Ο Δήμαρχος, αν και κατά τη γνώμη μου είχε δίκιο όταν έλεγε πως δεν πρόκειται για «ιδιωτικοποίηση του δημόσιου χώρου», πήγε ένα βήμα παραπάνω, κατηγορώντας όλους όσοι βλέπουμε προβλήματα στο εγχείρημα πως υποστηρίζουμε την ανομία.

Δεν θα συζητήσω καν για το πόσο προσβλητικό για τις δημοκρατικές αντιλήψεις είναι η ιδέα πως η διαβούλευση είναι μια πιπίλα, ένα placebo που δίνουμε στα μωρά για να μην κλαίνε. Φαντάζομαι πως ο Δήμαρχος θύμωσε και η λέξη του ξέφυγε. Θα συμφωνήσω όμως μαζί του πως διαβούλευση δεν είναι η επικράτηση της άποψης όσων φωνάζουν πιο δυνατά.

Για να θυμηθούμε πολύ γρήγορα τι συνέβη:
Ο Δήμος Αθηναίων προχώρησε στην αποδοχή μιας δωρεάς για επισκευές στο Λόφο του Στρέφη – επισκευές που ο λόφος χρειάζεται καθώς τα τελευταία χρόνια εγκαταλείφθηκε από της δημοτικές αρχές. Βέβαια οι κάτοικοι της περιοχής ακόμη κι έτσι τον χαίρονται και τον επισκέπτονται συνέχεια. Όλοι μας όμως θα θέλαμε καλύτερο φωτισμό, μια παιδική χαρά της προκοπής, μονοπάτια όπου δεν σπας αστράγαλο, βασική καθαριότητα, πυρασφάλεια και να μην κατεβαίνουν χείμαρροι στη γειτονιά όταν βρέχει. Περισσότερα μάλλον δεν χρειάζεται, ενώ το σχέδιο που είδαμε προβλέπει πολύ πιο ριζικές, αρκετά μαξιμαλιστικές παρεμβάσεις αμφιβόλου ποιότητας και χρησιμότητας. Αλλά αυτό είναι προσωπική μου άποψη και αντικείμενο δημόσιας συζήτησης.

Εκεί είναι όμως και το πρόβλημα. Η όλη απόφαση της παρέμβασης έγινε ακριβώς χωρίς μέχρι στιγμής κανενός είδους δημόσιας συζήτησης, σα λαγός που βγήκε από καπέλο.
Ο Δήμαρχος υποσχέθηκε πως θα περάσει εκ των υστέρων όλα τα προβλεπόμενα από το νόμο στάδια όπως είναι και το σωστό. Αλλά κατά τη γνώμη μου σχετικά αργά μέσα στην όλη διαδικασία, καθώς μοιάζει να υπάρχει συνεννόηση με το μελετητή από το καλοκαίρι. Η συμμετοχή των πολιτών κι όσων άλλων εμπλέκονται σε μια παρέμβαση στο δημόσιο χώρο ξεκινάει πολύ πιο νωρίς.

Από το νόμο προβλέπονται συγκεκριμένες διαδικασίες για την εξασφάλιση των δημοκρατικών θεσμών και σε καμιά περίπτωση δεν είναι οι εκλογές carte blanche για να κάνει η κάθε εκλεγμένη αρχή ό,τι θέλει ανεξέλεγκτα. Σε αυτές ανήκει και η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης που προβλέπεται από στον νόμο 3852/2010 και «συγκροτείται, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται εντός δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των δημοτικών αρχών» ως όργανο με συμβουλευτικές αρμοδιότητες. Αυτή η επιτροπή δεν συστάθηκε ποτέ.

Υπάρχουν όμως και άλλες δοκιμασμένες βέλτιστες πρακτικές, που δεν είναι μεν υποχρεωτικές, αλλά έχουν αποδειχθεί πολύ σημαντικές στην ενίσχυση της δημοκρατίας στην πόλη:  συμμετοχική έρευνα, πρόσβαση των δημοτών στην πληροφορία, αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, μόνιμα συμβούλια γειτονιάς, πρωτοβουλίες πολιτών, διαβουλεύσεις ανά περίπτωση κ.λπ.
Η έγκαιρη, συστηματική και ενδελεχής πληροφόρηση όλων των εμπλεκομένων, και κυρίως των δημοτών είναι μια σημαντική πρώτη συνθήκη για όλα τα παραπάνω. Στο κάτω-κάτω αυτές οι αρχές εξασφαλίζουν δυο πολύ βασικούς πυλώνες της φιλελεύθερης διακυβέρνησης, την οποία πάντα υποστήριζε ο Δήμαρχος Αθηναίων: Διαφάνεια και Λογοδοσία.

Θα μου πείτε μήπως γίνεται πολλή συζήτηση για το τίποτα;
Μας ενδιαφέρει ο Λόφος του Στρέφη σε μια κάποια γειτονιά της Αθήνας;

Μας ενδιαφέρει για πολλούς λόγους: Θεωρώ τις παρεμβάσεις στις γειτονιές μια σωστή προσέγγιση από μεριάς του Δήμου, ίσως σημαντικότερες από τα μεγάλα έργα βιτρίνας του κέντρου. Επίσης, ο Λόφος ανήκει στην ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων πάνω στην οποία έχει στηθεί μια μυθολογία περί «άβατου» και ανάγκης καταστολής - ενώ παράλληλα οι πρωτοβουλίες των κατοίκων ή επιχειρηματιών της περιοχής που θα συνέβαλαν σε μια ομαλοποίηση της κατάστασης έχουν αγνοηθεί συστηματικά.

Τέλος, αυτό που συμβαίνει στου Στρέφη συνέβη και με το Μεγάλο Περίπατο, την Ομόνοια, το Λόφο Φιλοπάππου και τον Εθνικό Κήπο (και δεν είναι ιδιωτικοποιήσεις όπως κακώς λένε κάποιοι εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης) – αποφάσεις και παρεμβάσεις, δηλαδή, καλές ή κακές, που ωριμάζουν κεκλεισμένων των θυρών και μπαίνουν πολύ αργά στη δημόσια συζήτηση.

Αυτό δηλαδή που συμβαίνει εδώ, θα συμβεί σύντομα και σε ένα χώρο της γειτονιάς σας. Και κανείς δεν θα σας ρωτήσει.  Όποτε ναι, μας ενδιαφέρει ο Λόφος του Στρέφη.

Η συμμετοχή των πολιτών στη δημοκρατία είναι ένα σύνθετο πράγμα: έχει αντιπροσωπευτικές μορφές (μέσα από τις εκλογές), αμεσοδημοκρατικές (π.χ. συνελεύσεις πολιτών, δημοψηφίσματα), διαβουλευτικές (όπως λέει ο όρος μέσα από δημόσια διαβούλευση), ακτιβιστικές μορφές και μορφές εθελοντισμού.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν ένα σύστημα συμμετοχής, που μόνο σε συνδυασμό λειτουργούν.  Όμως χωρίς μια έμπρακτη αναγνώριση της σημασίας της συμμετοχής ως δικαίωμα των πολιτών στην δημοκρατική διακυβέρνηση, μια διαβούλευση-άλλοθι είναι πράγματι “πιπίλα” για να μην κλαίει το μωρό.

* Ο Άρης Καλαντίδης είναι Πολεοδόμος, καθηγητής αστικής διαχείρισης στο Μάντσεστερ. Ζει στην Αθήνα και το Βερολίνο