Γράφει η Έφη Γιαννοπούλου -
Μεταφράστρια και δημοτική σύμβουλος στο Δήμο Αθηναίων

Το συμβάν δεν εγκαινιάζει βέβαια έναν διάλογο, έρχεται ωστόσο να προστεθεί σε έναν ήδη υπάρχοντα και μάλιστα αρκετά ζωηρό το τελευταίο διάστημα στην ελληνική δημόσια σφαίρα. Ακόμη και στην περίπτωση της Ακρόπολης έχουν προηγηθεί αρκετά επεισόδια, τα οποία ξεκίνησαν από την ανακοίνωση της δωρεάς του Ιδρύματος Ωνάση με αντικείμενο την αλλαγή του φωτισμού του ιερού βράχου, καθώς και την εγκατάσταση ανελκυστήρα και την υλοποίηση διαδρομών για τα ανάπηρα άτομα στο μνημείο. Η αλήθεια είναι πως το τελευταίο μέρος της δωρεάς αποκαλύφθηκε πολύ ευρύτερο από τον αρχικό προσδιορισμό του και έμεινε γνωστό ως το «τσιμέντωμα» της Ακρόπολης (αλλά δεν θα εστιάσουμε τώρα σε αυτό). Είναι επίσης αλήθεια πως η παρούσα κυβέρνηση, αλλά και άλλες δημόσιες αρχές (ο Δήμος της Αθήνας, παραδείγματος χάρη) αγαπούν ιδιαιτέρως το τριαδικό σχήμα κράτος-δημόσιο έργο-δωρητής. Μοιάζει να αποτελεί έναν κοινό τόπο του τελευταίου ενάμιση χρόνου, σε τέτοιο βαθμό που ο πρωθυπουργός να μην ερυθριά δηλώνοντας πως η Ακρόπολη δεν θα μπορούσε να γίνει προσβάσιμη για τα ανάπηρα άτομα χωρίς τη δωρεά του Ιδρύματος.

Τι έρχεται να προσφέρει όμως η σημερινή φωτογραφία στον δημόσιο διάλογο; Νομίζω πως έρχεται να ξεκαθαρίσει τους όρους του. Να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τι (πρέπει να) εννοούμε όταν μιλάμε περί ιδιωτικοποίησης δημόσιων και κοινών αγαθών διά της μεθόδου της δωρεάς (πολλώ δε μάλλον όταν ο δωρητής, όπως αρέσκεται να δηλώνει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, γίνεται εταίρος, συμμετέχει ενεργά, με άλλα λόγια, στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της δωρεάς). Δεν πρόκειται προφανώς για ιδιωτικοποίηση με την έννοια που χρησιμοποιούμε τη λέξη όταν μιλάμε για το νερό ή την ηλεκτρική ενέργεια, για τα λιμάνια ή άλλες δημόσιες υποδομές. Είναι προφανές ότι δεν ιδιωτικοποιείται η Ακρόπολη. Παραμένει ένα κοινό αγαθό, προσβάσιμο με αντίτιμο το εισιτήριο που κάθε φορά ορίζει το υπουργείο Πολιτισμού, ορατό δωρεάν από πλείστες γωνιές της πόλης. Ωστόσο ο δωρητής-εταίρος αποκτά μια προνομιακή σχέση με αυτό το κοινό αγαθό, μιας και η δωρεά τού δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί το ανεκτίμητο συμβολικό κεφάλαιο του μνημείου για ίδια διαφημιστική ή επικοινωνιακή χρήση.

Θα μπορούσε να θέσει κανείς μια σειρά ερωτήματα, ερωτήματα που τέθηκαν και σε σχέση με την υλοποίηση των πρόσφατων παρεμβάσεων στο μνημείο. Κατ΄αρχάς, αναφορικά με την τήρηση των νόμιμων διαδικασιών και αδειοδοτήσεων. Π.χ. πότε πήρε άδεια από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το γύρισμα του ντοκιμαντέρ στην Ακρόπολη; Ποιο είναι το τίμημα που κλήθηκε να καταβάλει το Ίδρυμα Ωνάση; Ή προχωρώντας λίγο βαθύτερα: Πόσο αποτιμά το υπουργείο Πολιτισμού την παροχή στον δωρητή ενός μοναδικού προνομίου, της δυνατότητας να προσθέσει στο brand name και την επικοινωνιακή του στρατηγική την εικόνα ενός παγκόσμιου, ή μάλλον οικουμενικού συμβόλου σαν την Ακρόπολη;
Από την αρχή αυτής της ιστορίας το Ίδρυμα Ωνάση έχει παράξει πολύ επικοινωνιακό υλικό. Το πρώτο βίντεο χρονολογείται στις 25 Οκτωβρίου 2019, αμέσως μετά την επικύρωση της δωρεάς από τον πρωθυπουργό, την υπουργό Πολιτισμού και τους εκπροσώπους του Ιδρύματος σε μια συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου. Ακολουθούν άλλα βίντεο, προαναγγελίας των εγκαινίων, εγκαινίων του φωτισμού (όπου η εικόνα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση προβάλλεται πλάι στην εικόνα του Παρθενώνα), εγκαινίων του ανελκυστήρα για τα ανάπηρα άτομα.

Η σημερινή φωτογραφία είναι ένα ακόμη κομμάτι αυτής της επικοινωνιακής στρατηγικής. Στις ομιλίες και τις δηλώσεις τους οι εκπρόσωποι του Ιδρύματος οικειοποιούνται έννοιες όπως η δημοκρατία (κάτι που κάνουν και όταν αναλαμβάνουν, για λογαριασμό του Δήμου της Αθήνας, τον φωτισμό της Βασιλίσσης Σοφίας μέχρι τη Βουλή, τα Χριστούγεννα του 2019), αλλά και αποκτούν το δικαίωμα της ανάγνωσης του μνημείου τόσο στο λόγο τους όσο και στο ίδιο το έργο του φωτισμού του, για να μείνουμε σε αυτό το παράδειγμα μόνο.

Αναρωτιέται κανείς πόσο αποτιμάται αυτή η προσφορά, ποιο είναι το τίμημα για αυτήν την προνομιακή σχέση με το εμβληματικότερο μνημείο του δυτικού αλλά και του παγκόσμιου πολιτισμού. Η αγορά μας προσφέρει ένα μέτρο σύγκρισης.
Το 2017 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο απέρριψε το αίτημα του οίκου μόδας Gucci, που ζήτησε να πραγματοποιήσει μια επίδειξη μόδας στο χώρο μεταξύ του Παρθενώνα και του Ερεχθείου. Η εταιρεία πρόσφερε ως αντάλλαγμα δωρεά 2 εκ. ευρώ, ενώ στο αίτημά της υπολόγισε τα οφέλη που θα προέκυπταν από τη διαφημιστική δαπάνη, αλλά και από τον ευρύτερο τηλεοπτικό χρόνο προβολής των μνημείων και της Αθήνας σε βάθος χρόνου στα 55 εκ. ευρώ. Αιτιολογώντας την άρνηση, ένα από τα επιφανέστερα και σταθερά μέχρι σήμερα μέλη του ΚΑΣ, ο κ. Μανόλης Κορρές δήλωσε: «Ποιος θα ήθελε να ισχυριστεί ότι είναι ο πρώτος φορέας πολιτισμού ή επιστήμης στον κόσμο;», αναφέροντας το παράδειγμα της τελευταίας θέσης της στρογγυλής τράπεζας που προορίζεται για τον καλύτερο και μοναδικό, γι' αυτό και παραμένει πάντα άδεια.

Σήμερα φαίνεται πως τόσο το υπουργείο Πολιτισμού, όσο και ο διαπρεπής ακαδημαϊκός και αναστηλωτής της Ακρόπολης έχουν βρει την απάντηση στο ερώτημα. Και μάλλον με πολύ μικρότερο αντίτιμο.