ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΜΠΕΪΟΓΛΟΥ

«Το τρένο των παιδιών» (Πατάκης, μετάφραση Φωτεινή Ζερβού), της Ναπολιτάνας Βιόλα Αρντόνε έφτασε και στην χώρα μας. Με ξάφνιασε ευχάριστα για την ευαισθησία του και την λογοτεχνική του αξία. Ένα αληθινό διαμαντάκι τριακοσίων σελίδων. Είναι αξιοσημείωτο δε πως η Αρντόνε μετέφερε σε μας τον συναρπαστικό και συχνά αφοπλιστικό τρόπο που σκέφτονται τα παιδιά. Είναι η πεμπτουσία του παλιού ρητού που έλεγε: Όλες οι προσπάθειες στη διαπαιδαγώγηση θα είναι μάταιες, μέχρι να μάθετε τα παιδιά ν’ αγαπούν τα πουλιά, τα λιβάδια και τα λουλούδια.

Είμαστε λοιπόν στο 1945, ο Αμερίγκο εγκαταλείπει τη γειτονιά του στη Νάπολη, μπαίνει στο τρένο και μαζί με χιλιάδες άλλα παιδιά από τον ιταλικό νότο φεύγει για τον βορρά για να σωθεί από τη φτώχεια και τη δυστυχία που σκόρπισε ο πόλεμος.
Ένα σχέδιο δράσης του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Στην Λομβαρδία και την Εμιλία Ρομάνα υποδέχονται τα παιδιά και τα φροντίζουν οικογένειες συντρόφων. που τα νοιάζονται και επιθυμούν να τα περιθάλψουν.

Ο Αμερίγκο, ο Τομμαζίνο και η Μαριούτσα αναχωρούν με το τρένο με ανάμεικτα συναισθήματα. Στην Ιταλία το φασιστικό καθεστώς διαδίδει πως το τρένο θα πάει στη Ρωσία, πως πρόκειται για μια «ψεύτικη» πρωτοβουλία αλληλεγγύης που δεν είναι παρά ένα κόκκινο παιδομάζωμα στράτευσης νέων μελών. Η χώρα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι σε κρίσιμη κατάσταση, στα πρόθυρα ενός αιματηρού εμφυλίου και το αληθινό δράμα είναι σε κάθε σπιτι που δεν έχει ψωμί και σε κάθε μητέρα που αναγκάζεται να αποχαιρετήσει το παιδί της.

Ο μικρός Αμερίγκο όμως είναι ένα τυχερό παιδί. Το τρένο θα τον βγάλει στην αγκαλιά μιας υπεροχής οικογένειας που θα του δώσει εκτός από παπουτσάκια φαγητό και ρούχα, την ζεστασιά και θαλπωρή, συντροφικότητα. Η Ντέρια, ο Ρίβο, ο Λούτσιο, ο Αλτσίντο και η Ρόζα θα του μάθουν να γράφει και να διαβάζει, να παίζει μουσική και θα τον δεχτούν σαν αληθινό μέλος της οικογενειάς τους. Ο Αμερίγκο θα πάει στο σχολείο και θα κάνει συναρπαστικά πράγματα για πρώτη φορά. Ο χρόνος θα περάσει αστραπή και κάποια στιγμή θα μπει ξανά στο τρένο. Σε έναν δεύτερο αποχωρισμό που στα παιδικά του μάτια φαντάζει σκληρότερος από τον πρώτο.

Στο φόντο του μυθιστορήματος είναι πάντα οι συνέπειες του μεγάλου τραύματος. Οι συνέπειες του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου που δεν διαφέρουν και πολύ σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Η φτώχεια και η ένδεια δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν. Και θα πάρει πολλά χρόνια για να ορθοποδήσουν. Αν προσθέσει κανείς στην παιδική ηλικία ενός παιδιού έναν εξαφανισμένο πατέρα, μια Ναπολιτάνα μάνα, την μαφία και το λαθρεμπόριο, τότε η φυγή του Αμερίγκο μοιάζει να είναι ευλογία. Εκεί, στην εξορία, στα μάτια ενός παιδιού δεν υπάρχουν τα 7 θαύματα του κόσμου. Υπάρχουν 7 εκατομμύρια.

Ο Αμερίγκο παίρνει το ψευδώνυμο Νομπέλ και βουτά σε μια άλλη ευτυχισμένη ζωή στην ύπαιθρο. Η επιστροφή στην «κόλαση» της ναπολιτάνικης μιζέριας είναι γι αυτόν η «αρπαγή» από το παράδεισο του.

Ο λογοτεχνικός τρόπος της Βιόλα Αρντόνε αφηγείται εξαίσια την ατμόσφαιρα της εποχής που θυμίζει σε πολλά σημεία τον μαγικό ρεαλισμό των μεγάλων Λατινοαμερικάνων. Ευπρόσδεκτη διάσταση αφού μας έχει λείψει τα τελευταία χρόνια που η λογοτεχνία πλέει στη θάλασσα του ρεαλιστικού κυνισμού. Είναι σίγουρο πως την πρωτότυπη ιστορία του βιβλίου δεν θα την ξεχάσετε εύκολα.

Μαθαίνω πως το «Τρένο των παιδιών» μεταφράζεται αυτή τη στιγμή σε 27 γλώσσες. Δικαίως.