Σύντομο οδοιπορικό στην Ουγκάντα - μέρος τέταρτον (και τελευταίο)
Γιατί αυτός ο κόσμος «ο μικρός, ο μέγας» είναι συναρμολογημένος από πολλά και διαφορετικά κομμάτια που όλα αξίζουν την προσοχή μας. Κείμενα/εικόνες: Ρεγγίνα Ζερβού
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΒΙΣ
Το τελευταίο διάστημα αποφάσισα να μην ανεβάζω φωτογραφίες με μικρά παιδιά από τα μέρη που επισκέπτομαι στον Παγκόσμιο Νότο. Όχι πως δεν τραβάω. Τραβάω, και μάλιστα πολλές. Γιατί έχουν τις πιο γλυκές φάτσες, αθώα βλέμματα, πελώρια χαμόγελα. Γιατί γεμίζουν το κάδρο με τα μάτια και τις γκριμάτσες τους. Γιατί το μικρό είναι όμορφο.
Το ’χω κάνει στο παρελθόν, να δώσω για δημοσίευση φωτογραφίες παιδιών. Και ντρέπομαι γι’ αυτό. Γιατί τον τόσο διαφορετικό για μας τρόπο με τον οποίο βιώνουν την παιδική τους ηλικία, την αμεσότητα και την ειλικρίνεια τους, εγώ τoν έκανα θέαμα. Διαμεσολαβημένη σχέση. Εμπόρευμα. Και δεν θα το ξανακάνω. Όποιος θέλει να χαρεί τις δεκάδες γλυκιές φατσούλες που έχω αποθηκευμένες στον σκληρό του υπολογιστή, να μου γράψει να τις μοιραστούμε. Ιδιωτικά. Με σεβασμό.
Για τον Έλβις όμως θα κάνω μια εξαίρεση. Γιατί ο Έλβις ήρθε και κάθισε δίπλα μου και μου μίλησε. Για το σχολείο, για τους γονείς του που τον έστειλαν εδώ γιατί δεν είχαν λεφτά για να πληρώσουν το άλλο, το πιο ακριβό, που ήταν κοντά στο σπίτι του, και τώρα έμενε εδώ εσωτερικός. Μου είπε ότι θα ήθελε να συνεχίσει και να σπουδάσει πληροφορική. Του προξένησαν το ενδιαφέρον τα ταξίδια μου στην έρημο και ήθελε να δει τις φωτογραφίες που είχα τραβήξει. Και με ρώτησε ξανά και ξανά αν τις έφερα για να τις δει. Μου δήλωσε την παρουσία του. Με πείσμα.
Κι εκεί κάτω, στη Μαύρη Αφρική, για να επιβιώσεις, για να προχωρήσεις, χρειάζεσαι πολύ πείσμα. Θέλει πείσμα να μεγαλώσεις, θέλει πείσμα να μορφωθείς. Να πρέπει οι γονείς να στερηθούν για να πληρώσουν ένα ακριβό ιδιωτικό ή ένα πολύ χειρότερο αλλά φθηνότερο δημόσιο σχολείο, από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο. Η έννοια του école laique εδώ δεν υπάρχει. Η παιδεία δεν είναι ούτε αγαθό ούτε δικαίωμα, όπως δεν είναι ούτε το νερό.
Η παιδεία δεν προσφέρεται ως αγαθό αλλά ως εμπόρευμα. Αλλά και πάλι οι συνθήκες είναι άλλες. Οι τάξεις είναι των σαράντα μαθητών και άνω και τα βιβλία τα παίρνουν ανά δυο και τρεις, γιατί δεν φτάνουν για όλους. Μετά τα επιστρέφουν. Καθαρά και άγραφτα. Για τους επόμενους.
Είχα την ανέλπιστη τύχη να βρεθώ σε μια τέτοια τάξη και να διδάξω για λίγες ώρες. Είχα την τύχη -γιατί όλα εντέλει σ’ αυτή τη ρημάδα τη ζωή είναι θέμα τύχης- να βρεθώ σε ένα χώρο ο οποίος τιτλοφορείτο ΜΚΟ αλλά σχέση λίγη είχε με αυτό που έχουμε στο μυαλό μας, ειδικά μετά το σαρωτικό πέρασμα διεθνών ΜΚΟ από τα λημέρια μας, όπου λυμαίνονταν τα κονδύλια για το μεταναστευτικό. Πολλά πήραν, λίγα έδωσαν. Τα ίδια ονόματα πάνω κάτω κυκλοφοράνε και στην Αφρική. Με έδρα την Ευρώπη ή τα στέητς και πάλη λυμαίνονται κονδυλίων.
Ευτυχώς η τύχη στάθηκε καλή μαζί μου. Η δομή στην οποία, τυχαία επαναλαμβάνω, βρέθηκα, παρότι επικουρούμενη από μια βρετανική ΜΚΟ, είχε ντόπια διαχείριση και όλοι οι εργαζόμενοι εκεί συγκροτούσαν, μαζί με τα παιδιά ενός σχολείου που αριθμούσε περίπου 500 μαθητές, μια κοινότητα από αυτές που έχουμε ξεχάσει πως υπάρχουν. Σε αυτό το πλαίσιο είχε την ανέλπιστη -και πάλι- τύχη να βρεθώ μέσα σε μια τάξη και να διδάξω για μερικές ώρες, Στη μακρά μου σταδιοδρομία ως εκπαιδευτικού, αυτές οι λίγες ώρες θα μείνουν αλησμόνητες. Γιατί μέσα από την εξόχως διαδραστική και μυητική διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης προσεγγίσαμε η μία οντότητα την άλλη. Η μία φυλή την άλλη. Ή, τέλος πάντων, έτσι θέλω να πιστεύω.
Δε λύθηκαν οι γλώσσες μεμιάς και δεν έρρεε η επικοινωνία. Και είναι φυσικό αυτό. Υπάρχει καχυποψία. Έπρεπε να κερδίσω την εμπιστοσύνη, να πείσω, να εμπνεύσω. Να βρω εγώ τον δίαυλο επικοινωνίας. Εγώ, η ενήλικας, εγώ, η λευκή.
Πέφτοντας στο αναγνωστικό της εβδόμης δημοτικού σε ένα κείμενο σχετικά με παιδική κακοποίηση και παιδεραστία (κάτι που πρέπει να είναι δυστυχώς ένα σύνηθες φαινόμενο) δεν κρατήθηκα και τους μίλησα για την υπόθεση Λιγνάδη. Για να μη νομίζουν πως οι δικές μας κοινωνίες του Παγκόσμιου Βορρά (τρομάρα μας) είναι οι ηθικές και οι αμόλυντες και πήγαμε εκεί να τους κουνήσουμε το δάχτυλο. Τους αφηγήθηκα όλη την ιστορία από την αρχή, ποιος ήταν, τι έκανε, πως εκμεταλλευόταν τις πιο ευάλωτες ομάδες, γιατί πρέπει πάντα να έχουν τα μάτια τους δεκατέσσερα και να προσέχουν, τους είπα τέλος πως πήγε στο δικαστήριο και περιμένουμε από μέρα σε μέρα την απόφαση. Και κατέληξα: «Ελπίζω το κάθαρμα να σαπίσει στη φυλακή». Δεν ήξερα τότε, δεν φανταζόμουνα.
Η Ρ7 (Primary 7) στο δημοτικό σχολείο της Ugandalodge είναι γεμάτη με Έλβις που με πείσμα παλεύουν κάθε μέρα για το μέλλον τους στον πλανήτη. Πολλές και πολλοί από αυτά τα παιδιά μένουν από πολύ μικρές ηλικίες εσωτερικοί στα σχολεία και κοιμούνται πολλοί μαζί σε κοιτώνες, γιατί οι γονείς δεν μπορούν να πληρώσουν τα καθημερινά κόμιστρα. Όλες και όλοι αξίζουν την ευκαιρία να αποφασίσουν για τη ζωή τους. Και πρέπει να τους βοηθήσουμε να την έχουν αυτή την ευκαιρία. Όχι από φιλανθρωπία και από την καλή τους την καρδιά αλλά γιατί τους το οφείλουμε.
Αρθρογραφώντας στο 2020mag.gr απευθύνομαι σε ένα κοινό που έχει αποσαφηνίσει τη διάκριση ανάμεσα στη φιλανθρωπία και την αλληλεγγύη. Κι έχει συνειδητά επιλέξει τη δεύτερη. Στην περίπτωση της Μαύρης Αφρικής, στην αλληλεγγύη έρχεται να προστεθεί και η οφειλή. Είχα γράψει σε ανύποπτο χρόνο πως πρέπει να περάσουν αιώνες για να ξεπλυθεί η ντροπή για όσα έχουμε κάνει ως λευκή φυλή στην Αφρική. Τόσο οι θεσμικοί αποικιοκράτες, τα μεγάλα και πεφωτισμένα έθνη της Δύσης, όσο και οι δικές μας μικρές κοινότητες που πήγαν εκεί για να αρπάξουν, να ληστέψουν, να πλουτίσουν γρήγορα και συμπεριφέρονταν στους κατοίκους λες και ήταν αναλώσιμα ζώα. Απ’ όλη την ιστορία της ανθρώπινης καταπίεσης, η Μαύρη Αφρική βρίσκεται ακόμα στον πάτο του βαρελιού. Και πιο κάτω ακόμα.
Και της οφείλουμε.
Στην αυγή της νεοαποικιοκρατικής εξ Ανατολών διείσδυσης οφείλουμε να βοηθήσουμε όλους τους μικρούς Έλβις. Με αλληλεγγύη. Με σεβασμό. Όχι σαν πατερούληδες και μανούλες στα ανήμπορα παιδιά τους, όχι με νουθεσίες αλλά με μοίρασμα της τεχνογνωσίας, οικοδόμηση ισότιμων σχέσεων, με τους αγώνες μας για ένα κόσμο πιο δίκαιο, κάτι που οι περισσότεροι από εμάς στην κοινότητα του 2020mag.gr κάνουμε ούτως ή άλλως. Ευτυχώς.
Μετά από αυτό το σύντομο αντι-αποικιοκρατικό φιλιππικό, οδηγίες χρήσης για όποιον θέλει να βοηθήσει. Η κοινότητα της UgandaLodge παλεύει να μαζέψει χρήματα για να στήσει ένα κέντρο κατάρτισης για μάγειρες. Όποιος θέλει μπορεί να δώσει ο,τι μπορεί στον λογαριασμό σε αυτή τη διεύθυνση.
Κι ακόμα καλύτερα, όσες και όσοι θέλουν να βοηθήσουν με τις γνώσεις τους, εκεί ή και από εδώ -ζούμε σε ένα ψηφιακό κόσμο, μην το ξεχνάμε- όρεξη να υπάρχει κι ο τρόπος θα βρεθεί μανάρια μου.
Keep in touch!
