Αν, με κάποιον μαγικό τρόπο, ο Μάνος Χατζιδάκις μπορούσε να ρίξει μια κλεφτή ματιά στην Ελλάδα τού σήμερα, σίγουρα θα απογοητευόταν. Όχι ότι υπήρξε και ποτέ αισιόδοξος για τα μελλούμενα σ’ αυτή τη χώρα - το αντίθετο. Ως ένας άριστος γνώστης του κόσμου μας, ήξερε καλά πως η μάχη του πολιτισμού απέναντι στη βαρβαρότητα ήταν μια μάχη άνιση. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος τη δική του μάχη την έδωσε μέχρι τέλους.

Ο Χατζιδάκις δεν υπήρξε κάποιο είδος «σταυροφόρου» για τον πολιτισμό μας, αυτός είναι ένας ρόλος που ο ίδιος δεν θα αποδεχόταν ποτέ. Ήταν ένας τολμηρός καλλιτέχνης που έμεινε πάνω απ’ όλα πιστός στις δικές του αρχές, ένας «δάσκαλος» μέσω του προσωπικού του παραδείγματος, τόσο αναφορικά με τη στάση του απέναντι στην τέχνη όσο και ως ενεργού πολίτη.

Οι δύο βασικές αξίες που ο σπουδαίος συνθέτης υπηρέτησε με πάθος σε όλη του τη ζωή, είναι η αισθητική και η αλήθεια. Δύο αξίες που δεν «απαντούν» μόνο στα ερωτήματα που θέτει διαχρονικά η τέχνη, αλλά αποτελούν ακόμη κορυφαία ζητούμενα στην κοινωνική μας ζωή.

Η αισθητική μας σήμερα παραμένει πληγωμένη. Για την ακρίβεια, ακολουθεί διαρκώς φθίνουσα πορεία σε σχέση με τα χρόνια του Χατζιδάκι, τόσο στο πεδίο της τέχνης όσο και μέσα στην κοινωνία, στον καθημερινό μας πολιτισμό. Αισθητική είναι πάνω απ’ όλα η έκφραση του ωραίου, κάτι που εκλείπει σε μεγάλο βαθμό από την όψη των πόλεών μας. Είναι και η ευγένεια και ο αλληλοσεβασμός στον τρόπο επικοινωνίας μας, που με τους όρους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει αποκτήσει ένα νέο πεδίο τραυματισμού, κρυμμένου πίσω από τη φυσική μας απόσταση ή ακόμα και την ανωνυμία.

Η αισθητική απουσιάζει σε δραματικό βαθμό και από τον πολιτικό μας βίο. Το πολιτικό ψεύδος στερείται κάθε αισθητικής, ο οπορτουνισμός και ο λαϊκισμός επίσης, όπως και η διαπλοκή των ΜΜΕ, που βιώνουμε εδώ και δεκαετίες. Και φυσικά, ο φασισμός. Αντιθέτως, η κοινωνική δικαιοσύνη, η αξιοκρατία, η διαφάνεια, εντέλει η ίδια η δημοκρατία, αξίες που βάλλονται όσο ποτέ στην εποχή μας, είναι όλες διαδικασίες που φύσει εμπεριέχουν και την αισθητική αξία.

Η δίδυμη αδελφή της αισθητικής είναι η αλήθεια. Λειτουργεί ως πολιορκητικός κριός για τη συντριβή του ψεύδους, τόσο στην τέχνη όσο και μέσα στην κοινωνία. Είναι αυτή που δημιουργεί νέο χώρο να εισέλθει το καινούργιο, νικώντας το παλιό.

Ο Χατζιδάκις επιχείρησε το ίδιο έντονα και με τους δύο τρόπους. Την αισθητική την πρότεινε μέσα από τη σπουδαία τέχνη του, ενώ την αλήθεια, που συντρίβει καθετί κίβδηλο και σαθρό, την εξέφρασε με γνώση και παρρησία στον δημόσιο λόγο του.

Δεν αρκεί, λοιπόν, να «μεταλαμβάνουμε» πού και πού σταγόνες από το θαυμάσιο μουσικό του έργο, σε κάθε αντίστοιχη επέτειο όπως η σημερινή, αναπολώντας μια τέχνη και εποχή υψηλότερης αισθητικής που δεν υπάρχει πια και που ο Χατζιδάκις την εξέφρασε όσο κανείς.

Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε τον Χατζιδάκι μέσα μας και να τον εκφράσουμε δυνατά. Και πάνω απ’ όλα στην καθημερινή μας πρακτική, όποια δουλειά κι αν κάνουμε, σε όποιον χώρο κι αν κινούμαστε. Μας αξίζει μια κοινωνία με περισσότερη αισθητική και αλήθεια. Ακριβώς αυτόν τον δρόμο μάς άνοιξε ο σπουδαίος συνθέτης, με τον τρόπο που πορεύτηκε στη ζωή και στην τέχνη.

Ώρα να χτίσουμε κι εμείς, με τη σειρά μας, στην οδό των ονείρων του, που είναι οδός και των δικών μας ονείρων.

* Φωτογραφία: www.hadjidakis.gr