον δεν γνωρίζουν. 

Οι λέξεις μαρτυρούν τις αντιλήψεις και τις εμπειρίες μας. Η γλώσσα μας χτίζει τις σκέψεις μας και είναι ένα ισχυρό εργαλείο για να περιγράψουμε τον κόσμο. Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται στη γλώσσα αντιπροσωπεύουν ένα αμφίσημο εργαλείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να εκφράσουμε τις δικές μας αντιλήψεις, συναισθήματα και σκέψεις και ταυτόχρονα καθορίζουν τις εμπειρίες μας και το κοινωνικό φαντασιακό μας, χρησιμοποιώντας ένα προηγουμένως καθιερωμένο σώμα σημασιών και τάξης. 

Μπορούμε, επομένως, να κάνουμε πράγματα και να μεταμορφώσουμε τον κόσμο χρησιμοποιώντας τη γλώσσα ως εργαλείο. Ο ορισμός ενός κοινωνικού προβλήματος με έναν συγκεκριμένο τρόπο οδηγεί σε μια συγκεκριμένη πιθανή λύση, η οποία εξαρτάται από τον τρόπο ορισμού του προβλήματος. 

Ένα κεντρικό καθήκον της δράσης COST IS1206 για τις «γυναικοκτονίες σε όλη την Ευρώπη» ήταν να αποσαφηνιστεί και να διατυπωθεί ένας ορισμός της γυναικοκτονίας που θα χρησιμοποιείται για να μιλάμε για αυτές: γυναίκες και κορίτσια πεθαίνουν, επειδή δολοφονούνται και υφίστανται σκόπιμες επιθέσεις που οδηγούν στο θάνατό τους. Το γεγονός αυτό, το οποίο αποτελεί κοινωνικό και παγκόσμιο πρόβλημα, απαιτεί σημαντική και ιδιαίτερη προσοχή. Πρόκειται για μια πληγή που απαιτεί δράση. 

Όπου δεν αναγνωρίζεται το πρόβλημα, δεν μπορεί να υπάρξει σαφής και πειστική πολιτική και κοινωνική λύση. Τα πάντα είναι ξεκάθαρα μόλις γίνουν κατανοητά. 

Κάθε λέξη έχει μια συγκεκριμένη ετυμολογία. Ορισμένες λέξεις έχουν πολιτικό σκοπό. Αυτό συμβαίνει εδώ.

Η εμπνεύστρια της έννοιας της γυναικοκτονίας είναι η Αμερικανίδα φεμινίστρια Diana H. Russell, η οποία, το 1976 στο πρώτο Διεθνές Δικαστήριο για τα εγκλήματα κατά των γυναικών, δήλωσε: «Επέλεξα τον νέο όρο γυναικοκτονία για να αναφερθώ στη δολοφονία γυναικών από άνδρες επειδή είναι γυναίκες».

Αν και η λέξη γυναικοκτονία ήταν ήδη γνωστή στον αγγλοσαξονικό κόσμο, η Russell της προσέδωσε ένα κρίσιμο πολιτικό νόημα και την τοποθέτησε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο φεμινιστικής πολιτικής. Στη συνέχεια, η Russell αναδιατύπωσε την έννοια ως «μισογυνική δολοφονία γυναικών από άνδρες» και ακραία εκδήλωση σεξουαλικής βίας - μια προσθήκη η οποία υπογραμμίζει την έμφυλη φύση των μορφών βίας κατά των γυναικών και εστιάζει στην επιθυμία του άνδρα για εξουσία, κυριαρχία και έλεγχο.

Βασικό στοιχείο της έννοιας της γυναικοκτονίας είναι η διαμόρφωσή της ως μορφή σεξουαλικής βίας και ως ακραία μορφή βίας στο συνεχές της σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών.

Η ιδέα της γυναικοκτονίας εισήχθη από το φεμινιστικό κίνημα για να πολιτικοποιήσει και να αμφισβητήσει την ανδρική βία κατά των γυναικών. Από την αρχή αντιπροσώπευε μια σειρά από ειδικές μορφές θανατηφόρας βίας κατά των γυναικών, όπως, για παράδειγμα, οι λεγόμενες δολοφονίες τιμής και οι δολοφονίες ιερόδουλων. 

Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, ο ορισμός έχει σταδιακά αμβλυνθεί και μπερδευτεί, διευρυμένος σε οποιαδήποτε δολοφονία γυναίκας και έχει έτσι απογυμνωθεί από την πολιτική του χροιά.

Αυτή η διεύρυνση και η αποπολιτικοποίηση της έννοιας συνέβη εν μέρει ως αποτέλεσμα του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τη βία κατά των γυναικών, αλλά και λόγω της γενικότερης τάσης για υποβάθμιση της σημασίας του όρου από πολιτικές και κοινωνικές ομάδες. Να σημειωθεί ότι ο όρος γυναικοκτονία έχει πολιτική και νομική αναγνώρισή της σε πολλές χώρες. 

Τα Ηνωμένα Έθνη ορίζουν τη γυναικοκτονία ως τη δολοφονία γυναικών που σχετίζεται με το φύλο και η οποία μπορεί να λάβει πολλές μορφές (γυναικοκτονία λόγω συντρόφου, δολοφονίες γυναικών λόγω κατηγοριών για μαγεία, οι λεγόμενες δολοφονίες τιμής, δολοφονίες στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, δολοφονίες που σχετίζονται με προίκα, δολοφονίες ιθαγενών και αυτόχθονων γυναικών, δολοφονίες λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου κ.ο.κ.). 

Η Διακήρυξη της Βιέννης για τη γυναικοκτονία περιγράφει τη γυναικοκτονία ως τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους, η οποία μπορεί να λάβει τη μορφή, μεταξύ άλλων:

• της δολοφονίας γυναικών ως αποτέλεσμα ενδοοικογενειακής βίας/ βίας μεταξύ συντρόφων, 
• των βασανιστηρίων και της μισογυνικής δολοφονίας γυναικών, 
• της δολοφονίας γυναικών και κοριτσιών στο όνομα της λεγόμενης «τιμής», 
• στοχευμένων δολοφονιών γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, 
• δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών λόγω προίκας, 
• δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου τους, 
• της δολοφονίας γυναικών και κοριτσιών ιθαγενών και αυτοχθόνων λόγω του φύλου τους, 
• παιδοκτονίας γυναικών και εμβρυοκτονίας λόγω επιλογής φύλου, 
• γυναικοκτονίες που σχετίζονται με τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων, 
• τις κατηγορίες για μαγεία, 
• άλλες γυναικοκτονίες που συνδέονται με συμμορίες, οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών κ.α.

Το 2017 το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) πρότεινε δύο ορισμούς: έναν γενικό ορισμό, ο οποίος αντλείται από τη Διακήρυξη της Βιέννης του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου για το Σύστημα των Ηνωμένων Εθνών (ACUNS) που αναφέρθηκε παραπάνω, και έναν στατιστικό ορισμό που περιορίζει τη γυναικοκτονία στις γυναικοκτονίες των συντρόφων και στους θανάτους γυναικών ως αποτέλεσμα ορισμένων επιβλαβών πρακτικών. Φαίνεται λοιπόν ότι βασικά στοιχεία της έννοιας της γυναικοκτονίας είναι η έμφυλη διάστασή της και η αναγνώριση ότι μπορεί να λάβει διάφορες μορφές σε όλο τον κόσμο. 

Επομένως, υπάρχει πλαίσιο το οποίο ορίζει τον όρο, ενδεχομένως όχι επαρκώς, αλλά υπάρχει. Γιατί δεν μπορεί και να κατοχυρωθεί; Αυτή η άρνηση δεν μπορεί παρά να μεταφράζεται σε ακόμα μια προσπάθεια αποσιώπησης της ανισότητας μεταξύ των φύλων και της συστηματικής αποβίβασης των γυναικών, ακόμα και όταν αυτές είναι νεκρές. Και αυτό δεν είναι παρά μια προσπάθεια διαίωνησης ενός και μόνο κυρίαρχου φύλου. Και αυτό λέγεται πατριαρχία. 

Στο παρελθόν, οι φεμινίστριες ζητούσαν να «δοθεί φωνή στις γυναίκες». Σήμερα, ζητάμε να γίνουν ορατές οι γυναικοκτονίες. Φτάνει με την σιωπή. Φτάνει με την αποσιώπηση. Δεν είμαστε πια βουβές.